مرگ جاه‌طلبی

در سال‌های اخیر تنها TPP نبوده که با مخالفت‌های زیادی مواجه شده است. برگزیت، موشکافی قرارداد کنونی نفتا و دیگر مذاکرات متوقف‌شده نظیر پیمان سرمایه‌گذاری و تجارت ترانس‌آتلانتیک (TTIP) میان آمریکا و اروپا نیز مورد بحث است. این قراردادها از دیرباز مورد تردید اتحادیه‌ها، گروه‌های کارگری و فعالان محیط زیست بوده و همگی معتقدند تجارت بین‌الملل بازارهای شغلی آنها را خالی کرده و به محیط زیست صدمه می‌زند، در حالی که تنها جیب شرکت‌های بزرگ جهانی را پر از پول خواهد کرد. جالب اینجاست که هیچ سیاستمداری در مجامع عمومی توضیحی برای این استدلال‌ها نداشته است.

حتی اعضای حزب اوباما نیز با این توافق مخالف هستند. هیلاری کلینتون در کتاب «انتخاب‌های سخت» خود نوشت «این قرارداد به کسب‌وکارها این قدرت را می‌دهد تا برای تضعیف قوانین زیست‌محیطی و بهداشت محیط به دولت‌های خارجی شکایت کنند.» برنی سندرز نیز همین دیدگاه را دارد. با این اوصاف، در صورت پیروزی کلینتون نیز، ممکن بود چنین موضعی در برابر TPP اتخاذ شود.

برندگان و بازندگان مرگ TPP چه کشورهایی خواهند بود؟

این موضوع به دیدگاه شما بستگی دارد. بزرگ‌ترین کشوری که از شکست TPP سود می‌برد چین خواهد بود که خارج از این معاهده قرار دارد. نه تنها به دلیل اینکه لغو TPP موجب ناکامی برنامه تجارت جدید «چرخش به سمت آسیا»‌ی اوباما-کلینتون خواهد شد، بلکه به این دلیل که چین در حال حاضر دارای یک حکومت آزاد برای رهبری معاهده ائتلاف منطقه‌ای جایگزین خواهد بود. مذاکرات منطقه تجارت آزاد آسیا پاسیفیک (FTAAP) می‌تواند بازی بزرگ تجاری بعدی در جهان باشد. در حین مبارزات انتخاباتی آقای ترامپ، چین در خط مقدم انتقادات دونالد ترامپ در خصوص جهانی‌ شدن و در محوریت راه‌حل ترامپ برای حل بسیاری از مشکلات پیش‌ روی طبقه کارگر آمریکا قرار داشت. در حالی که ضربه چین و تجارت اغلب با هم تلفیق شده‌اند، هدف امضاکنندگان TPP تلاش برای استفاده از تجارت برای به حداقل رساندن نفوذ چین در سراسر منطقه APAC بوده است.

اگرچه انحراف قابل‌توجهی از فهم ساده تجارت در شعارهای انتخاباتی ترامپ وجود دارد، TPP یک گزینه برجسته برای کاهش وابستگی آمریکا به اجناس چینی و ترویج حاکمیت قانون در راستای هنجارهای ارائه‌شده آن خواهد بود.

با در نظر گرفتن جایگاه ترامپ در خصوص تجارت و همچنین گرایش او برای تغییر موضع سریع در خصوص مسائل مختلف، می‌توان نسبت به آینده TPP و حمایت این پیمان از سوی دولت ترامپ اندکی خوش‌بین بود. ترامپ نترس بودن خود را در خصوص به زبان آوردن افکارش و توجه اندک به شوک و خشم نشان داده است که می‌تواند منجر به تغییرات ناگهانی‌اش در موقعیت‌های عمومی شود. در حالی که ممکن است TPP در دولت ترامپ مورد حمایت قرار گیرد، این موضوع نیازمند تغییراتی به منظور منطقی جلوه دادن تغییر دیدگاه ترامپ است. زمانی که منتقدان TPP این مشکلات را حل‌شده ببینند، می‌توانند دید بهتری نسبت به این پیمان پیدا کنند. در حین رقابت‌های انتخاباتی، ترامپ نشان داد که چین قادر به دسترسی به TPP است بنابراین باید اثر آن را باطل کرد.

