اردوغانیسم در ترکیه

رای‌دهندگان ترکیه‌ای روز یکشنبه به پای صندوق‌های رای رفتند تا در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور شرکت کنند. این اولین بار در طول تاریخ بود که رئیس‌جمهور توسط رای مستقیم مردم انتخاب می‌شد و نشانه‌ای از آغاز سیستم جدید سیاسی در این کشور محسوب می‌شود. یک اجماع عمومی در این مورد وجود دارد که رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر فعلی و برنده انتخابات ریاست‌جمهوری روز یکشنبه، مقام ریاست‌جمهوری در این کشور را تقویت خواهد کرد و بعضی از اختیارات فراموش‌شده مقام ریاست‌جمهوری را که در قانون اساسی سال 1981 به این مقام اعطا شده اما هرگز مورد استفاده قرار نگرفته، احیا خواهد کرد. نتیجه مورد انتظار، مقام ریاست‌جمهوری قدرتمند‌تر، شبیه سیستم موجود در فرانسه است. هرچند هنوز این موضوع روشن نیست که این سیستم جدید برای دموکراسی ترکیه و نقش این کشور در منطقه چه معنا و تبعاتی خواهد داشت.
کمتر کسی در مورد نتیجه انتخابات یکشنبه شک کرد اما این امر، مانع انتقاد عده‌ای از روند انجام انتخابات و آنچه آنها نقش آقای اردوغان در کمپین تفرقه‌انداز ریاست‌جمهوری نامیدند، نشد. در یک سرمقاله که در Today's zaman (یکی از روزنامه‌هایی که گاه، منتقد اقدامات نخست‌وزیر بوده است) چاپ شد، علی اصلان، بعضی حوزه‌هایی را نشان داد که روند انتخابات در آنها دچار کاستی شده است: «کارشناسان اعتقاد دارند برای برگزاری انتخاباتی دموکراتیک‌تر، محدودیت‌های کمتری بر روند تعیین نامزدهای انتخابات باید حاکم باشد. بسیاری عقیده دارند حداقل رای مورد نیاز برای حضور احزاب در پارلمان، باید کمتر از 10 درصد فعلی باشد. کاهش این رقم به احزابی که در حال حاضر خارج از پارلمان هستند اجازه ورود داده و آنها می‌توانند در انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد معرفی کنند... دوره مبارزات انتخاباتی رسماً از 12 جولای آغاز می‌شود و به این ترتیب کاندیداها تا قبل از ممنوعیت تبلیغات که از 8 آگوست آغاز می‌شود تنها 26 روز برای تبلیغات وقت دارند که به عقیده بسیاری اصلاً کافی نیست.»
دیگران، مانند عمر اوسلو، به روش آقای اردوغان برای اداره کمپین انتخاباتی‌اش انتقاد دارند: «اردوغان برای برد در انتخابات، هر نهادی را که باعث یکپارچگی جامعه می‌شد، نابود کرده است. برای برد در انتخابات، او حتی هویت خود را هم انکار کرد و ادعا کرد که ترک است در حالی که تنها 10 سال قبل خود او اظهار کرده بود از یک خانواده مهاجر گرجی است. وی همچنین در جریان این مبارزات به ارمنی‌ها توهین کرد و اخبار در مورد ارمنی بودن خود را توهین‌آمیز و شرم‌آور خواند. وی نه‌تنها رابطه بین شهروندان کشور را نابود کرده است که حتی سیستم قضایی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. او با هدف اثبات ادعاهایش، سیستم قضایی را تغییر داده و با انتصاب قضات همفکر خود و یافتن دادستان‌هایی با عقیده مشابه خود، مخالفانش را تحت آزار و اذیت قرار داده است... این اقدامات وی تنها به داخل کشور محدود نمانده است و وی تردیدی برای تغییر چهره خارجی کشور با هدف جذب رای بیشتر نداشته است.»
اما همه تحلیلگران و کارشناسان نیز منتقد اردوغان نیستند. ابراهیم کالین، تحلیلگر سیاسی یکی از مدافعان او است که اعتقاد دارد مقام جدید، به اردوغان این امکان را می‌دهد حرکت رو به جلوی ترکیه را ادامه دهد و توسعه اقتصادی و سیاسی ترکیه در کنار سیاست خارجی فعال این کشور ادامه داشته باشد. به عقیده وی این پیروزی نشان از شایستگی اردوغان دارد. او همچنین عقیده دارد با توجه به عدم ثبات سیاسی در منطقه و اوضاع اقتصادی جهان، رشد اقتصادی و آرامش سیاسی فعلی ترکیه، نیاز به محافظت دارد و این کاری است که اردوغان قول داده در دوره ریاست‌جمهوری خود انجام دهد.
به نظر می‌رسد هر دو دسته منتقدان و مدافعان رئیس‌جمهور ترکیه، استدلال‌های خاص خود را دارند و این استدلال‌ها بیشتر بر این محور بنا شده که آنها چه آینده‌ای را برای ترکیه آرزو دارند. مخالفان اردوغان در عین تاکید بر رفتار دیکتاتور‌منشانه او، اعتقاد دارند سیاست‌های اسلامگرایانه وی احتمالاً روز به روز ابعاد بیشتری خواهد یافت و این موضوع ترکیه را از آرزوی دیرینه خود درباره عضویت در اتحادیه اروپا، دور خواهد کرد. به هر حال به نظر می‌رسد مردم در انتخابات روز یکشنبه، به طور غیر‌مستقیم به این سوال پاسخ داده‌اند که چه آینده‌ای را برای ترکیه خواهان‌اند و اکثریت آنها، حداقل فعلاً چشم‌انداز آقای اردوغان از ترکیه جدید را پسندیده‌اند. باید منتظر ماند و دید که در ماه‌ها و سال‌های پیش رو، این توافق باقی خواهد ماند یا خیر؟
منبع: Middle East Policy Council