پریسم چیست؟

پریسم برنامه‌ای مخفی برای جمع‌آوری اطلاعات است که NSA (آژانس امنیت ملی آمریکا) از سال 2007 از آن استفاده می‌کند. پریسم در واقع نام عمومی برای پروژه‌ای است که به وسیله دولت آمریکا US-984XN شناخته می‌شود. این سیستم تحت نظارت دادگاه نظارت بر اطلاعات خارجی آمریکا (FISA) اداره می‌شود. وجود این پروژه یا نرم‌افزار جاسوسی در ششم ژوئن 2013 به وسیله ادوارد اسنودن که کارمند سابق NSA بوده است در گاردین و واشنگتن پست فاش شد. این اطلاعات درست روز بعد از دستوری فاش شد که به شرکت وریزون داده شده بود مبنی بر اینکه گزارش مکالمات تلفنی همه مشترکانش را باید روزانه در اختیار FISA قرار دهد. اسنادی که وجود پریسم را فاش کرده‌اند بیان می‌دارند که پریسم منبع شماره یک اطلاعات خام برای گزارش‌های NSA است و پریسم در سال 2012 در 1477 پرونده مورد استفاده قرار گرفته است.

ادوارد اسنودن که به خاطر افشاگری‌هایش معروف شده است، در این افشاگری‌ها بیان داشته NSA همه اطلاعات مربوط به مکالمات تلفنی آمریکایی‌ها را بدون آنکه مجوزی داشته باشد شنود می‌کند. در مطالبی که اسنودن بیان داشته، تصریح شده است مکاتبات آمریکایی‌ها به صورت روزانه مورد نظارت قرار می‌گیرد بدون آنکه از مراجع ذی‌صلاح برای این کار اجازه‌ای قانونی گرفته شده باشد. تحلیلگران NSA ،CIA ،FBI، آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا و دیگر سازمان‌های مشابه همگی همه اطلاعاتی را که نیاز دارند به دست می‌آورند.

البته این همه ماجرا نیست و این افشاگری‌ها عکس‌العمل‌های زیادی را برانگیخته است. جیمز کلپر یکی از مدیران NSA درباره ادعاهای اسنودن بیان داشته: «این جمله که یک مامور اطلاعاتی می‌تواند اطلاعات تماس‌های داخلی در درون آمریکا را بدون مجوزهای قانونی شنود کند کاملاً غلط است و در متن قانون نیز هیچ‌گونه بحثی درباره این موضوع نشده است.» البته جمله آقای کلپر نکات مبهم زیادی دارد. مثلاً اینکه مجوزهای قانونی در جملات او معلوم نیست دقیقاً به چه چیزی بر‌می‌گردد. مجوز قانونی می‌تواند تنها دستور رئیس‌جمهور باشد، چرا که بر اساس قانون اساسی آمریکا، رئیس‌جمهور قدرت بسیار زیادی دارد و بدون توجه به اینکه قوانین جاری چه می‌گویند، رئیس‌جمهور می‌تواند دستور شنود یا جمع‌آوری اطلاعات را صادر کند. جالب اینجاست که صحبت‌هایی که از سمت این نهاد می‌شوند، معمولاً با واژه‌هایی گول‌زننده بیان می‌شود تا اینکه منظور دقیق گوینده مطلب به مخاطب القا نشود و همین است که باعث شده جالب‌تر از پاسخی که آقای کلپر داده است، واژه‌هایی باشد که او برای بیان مطلب خود برگزیده است. موضوع جالب‌تری که می‌تواند در اسناد مربوط به این افشاگری خودنمایی کند، این است که به نظر می‌رسد NSA پس از آنکه اطلاعات را ذخیره کرد، به وسیله کامپیوتر و الگوریتم‌های مربوط به آن پردازش کرد، درون یک پایگاه داده‌ای دولتی ذخیره کرد و به وسیله یک انسان بازبینی کرد تازه به دنبال گرفتن مجوزهای قانونی می‌رود.