چین و 10 کشور عضو آسه‌آن در تلاش برای تحکیم پیمان اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) هستند که شامل ژاپن، کره، هند، استرالیا و نیوزیلند می‌شود. برخلاف TPP ف، RCEP احتمالاً در سال آینده اجرایی خواهد شد. انتظار می‌رود این توافق استانداردهایی پایین‌تر از TPP داشته باشد اما در چنین شرایطی برای چین بسیار سودمند خواهد بود.

بعید به نظر می‌رسد، دونالد ترامپ اجازه دهد آمریکا در میان‌مدت گرفتار TPP شود. و بدون حضور آمریکا، شرکای دیگر پیام‌های ضد و نقیضی در مورد شدنی بودن این توافق اعلام خواهند کرد. استیو کیوبو، وزیر تجارت استرالیا اعلام کرد: «آمریکایی‌ها برای سنجش مزایا و معایب این قرارداد نیازمند زمان خواهند بود.»

هرالدو مونوز، وزیر امور خارجه شیلی، به سرانجام TPP خوش‌بین است و معتقد است حتی در صورت خروج آمریکا نیز کشورهای دیگر مشتاق هستند تا TPP رو به جلو حرکت کند.

کشورهایی که قبل از این توافقی تجاری با آمریکا نداشته‌اند (نظیر ویتنام و نیوزیلند) دستیابی به بازار بزرگ جهانی را از دست خواهند داد. اما کسب‌وکارها و ارائه‌دهندگان خدمات در آمریکا نیز ضرر خواهند کرد. برای درک بهتر این موضوع تنها به مقیاسی از اقتصادها و زنجیره ارزش جهانی که این قرارداد می‌توانست ایجاد کند، توجه کنید.

کشوری نظیر ژاپن، که امیدوار بود مقررات بین‌المللی می‌تواند دسترسی این کشور به بازار را تقویت کند نیز بازنده خواهد بود. البته در صورت شکست TPP، دولت ترامپ به احتمال زیاد به دنبال برقراری توافق تجاری جداگانه با ژاپن خواهد بود.

مشخص نیست خروج آمریکا از TPP، چه تاثیری بر سیستم مبادلات تجاری چندگانه بگذارد. در حال حاضر این موضوع مطرح است که با ناکامی TPP، احتمالاً بار دیگر این موضوع روی میز WTO قرار خواهد گرفت. اما برخی دیگر معتقدند مذاکرات تجاری چندگانه و چندجانبه به بیراهه خواهد رفت. آنها بر این باورند که حامیان تجارت باید روی کتاب قانون کنونی متمرکز شده و با سیاست‌های حمایت از تولیدات داخلی مبارزه کنند.

چرا با وجود خروج احتمالی آمریکا از TPP، کشورهای دیگر همچنان پیگیرند؟

هفته گذشته، اتفاقی عجیب رخ داد، با وجود اینکه پس از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا، بسیاری از تحلیلگران پیمان ترانس-‌پاسیفیک را یک پیمان مرده قلمداد می‌کردند، پارلمان ژاپن مشارکت این کشور در TPPرا به تصویب رساند. این در حالی است که چندی پیش شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن اعلام کرده بود که این پیمان بدون مشارکت آمریکا بی‌معنی خواهد بود، پس چرا قانونگذاران ژاپنی از قراردادی که در حال احتضار به نظر می‌رسد حمایت کردند؟ آیا رای مجلس ژاپن یک ادای احترام دن‌کیشوت‌وار به یک مرگ بوده یا آقای آبه چیزی را می‌داند که دیگران نمی‌دانند؟ باید توجه داشت که آبه تنها رهبر خارجی‌ای بوده که قبل از اعلام نتایج انتخابات با رئیس‌جمهور آینده آمریکا دیدار کرده است.

