خشکسالی در خاورمیانه چه عواقبی در‌بر خواهد داشت؟
جنگ بر سر آشامیدن
منابع آب آشامیدنی در سراسر خاورمیانه در ۲۵ سال آینده به شدت کم خواهد شد و این موضوع تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی و امنیت ملی کشورهای این منطقه بوده و مردم بیشتری را مجبور خواهد کرد تا به شهرهای پرجمعیت و شلوغ مهاجرت کنند.
جان ویدال/سردبیر بخش محیط زیست گاردین
منابع آب آشامیدنی در سراسر خاورمیانه در 25 سال آینده به شدت کم خواهد شد و این موضوع تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی و امنیت ملی کشورهای این منطقه بوده و مردم بیشتری را مجبور خواهد کرد تا به شهرهای پرجمعیت و شلوغ مهاجرت کنند.
در حالی که منطقه خاورمیانه منزلگاه بیش از 350 میلیون نفر انسان است، بهبود خود را از یک دسته موج گرمای مرگبار آغاز کرده است. موج‌هایی که باعث شده درجه حرارت منطقه برای هفته‌ها در سال جاری به بالاترین سطح خود در چند ده سال اخیر برسد. موسسه منابع جهانی (WRI) مدعی شده که کمبود آب در منطقه عامل اصلی جنگ داخلی سوریه در سال 2011 بوده است.
خشکسالی و کمبود آب در سوریه احتمالاً باعث ایجاد ناامنی شده که این موضوع به شکل یک جنگ داخلی در سال 2011 در این کشور درآمده است. کاهش منابع آب و سوء‌مدیریت مزمن باعث شده 5 /1 میلیون نفر، کشاورزان و دامداران و چوپان‌ها مجبور به از دست دادن معیشت و زندگی خود شوند و زمین‌های خود را ترک کرده و به مناطق شهری کوچ کنند و موجب تشدید بی‌ثباتی عمومی سوریه شوند.
رتبه‌بندی جدید موسسه منابع جهانی نشان می‌دهد 14 کشور از 33 کشوری که با مشکلات آبی مواجه هستند در خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) حضور دارند. کویت، قطر، بحرین، ایران، امارات متحده عربی، فلسطین، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی، عمان و لبنان کشورهایی هستند که با بحران کم‌آبی و خشکسالی مواجه خواهند بود. شرکت‌ها، مزارع و اقامتگاه‌های مسکونی در این کشورها به کوچک‌ترین تغییر کاهشی در عرضه آب به شدت آسیب‌پذیر هستند.
تقاضای جهان برای آب آشامیدنی احتمالاً در دهه‌های آینده به شدت افزایش پیدا می‌کند. جمعیت روبه‌رشد موجب بالا رفتن مصرف آب توسط مردم، زمین‌های کشاورزی و کارخانه‌ها خواهد شد. مردمان بیشتری به سمت شهرها سرازیر خواهند شد، و موجب کمتر شدن عرضه خواهد شد. طبقه متوسط در حال ظهور می‌تواند تقاضای مصرانه بیشتری برای تولید غذا و تولید برق از طریق جریان آب کنند.
ولی اصلاً مشخص نخواهد بود که این آب مورد نیاز از کجا تامین خواهد شد. انتظار می‌رود تغییرات اقلیمی باعث شود بعضی از مناطق خاورمیانه خشک‌تر و برخی مناطق دیگر مرطوب‌تر باشد. همان‌طور که میزان ریزش باران در برخی مناطق به شدت افزایش یافته است، برخی جوامع دیگر با تهدیدهای بزرگ‌تری از سیل و خشکسالی مواجه خواهند بود.
مناطقی در چین، هند و آمریکا شامل ایالت نینگ‌شیا و جنوب غرب ایالات متحده تا سال 2040 میلادی با افزایش استرس آبی 40 تا 70درصدی مواجه خواهند شد در حالی که شیلی، استونی، نامیبیا و بوتسوانا همگی با افزایش استرس آبی قابل توجهی روبه‌رو خواهند شد.
منابع تامین‌کننده آب در منطقه محدود هستند و خطر خشکسالی کشورهایی چون عربستان و بحرین و دیگر کشورهای خاورمیانه را به شدت آسیب‌پذیر می‌سازد به ویژه در سال جاری که افزایش دمای پیش‌بینی‌شده بیش از متوسط جهانی بوده است. این در حالی است که میزان خشکسالی کلی و افزایش بارش باران در کشورهای مختلف متغیر بوده است.
خاورمیانه هم‌اکنون مستعد جنگ آب بوده و به احتمال زیاد در سال جاری نیز این استعداد وجود خواهد داشت. آب ابعاد قابل توجهی در جنگ چند 10ساله میان فلسطین و رژیم صهیونیستی داشته است. دولت عربستان سعودی اعلام کرده مردم این کشور در سال 2016 به واردات غلات وابسته خواهند بود، تغییر از دهه‌ها رشد در مواد غذایی مورد نیاز که به واسطه ترس از خالی شدن ذخایر آبی این کشور گرفته شده است. شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرده مشکلات آبی در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه موجب افزایش خطر بی‌ثباتی و شکست دولت‌ها در این منطقه خواهد شد.
