موسم پول

در روزهای برگزاری بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب تهران بیش از هر چیز خبرهایی از تعطیلی برخی غرفه‌ها و جمع‌آوری چندین و چند عنوان کتاب خبرساز شد. اما خبرهای خوش در آخرین روزها خودش را نشان داد، رشد 20درصدی فروش ناشران و رقم تراکنش مالی 64 میلیارد‌تومانی در مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی انعکاس بسیاری داشت. اتفاق مبارکی که در اولین روزهای برگزاری نمایشگاه با توجه به مساله تورم و بالا رفتن قیمت کتاب در پیش‌بینی‌ها وجود نداشت و بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقد بودند احتمالاً دخل‌های ناشران امسال اگر کمتر از سال‌های قبل نشود قطعاً بیشتر نخواهد بود. اما در نهایت معاون فرهنگی وزیر ارشاد براساس آمارهایی که بانک صادرات در اختیارشان گذاشته بود خبر داد که امسال اوضاع از سال قبل بهتر بوده، آن هم در شرایطی که در بیست و هفتمین دوره تنها 46 میلیارد تومان تراکنش مالی ثبت شده بود.
به نظر می‌رسد چشم امید ناشران به حضور در نمایشگاه کتاب چندان هم بی‌دلیل نیست، آن هم در شرایطی که گردش مالی کل این صنعت در طول یک سال در بهترین حالت 800 میلیارد تومان است. بنا به گفته برخی از ناشران فروش نمایشگاه می‌تواند تقریباً 40 درصد از نقدینگی را برای یک سال به ناشر برگرداند. شاید برای همه اینهاست که بسیاری معتقدند نمایشگاه کتاب تنها یک فروشگاه فصلی بزرگ و بازار مکاره است که در طولانی‌مدت حاصل چندانی ندارد و نمی‌تواند به صنعت نشر کمک جدی‌تری کند. به‌نظر می‌رسد دلیل این کمک مقطعی بیش از هر چیز بسته بودن درهای تعامل با دنیای بیرون در سال‌های اخیر است. در واقع نمایشگاه کتاب تهران عنوان بین‌المللی را تنها یدک می‌کشد و جز حضور نمایندگان ناشران خارجی به عنوان فروشنده کتاب اتفاق بزرگ‌تری برای ادامه تعامل رخ نمی‌دهد.
امسال اما با توجه به اینکه نمایشگاه به لحاظ مالی توانسته بود گلیم خودش را از آب بیرون بکشد و هم به جهت حضور نمایندگان نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی همچون نمایشگاه کتاب فرانکفورت نگاه‌های برگزارکنندگان و حاضران کمی به افق‌های دورتر هم کشیده شد. اورسلا هولپ مدیر نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب تهران حضور داشت و با دیدن استقبال مردم از این نمایشگاه اظهارامیدواری کرده بود که بعد بین‌المللی این اتفاق فرهنگی در سال‌های آینده توسعه پیدا کند. او همچون بسیاری دیگر از کارشناسان این حوزه معتقد است یکی از راهکارها برای تعامل این نمایشگاه و کل صنعت نشر ایران با دنیای بیرون از مرزهای این سرزمین پذیرفتن قانون کپی‌رایت و اجرایی کردنش در ایران است. این‌طور که پیداست نمایشگاه کتاب تهران برای اینکه بتواند از یک بازار فصلی عبور کند و ابعاد بین‌المللی‌اش را حفظ کند بیش از هر چیز نیازمند این است که به بخش خصوصی سپرده شود و در گام‌های موثرتر بتواند رعایت قانون کپی‌رایت را به شکل اخلاقی و سپس به شکل قانونی لازم‌الاجرا در ایران جا بیندازد. شاید با اجرایی شدن این مولفه‌ها در سال‌های آینده گردش مالی نمایشگاه کتاب تهران با معادل‌های ارزی برابری کند و تاثیراتی بلندمدت‌تر بر بدنه نشر ایران داشته باشد.