آنچه حین نشست غیر‌رسمی برگزار‌شده در برج ترامپ نیویورک گذشته، مشخص نیست اما برخی گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد توافق‌های غیررسمی میان این دو نفر در خصوص TPP به امضا رسیده باشد. به گفته تحلیلگران، چنین اتفاقی چندان غیرمحتمل به نظر نمی‌رسد، TPP از اهمیت بسیاری برای ژاپن و طرح بزرگ آبه به منظور باقی‌ماندن به عنوان یک قدرت محوری در منطقه آسیا-پاسیفیک برخوردار است. این پیمان همچنین از نظر اقتصادی و سیاسی نیز برای آبه مهم بوده و اهمیتی استراتژیک برای آمریکا خواهد داشت.

پیمان ترانس-پاسیفیک 12 کشور آسیا-پاسیفیک را در توافقی با اهمیت اقتصادی با هم مرتبط می‌کند هر چند باید در نظر داشت که این پیمان از نظر ژئوپولتیک نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. قراردادی مشابه با آسه‌آن که از ابتدا سدی در برابر کمونیسم چین به حساب می‌آمد تا اینکه یک عهدنامه اقتصادی باشد. این‌بار، TPP سدی در برابر گسترش سریع اقتصادی چین و اثرگذاری استراتژیک این کشور در آسیا-پاسیفیک است، منطقه‌ای که به نظر می‌رسد در آن طرح بزرگ آبه با موضع سخت ترامپ (اولویت با آمریکاست) بی‌اثر شود.

اگر TPP بدون حضور آمریکا، واقعاً مرده باشد، چین آزاد خواهد بود تا گامی را در جهت تشکیل RCEP یا حالت دیگر از FTAAP بردارد، جایی که چین قادر خواهد بود در ازای تاثیر استراتژیک، پیشنهاد دسترسی به بازار دهد. با اعلام اینکه ترامپ قصد دارد توافق TPP را پاره کند، به نظر می‌رسد موضع رئیس‌جمهور آینده آمریکا، ترساندن آبه و رهبران کشورهای دیگر برای سازش باشد. TPP به آنها اجازه می‌دهد تا بیشتر از حد خود به بازارها دسترسی پیدا کنند، بنابراین این کشورها خواهان ماندن در این قرارداد خواهند بود.

حالا که دونالد ترامپ راه خروج را در پیش گرفته، برخی از کشورهای امضاکننده انگیزه خروج از توافق پیدا کرده‌اند. چیزی که می‌تواند ظهور کند، پیمان ترانس-پاسیفیک 2 خواهد بود، پیمانی که درک آن برای ترامپ راحت‌تر بوده و حامیان ترامپ را نسبت به وعده‌های دوران انتخاباتش ناامید نخواهد کرد.

با توجه به عدم محبوبیت نسبی TPP در میان مزایای حرفه‌ای و تجاری که قاطعانه در برابر آن لابی کرده‌اند، یک توافق اصلاح‌شده ممکن است کار رهبران دیگر را برای برگرداندن نظر ترامپ راحت‌تر کند. موقعیت شینزو آبه کمی مبهم‌تر است. شکی وجود ندارد که کشاورزان ژاپنی از نقش بر آب شدن TPP خوشحال خواهند شد اما آبه با تکیه بر فشارهای خارجی (جایاتسو) به اصلاحات داخلی خود ادامه خواهد داد. TPP برای آقای آبه چیزی بیشتر از یک اهرم برای بازگشایی اقتصاد ژاپن است. این پیمان به معنای حفظ رابطه اقتصادی با آمریکا و رابطه نظامی با آسیای شرقی است و این در حالی است که ژاپن در حال تقویت بیشتر قدرت اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی خود زیر چتر هسته‌ای آمریکاست.