آگوست 2014 داعش برای در اختیار گرفتن بزرگ‌ترین سد عراق که بر راه دجله واقع شده و در موصل است، به شدت جنگید. افراد این گروه، همچنین کنترل دو سد روی فرات را یکی در فلوجه و دیگری در حدیثه در اختیار گرفته بودند. جنگی که بر سر آب رخ داد. یا نمونه دیگر اینکه تابستان گذشته، داعش دولت ترکیه را متهم کرد که مخصوصاً با استفاده از چند سد که در خاک خود بر رود فرات ساخته است، آب این رودخانه را به نفع خود مصادره کرده است و باعث شده سطح آب در دریاچه اسد شش متر پایین بیاید.
میزان منابع آب خاورمیانه به شدت بستگی به منابع زیرزمینی آب دارد ولی این منابع نیز با نرخ هشداردهنده‌ای در حال خشک شدن هستند. موسسه بین‌المللی توسعه پایدار برآورد کرده است میزان آب رودخانه اردن تا سال 2100 دست‌کم 80 درصد کم خواهد شد و به این معناست که منابع آب روی زمین بیش از افزایش تقاضا کاسته خواهد شد. آب‌های زیرزمینی تجدید‌ناپذیر منابع اصلی آب در عربستان سعودی هستند.
تصاویر ماهواره‌ای مرکز تحقیقات اقلیمی و بهبود جاذبه نشان می‌دهد سرزمین دجله و فرات با سرعت بیشتری نسبت به هر منطقه دیگری در کره زمین (به جز شمال هند) در حال از دست دادن آب است. این منطقه طی سال‌های 2003 تا 2009 حدود 117 میلیون جریب-فوت از آب تازه ذخیره‌شده از دست داده است. آلودگی رود دجله که ناشی از ریختن فاضلاب مناطق کشاورزی و فاضلاب خانگی در نزدیکی بغداد به این رود بوده است بزرگ‌ترین قید و محدودیت موجود بودن آب تازه در عراق گزارش شده است. بر اساس تحقیقات محققان آبی تا سال 2040، حجم آبی که از دجله و فرات برداشت می‌شود، آنقدر بالا خواهد بود که این رودها دیگر به دریا نخواهند رسید.
در صنعا، پایتخت یمن، بسترهای زیرزمینی نزدیک به شش متر در سال پایین‌تر رفته و دولت با اعتراضات مردمی در پایتخت مواجه است.
در حال حاضر، نیمکره شمالی زمین یکی از شدیدترین شرایط گرمای خود را در دهه‌های اخیر تجربه می‌کند که باعث تبخیر بیش از حد آب‌های سطحی شده است. این گرمای طاقت‌فرسا همچنان روی محصولات کشاورزی هم تاثیر گذاشته و موجب افزایش تقاضا و کاهش عرضه محصولات کشاورزی شده است.
در مصر، در شمال آفریقا که تقاضای آب با رشد روزافزون جمعیت سریعاً در حال افزایش است، مصرف سرانه آب این کشور هر سال کمتر از سال قبل گزارش شده است. بر اساس آمار دولت، عرضه آب سالانه کشور مصر از 2500 مترمکعب در سال 1947 به تنها 660 مترمکعب به ازای هر نفر در سال 2013 رسیده است.
کمبود آب هم‌اکنون در کل منطقه رایج بوده و بارش باران یا عرضه آب تنها به چند ساعت در روز محدود شده است ولی در سال جاری احتمالاً شهرهای کوچک به کلی با نبود آب مواجه شوند و این یک مشکل بزرگ برای امنیت یک کشور خواهد بود که به افزایش نارضایتی‌های مردم می‌انجامد. سوریه، ترکیه، ابوظبی و دیگر دولت‌های خاورمیانه باید به مردم خود هشدار دهند که خطر کمبود آب جدی است و با صرفه‌جویی بیشتر در مصرف آب این مایه حیات را بیشتر حفظ کنند. همچنین مردم باید اقدامات محتاطانه‌ای را در برابر گرمای شدید هوا در پیش گیرند. چندی پیش، صدها نفر در هند و پاکستان به دلیل گرمای طاقت‌فرسا جان خود را از دست دادند. در گذشته، الجزایر عموماً بادهای گرم و سوزانی را از سمت صحرای آفریقا تجربه می‌کرد، اما هم‌اکنون آن بادهای شدید جای خود را به موج‌های گرمایی داده‌اند. با این حال خاورمیانه در سال جاری با چنین موج گرمایی مواجه خواهد بود هر چند شدت آن در کشورهای مختلف متغیر خواهد بود. گرمای شدیدی که باعث کمبود آب خواهد شد، کمبود آبی که احتمالاً باعث بروز جنگ‌هایی دیگر در منطقه شود، جنگ‌هایی برای بقا، جنگ‌هایی برای آب.
دیدگاه تان را بنویسید