سیاست هم دخیل است

ساخت هواپیما در زمینه مسافربری در ایران بیشتر باید با هدف انتقال دانش تکنولوژی در ابعاد طرح‌های پایلوت و تحقیقاتی مورد توجه قرار گیرد. اگر هواپیمایی طراحی شد و به مرحله تولید رسید لزوماً نمی‌توان گفت می‌تواند در ناوگان هم به کار گرفته شود. چرا که این هواپیما باید علاوه بر پیروی از استانداردهای بین‌المللی و برخورداری از ایمنی لازم صرفه اقتصادی برای ایرلاین‌ها هم داشته باشد. با وجود این از سال‌ها پیش هواپیماسازی در دستور کار مسوولان امر قرار گرفت. در نتیجه چند فروند هواپیمای ایران 140 با همکاری اوکراین توسط شرکت هواپیماسازی هسا تولید شد. از سانحه واردشده به این هواپیما که در مدت کوتاهی پس از تولید بگذریم. هرچند این سانحه ایمنی این هواپیما را کمی با اما و اگر مواجه کرده است ولی صرفه اقتصادی این هواپیما نیز در عدم اقبال ایرلاین‌های داخلی هواپیمای ایران 140 تاثیر داشته است. در زمانی که مدیرعامل شرکت ایران ایرتور بودم موضوع خرید هواپیماهای ایران 140 که چند نمونه ساخته شده بود و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها در قرارداد بین ایران و اوکراین قرار بود به تولید انبوه برسند مطرح شد. در آن مقطع به ما فشار آوردند که این هواپیما را خریداری کنیم. یکی از بحث‌هایمان این بود که به لحاظ اقتصادی خرید هواپیمای ایران 140 توجیه ندارد. حتی محاسبه کردیم؛ اگر سرمایه خرید این هواپیما برای شرکت صفر باشد، با وجود این به ازای هر صندلی پرواز در حدود هشت دلار زیان داشت. چه برسد به اینکه باید این هواپیما را 10 میلیون دلار قیمتی که در آن زمان تعیین شده بود خریداری می‌کردیم. بر اساس محاسباتی که انجام دادیم اگر هزینه خرید هواپیما طی دوره 10 ساله بازپرداخت شود، هر ساعت صندلی برای آن شرکت اپراتور، حدوداً 30 تا 31 دلار زیان تحمیل می‌کرد. همین مساله باعث شد که ایرلاین‌ها از خرید ایران 140 خودداری کنند. حال بماند که از لحاظ ایمنی نیز این هواپیما با مشکل مواجه بود و در حد مسیر پروازی نیز نمی‌توانست پرواز کند. جالب است که هنوز مشکلات بر سر ساخت هواپیمای 50نفره و باریک‌پیکر وجود دارد اکنون مدعی هستیم می‌خواهیم هواپیمای پهن‌پیکر 150نفره بسازیم. شوخی است. این موضوعات که در ساخت هواپیما در ایران مطرح می‌شود تخصصی و کارشناسی نیست. معتقدم جنبه سیاسی و تبلیغاتی دارد. اکنون در دنیا در صنعت هواپیماسازی رقابت بر سر تکنولوژی‌های روز است. دیگر بازاری برای طرح‌های قدیمی یا نسل‌های قدیمی هواپیما وجود ندارد. متاسفانه در ایران با تکنولوژی‌های قدیمی به دنبال هواپیماسازی هستیم. از طرفی سرمایه‌گذاری برای ساخت هواپیما بسیار سنگین است. هر شرکت یا کشوری نمی‌تواند مدعی ساخت هواپیمای مسافربری باشد. ساخت هواپیمای مسافری الزامات خاصی دارد. این تکنولوژی در اختیار چند شرکت محدود در دنیاست. فاصله تکنولوژی ما با کشورهای هواپیماساز باعث شده هزینه‌های هواپیماسازی در ایران بسیار سنگین‌تر باشد. مگر در کشورهای دنیا، چند جایگاه مهم برای تولید هواپیمای مسافربری وجود دارد؟ یکی ایرباس و دیگری بوئینگ است، چند کشور دیگر هم دارند در زیرمجموعه آنها یا به نوعی با نظارت این دو شرکت بزرگ هواپیما می‌سازند. وقتی شرکت فوکر نمی‌تواند با غول‌های هواپیماسازی جهان رقابت کند و به ناچار تعطیل می‌کند آن وقت ما چه توقعی داریم که هواپیماساز شویم و هواپیما صادر کنیم. در دنیا ساخت هواپیما دیگر مشارکتی انجام می‌شود. حتی چین با تمام پیشرفتی که داشت هم نتوانست در زمینه هواپیماسازی موفق باشد. بهتر است این سرمایه هنگفت و توان برای ساخت هواپیماسازی در بخش‌های دیگر در صنعت هوانوردی به کار گرفته شود تا به توسعه کشور کمک کند. باید از خطا برگردیم. تکنولوژی‌ای که مربوط به نسل‌های قدیمی هواپیماهاست اصلاً توجیه ندارد. مانند این می‌ماند که سرمایه‌گذار امروز، آن ژیان‌های قبلی را بیاورد و عرضه کند. آیا این امری معقول است. در صنعت هواپیماسازی ما داریم همین راهی که خودروسازی رفت می‌رویم.