چیزی که ترامپ در ازای احیای TPP از ژاپن می‌خواهد احتمالاً بیشتر از دسترسی آزادتر به بازار وسایل نقلیه ژاپن و بازگشایی کارخانه‌های خودروسازی بیشتر در آمریکاست. بنابراین شاید هنوز زود باشد که برای TPP فاتحه بخوانیم. مجلس ژاپن با تصویب این پیمان نشان داد که می‌توان به سرنوشت TPP همچنان امیدوار بود.

کانادا

تشخیص رویکرد دولت کانادا در خصوص TPP همواره دشوار بوده است. این قرارداد در دولت محافظه‌کار قبلی به امضا رسیده اما جاستین ترودو، نخست‌وزیر جدید این کشور و کریستیا فری‌لند وزیر تجارت کانادا، هنوز موضع قاطعی در این خصوص اعلام نکرده‌اند.

تردید آنها ناشی از شک‌وتردید تجاری نیست، اما به نظر می‌رسد این تردید ناشی از به رسمیت شناختن منافع کانادا در TPP باشد. با توجه به توافقی که میان کشورهای عضو TPP صورت گرفته ‌است، این توافق مزایای محدودی را برای اقتصاد کانادا ارائه می‌دهد.

بدون TPP، بیشتر توجه‌ها در کانادا به ایجاد یک پلن B جلب خواهد شد. این بحث به طور معمول شامل شناسایی طرفین مذاکره می‌شود. راهکارهای جایگزین، مذاکره مجدد احتمالی توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی، اجرایی‌کردن CETA و حرکت به سوی توافق‌های تجاری دو‌جانبه با اقتصادهای پیشرو آسیا خواهد بود. کانادا در سال 2014 با کره به توافق رسید و در حال مذاکره برای توافق‌هایی مشابه با چین، ژاپن و هند است.

با وجود این، چگونگی مذاکرات از طرفین مذاکره بسیار مهم‌تر است. فرصت واقعی اتاوا تنها کشف شرکای تجاری جدید نیست بلکه به چالش کشیدن برخی از فرضیات طولانی‌مدت در خصوص نتیجه چنین قراردادهایی در راستای تقویت اعتماد عمومی خواهد بود.

ویتنام

قرار بود ویتنام یکی از کشورهایی باشد که بیشترین منفعت را از قرارداد تجاری TPP ببرد، اما حالا با توجه به انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا، اوضاع برای این کشور کمی آشفته شده است. اقتصاد تولیدمحور ویتنام، به خصوص در بخش نساجی، در نظر داشت تا با کاهش تعرفه‌ها میان 12 کشور امضا‌کننده این قرارداد سود هنگفتی را به جیب بزند.

با وجود این اقتصاد این کشور همچنان در مسیر رشد قرار دارد و قراردادهای تجاری متنوع دیگر موجب شده تا ویتنام دسترسی خوبی به بازارهای بین‌المللی داشته باشد. این قراردادها شامل توافق تجارت آزاد اتحادیه اروپا و دیگر توافق‌هایی است که از طریق اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (ASEAN) به امضا رسانده است.

تران توآن آن، وزیر تجارت ویتنام اعلام کرده که بخش‌های نساجی، غذای دریایی و کفش بدون وجود TPP نیز رقابتی باقی خواهد ماند. ما همواره آماده ائتلاف هستیم، نه‌تنها به خاطر TPP، بلکه به خاطر اینکه این موضوع پیش‌نیاز و همچنین عامل انگیزش توسعه است.

در حالی که حتی با وجود لغو‌TPP، بخش وسیعی از اقتصاد ویتنام به عملکرد خوب خود ادامه خواهد داد،‌ بخش‌های دیگر اقتصاد این کشور ضرر خواهند کرد. تحت این توافق، اجرای قوانین حمایت از کارکنان و محیط‌زیست ضروری بوده و کودک کاری نباید وجود داشته باشد. چنین اصلاحاتی در برخی از کشورهای امضاکننده قرارداد نظیر ویتنام، پرو و برونئی به شدت لازم است.

ویتنام باید اجازه دهد تا کارگران اتحادیه‌های تجاری مستقلی تشکیل دهند، حرکتی که بدون شک منجر به افزایش دستمزد متوسط آنها خواهد شد. اتحادیه‌های مستقل تا قبل از این در کشورهایی که تا حدودی از قوانین کمونیستی تبعیت می‌کنند اجازه فعالیت نداشتند.

از نظر فنی، پیمان ترانس-‌پاسیفیک تا زمانی که دست‌کم شش عضو از 12 کشور امضا‌کننده این پیمان، توافق را به تصویب نرسانند اثری نخواهد داشت. با وجود این بدون حضور بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا، به نظر می‌رسد کشورهای دیگر عجله‌ای برای به تصویب رساندن آن نداشته باشند.

در حال حاضر حال و هوای ناآرامی در کشورهای توسعه‌یافته‌ای که نگران تجارت هستند وجود دارد. چنین جوی تقریباً در مورد قرارداد تجارت آزاد اتحادیه اروپا وکانادا نیز وجود داشت. با وجود این، شکی وجود ندارد که تجارت آزاد میلیون‌ها نفر را در کشورهای در حال‌توسعه‌ای چون ویتنام از فقر خارج کرده است. این دلیلی است که مرگ TPP یک شکست برای این کشورها به شمار می‌آید.

چه آینده‌ای در انتظار پیمان ترانس‌-پاسیفیک خواهد بود؟

با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده، به نظر می‌رسد سرنوشت پیمان ترانس-پاسیفیک به بن‌بست رسیده است. رئیس‌جمهور منتخب مردم آمریکا اعلام کرده در اولین روز روی کار آمدنش از این پیمان خارج خواهد شد. با توجه به اولویت‌های ترامپ و شعارهای دوران رقابت‌های انتخاباتی او، به نظر می‌رسد گواهی مرگ TPP فاصله چندانی تا مهر تایید ندارد. میک مک‌کانل، رهبر جمهوریخواهان مجلس سنا، اعلام کرد تا زمان روی کار آمدن ترامپ، TPP از دستور کار خارج خواهد شد و رهبران دموکرات همگی اذعان دارند که TPP تا این زمان از حرکت خواهد ایستاد. در حالی که این اظهارات به معنای به تعویق افتادن TPP خواهد بود، دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد باید منتظر ماند و رویکرد دونالد ترامپ را در خصوص این موضوع مشاهده کرد.

تنها آینده محتمل‌TPP، مذاکرات مجدد است، اما به احتمال زیاد در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، این مذاکرات بدون حضور ایالات متحده باید انجام بگیرد. روزی که ایالات متحده از این پیمان خارج شود، 11 عضو باقی‌مانده باید تنها یکی از بندهای این پیمان را تغییر دهند و پس از آن دوران جدید TPP آغاز می‌شود. آنها می‌توانند به راحتی قوانین به تصویب‌رسیده را اصلاح کرده و بنابراین دیگر نیازی نخواهد بود که آمریکا در آن حضور داشته باشد.

مشخصاً، TPP اصلی یک بسته بسیار دقیق و مشخص بوده و کشورهای حاضر در این پیمان محاسبات دقیقی را برای امضای آن و دسترسی به بازار بزرگ آمریکا انجام داده‌اند. اما دنیای تجارت با انتخابات آمریکا تغییر کرد و سودی که این قرارداد قرار بود به بسیاری از کشورها اعطا کند، پس از نهم نوامبر دیگر وجود ندارد. البته هنوز برای نتیجه‌گیری زود است ولی TPP بدون حضور آمریکا ارزش چندانی برای اعضای باقیمانده نخواهد داشت. البته باید در نظر داشت صرف‌نظر کردن از TPP تهدیدی برای نفتا به حساب می‌آید، و ممکن است تعرفه‌های تنبیهی روی واردات چینی اعمال کند. در دنیایی که حمایت از تولیدات داخلی در حال رشد است، ارزش TPP به شدت افزایش یافته است.

حتی در صورت خروج آمریکا ازTPP، این پیمان مزایای زیر را برای ژاپن و دیگر کشورها خواهد داشت:

1- در میان‌مدت و بلندمدت، ترامپ اشاره کرده که می‌خواهد تجارت دوجانبه را از سربگیرد، مذاکراتی برای توافق تجاری با یک کشور در یک زمان، که مطلوب آمریکا باشد. ژاپن بهترین شانس را برای مذاکراه به منظور توافق تجاری و به خدمت گرفتن آن برای رسیدن به منافع اقتصادی دارد. بنابراین، سازماندهی مجدد TPP دست ژاپن را برای مذاکرات تجاری آتی بازتر خواهد کرد.

2- احیای TPP همچنین موقعیت ژاپن و دیگر کشورهای آسیای شرقی را در رویارویی با چین در مذاکرات پیش‌رو برای ایجاد گروه تجاری آسیای شرقی، پیمان اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) تاثیرگذارتر خواهد کرد. یک روز پس از انتخابات آمریکا، چین اعلام کرد تمایل دارد تا این مذاکرات را با شدت بیشتری دنبال کند، مذاکراتی که تا کنون با سرعت بسیار کندی در حال حرکت بود. پس از آن آسیا آماده حرکت خواهد بود اما با جهتی که چین مشخص می‌کند. با بازیابی‌TPP، ژاپن و کشورهای دیگر تجارت را نجات خواهند داد و کتاب قانون سرمایه‌گذاری نیاز خواهد داشت تا زنجیره ارزش جهانی را آب طلا بگیرد. با چنین کاری، آنها تضمین خواهند کرد که آزادسازی با استاندارد پایین نمونه غالب در آسیا و جهان نخواهد بود.

3- به عنوان اقتصادهای صادرات‌محور، ژاپن و بسیاری از اقتصادهای آسیایی دیگر در TPP از قدرت‌گیری مجدد تجارت بین‌المللی استقبال خواهند کرد، چرا که در زمانی قرار دارند که با شدیدترین رکود در 50 سال اخیر مواجه هستند. یکی از دلایل ضعف رشد تجارت کمبود انگیزه‌های آزادسازی است. یک TPP اجرایی‌شده، با مزایای تازه ناشی از کاهش هزینه‌های تجاری، می‌تواند اثرات سودمندی داشته و منجر به تشویق آزادسازی بیشتر در RCEP شود.

4- با رد به پایان رسیدن عمر‌TPP، ژاپن و کشورهای باقی‌مانده می‌توانند نسبت به بازگشت شرکت‌های آمریکایی در آینده امیدوار باشند. شرکت‌های آمریکایی از اجرایی شدن استانداردهای TPPدر منطقه که حفاظت از مالکیت ذهنی را تقویت کرده، موجب جریان آزاد اطلاعات شده و قوانین رقابت را بهبود بخشند، سود می‌برند. اما آنها همچنین از تنوع سرمایه‌گذاری و تجارت و ایجاد انگیزه‌های قدرتمند برای ورود نیز رنج خواهند برد. علاوه بر این، جامعه آمریکا ممکن است از محقق نشدن وعده حمایت از تولیدات داخلی به منظور حل مشکلات ملی و کاهش بیکاری سرخورده شوند. هنگامی که پوپولیسم جذابیت خود را از دست بدهد و آمریکا آماده مذاکرات مجدد در خصوص دیپلماسی تجاری شود، دسترسی به یک چارچوب تجاری موجود آسان‌تر از آغاز مذاکرات برای یک قرارداد جدید خواهد بود.

سیاستمداران و اقتصاددانان چه می‌گویند؟

پس از آنکه دونالد ترامپ اعلام کرد ایالات متحده در نخستین روز روی کار آمدنش از پیمان ترانس-پاسیفیک خارج خواهد شد، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نگرانی خود را در خصوص آینده TPP ابراز کرد. صدر‌اعظم آلمان از کشورهای عضو این قرارداد خواست تا رویکردی چندجانبه برای حل مشکلات جهانی اتخاذ کنند. وی در این خصوص اعلام کرد از اینکه توافق ترانس-پاسیفیک محقق نشود ناراحت می‌شود و نمی‌داند که چه کسی واقعاً از لغو این قرارداد منفعت خواهد برد.

کریستین رودریگز چیفله، مذاکره‌کننده سابق شیلی در خصوص TPP نیز اظهار داشت، لغو پیمان TPP خوشایند نیست. این توافق دست‌کم در مقیاس منطقه‌ای، عصر جدیدی را در تجارت جهانی خواهد گشود. با پوشش تمامی مسائل از حفاظت‌های زیست‌محیطی گرفته تا مالکیت ذهنی، شیر و شکر، این قرارداد موانع تجاری میان برخی از اقتصادهای قاره آمریکا و روبه ‌رشدترین اقتصادهای آسیا را کاهش داده و کسر عظیمی از جهان (نزدیک 40 درصد از اقتصاد جهانی) را به یک بازار واحد تبدیل کرده است. اما برای رئیس‌جمهور آینده آمریکا، این توافق «یک فاجعه بالقوه» بوده و یک تهدید برای مشاغل آمریکایی‌ها به شمار می‌آید. بسیاری از 12 عضو پیمان ترانس-پاسیفیک هنوز این قرارداد را به تصویب نرسانده‌اند اما با این موضع‌گیری ترامپ بعید به نظر می‌رسد فرجام خوبی در انتظار این پیمان باشد.

معاون رئیس یک اندیشکده در چین در این خصوص گفت، امتناع آمریکا از ادامه شراکت با اعضای پیمان ترانس-‌پاسیفیک فرصت خوبی برای چین و توافق‌های این کشور محسوب می‌شود. از جمله این توافق‌ها «پیمان جامع اقتصادی منطقه‌ای» است. ما سال‌ها برای دستیابی به آن تلاش کرده‌ایم و این توافق تا پایان امسال یا سال آینده به مرحله اجرا خواهد رسید.

جوزف استیگلیتز، برنده نوبل اقتصاد 2001 در خصوص تنش میان جهانی‌شدن و دموکراسی می‌گوید، در آمریکا ما شاهد وعده‌هایی بودیم که نفتا و دیگر توافق‌های تجاری موجب رفاه بیشتر می‌شود، اما برای بخش بزرگی از آمریکا این اتفاق رخ نداد. قرارداد TPP نیز موجب منفعت مردم عادی آمریکا نمی‌شود بلکه فقط به سود شرکت‌های بزرگ خواهد بود. با این حال او معتقد است جو سیاسی به وجود آمده دردولت ترامپ می‌تواند به شکست دادن TPP کمک کند. او معتقد است برخی از توافق‌های تجاری نظیر همین پیمان ترانس-پاسیفیک، خطرناک‌ترین سیاست‌ها برای یک دولت خواهد بود.

بری ایچنگرین، استاد اقتصاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا معتقد است،‌ آیا ما باید نسبت به رشد آهسته مبادلات تجاری نگران باشیم؟ بله، اما تنها به همان شکلی که یک دکتر در خصوص تب یک بیمار نگران است. تب به ندرت تهدیدی برای زندگی یک بیمار تلقی می‌شود بلکه عمدتاً به عنوان یک نشانه از شرایط نابسامان شناخته می‌شود. در این مورد، شرایط رشد اقتصادی آهسته به عنوان رکود سکولار شناخته می‌شود که به دلیل افت سرمایه‌گذاری‌ها بوده است، که منعکس‌کننده مشکلات مالی و عدم اطمینان سیاسی است.

توافق‌های تجاری نظیر TPP و TTIP راه‌حلی غیرمستقیم ارائه می‌دهند. افزایش هزینه‌های دولت روی زیرساخت‌ها به منظور تقویت و رشد مستقیم از اهمیت بیشتری برخوردار است. اما آیا دولت ترامپ و کنگره جدید آمریکا می‌توانند برنامه‌ای را طراحی و اجرا کنند که در آن هزینه‌های زیرساختی همچنان مولد باقی بماند. از نظر عمومی، اجماع سیاسی برای سیاست‌های پیش‌برنده رشد مورد نیاز است، بنابراین سرمایه‌گذاری منجر به درگیری‌های سیاسی نمی‌شود البته اینکه این موضوع تا چه حد در دولت ترامپ امکان‌پذیر خواهد بود، پرسش دیگری است. داستان جریان‌های سرمایه مالی فرامرزی حتی چشمگیرتر است. جریان‌های سرمایه ناخالص (مجموع جریان‌های ورودی و خروجی) نه‌تنها رشدی آهسته را به ثبت نرسانده‌اند بلکه در مقیاس مطلق خود نسبت به سطوح سال 2009 نیز به شدت سقوط کرده‌اند. این وضعیت دراماتیک البته به همان شدت نگران‌کننده نیست. در واقع، وام‌دهی و استقراض بانکی فرامرزی افت کرده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (جریان‌های مالی برای ساخت کارخانه‌های خارجی و تصاحب شرکت‌های خارجی) همچنان در سطوح قبل از بحران باقی مانده است.

از سوی دیگر پروفسور پیتر رابرتسون، استاد اقتصاد دانشگاه وسترن ‌استرالیا اعلام کرد، اگر دونالد ترامپ از حضور در TPP صرف‌نظر کند، از نظر اقتصادی تاثیر چندانی روی استرالیا نخواهد داشت و فعالیت‌های تجاری استرالیا به روند عادی خود ادامه خواهد داد. ارزیابی آقای رابرتسون با توجه به توافق تجارت آزاد میان استرالیا و آمریکا بوده که از سال 2005 اجرایی شده و تجارت مستقیم و دسترسی به بازار آمریکایی را برای محصولات استرالیا تضمین می‌کند. این اقتصاددان معتقد است کشورهایی که عهدنامه تجارت مستقیم با آمریکا ندارند، در صورت خروج این کشور از TPP از نظر اقتصاد ضربه خواهند خورد. از نظر او، بزرگ‌ترین برندگان TPP کشورهای آمریکای جنوبی و جنوب شرقی آسیا بودند که با این پیمان می‌توانستند به بازار بزرگ آمریکا دسترسی پیدا کنند.

با دربرگرفتن نزدیک به 40 درصد از GDP جهانی، انتظار می‌رفت پیمان ترانس-‌پاسیفیک موجب تقویت صادرات کشورهایی نظیر مالزی، ویتنام و ژاپن شود. برخی متخصصان معتقدند در صورت خروج آمریکا از این پیمان، 11 کشور دیگر همچنان باید به این قرارداد پایبند باشند. میرا سالیس،‌ تحلیلگر موسسه بروکینگز در این خصوص اعلام کرد، راه‌اندازی مجدد TPP بهترین وسیله برای این کشورها به منظور تطبیق با واقعیت جدید تجارت بین‌المللی در جهانی است که پوپولیسم در آن روندی رو به رشد دارد. سالیس معتقد است ژاپن و کشورهای دیگر امضا‌کننده TPP با پایبند بودن به این قرارداد،‌ قدرت نفوذ بیشتری در مذاکرات دوجانبه با آمریکا و مذاکرات منطقه‌ای با چین خواهند داشت. اما در غیاب انگیزه بزرگی به نام بازار آمریکا، TPP بسیاری از جاذبه خود را از دست خواهد داد.

راجیو بیسواس، اقتصاددان آسیا-پاسیفیک IHS معتقد است،‌ در حالی که اعضای دیگر TPP می‌توانند توافق‌های موازی بدون آمریکا ایجاد کرده و رو به جلو حرکت کنند، مزایای اقتصادی این قراردادها بدون مشارکت آمریکا به طرز قابل توجهی کاهش خواهد داشت. بنابراین بهتر است کشورهای عضو TPP مجدداً روی RCEP به عنوان یک جایگزین متمرکز شوند.