آلن باتلر کارشناس حوزه امنیت که از دولت خواسته است هر چه سریع‌تر نظارت بی‌حد و حصر بر اطلاعات ارسالی مردم آمریکا را متوقف کند، معتقد است پاسخ آقای کلپر بیش از آنکه پاسخی به سوال‌های به وجود آمده درباره امنیت اطلاعات باشد، سوال‌های متعددی را درباره عملکرد NSA به ذهن متبادر می‌کند: «پاسخ کلپر نشان می‌دهد NSA مشکلات زیادی در پاسخ به سوالات و افکار عمومی درباره این موضوع خواهد داشت. چرا که پاسخ او بیشتر بر روی واژه مجوزهای قانونی تاکید می‌کند، اما NSA و FBI همیشه به دنبال کوتاه‌ترین مسیر برای به دست آوردن مجوزهای قانونی هستند. به همین دلیل باید مشخص شود دولت چه مسیری را برای به دست‌ آوردن مجوزهای قانونی برای این دو مرکز در پیش روی آنها قرار داده است و معلوم نیست آیا مسیری که برای به دست آوردن مجوزهای به اصطلاح قانونی پیش گرفته شده است از نظر قانونی درست و کافی است یا خیر. بدون اطلاعات کافی و شفافیت کامل درباره این موضوع مشخص نمی‌شود که آیا تماس‌های داخلی به اندازه کافی محافظت شده هستند یا خیر. ممکن است بسیاری از ارتباطات و تبادلاتی که انجام می‌شوند در پایگاه‌های داده‌ای دولتی ذخیره شوند و به وسیله یک مامور اطلاعاتی بازبینی شوند و معلوم نیست دستورالعمل داخلی این سازمان‌ها برای استفاده و چگونگی افشای اطلاعات چیست.»

گزارش‌های اولیه بیان می‌داشتند NSA قابلیت این را دارد که تقریباً همه مکالمات داخلی و خارجی را ذخیره کند تا هر زمانی که نیاز بود یک کارشناس بتواند به این اطلاعات دسترسی داشته باشد. در مقاله‌ای که سال گذشته مجله وایرد چاپ کرده بود، آمده بود NSA پورت‌های شنودی را راه‌اندازی کرده که به او اجازه می‌دهد میلیاردها تماس تلفنی را در یک دیتاسنتر جدید در یوتا ذخیره‌سازی کند و اهمیتی ندارد که تماس گرفته‌شده از درون آمریکا بوده یا از بیرون آن. بر اساس این گزارش اطلاعات ذخیره‌شده تنها اطلاعات مربوط به چگونگی، مدت زمان و نحوه مکالمه نیست، بلکه خود مکالمه به صورت کلی نیز ذخیره می‌شود. اسناد افشاشده ابعاد جالب دیگری را نیز نشان می‌دهند. مثلاً در سال 2006 یکی از کارمندان قدیمی شرکت AT&T گفته است همه مکالماتی که از طریق این شبکه انجام می‌شدند به یک محل مشخص در مرکز این شرکت در سان‌فرانسیسکو و از آن مرکز به بقیه مراکز هدایت می‌شدند و دسترسی به آن کابین تنها برای تکنسین‌های دارای مجوز از NSA امکان‌پذیر بود. البته شرکت‌هایی همچون AT&T که مجبور به افشای اطلاعات برای NSA شده‌اند از نظر قضایی تحت امنیت کامل قرار دارند و هیچ‌کس نمی‌تواند از این شرکت‌ها شکایت کند چرا‌که بر اساس قانونی که ابتدا در سال 2008 تصویب شد و در سال 2012 نیز دوباره تایید شد، شرکت‌ها ملزم به پیروی از خواسته‌های FISA شدند. بند 702 این قانون بیان می‌دارد جمع‌آوری اطلاعات تنها با دستور FISA و یا NSA می‌تواند انجام شود و نیازی به تایید رسمی دادگاه اطلاعات خارجی آمریکا ندارد. البته روند به دست آوردن مجوز برای جمع‌آوری اطلاعات نیز باید حتی‌المقدور ساده و سریع باشد.

مراکز دولتی درگیر با این افشاگری تاکنون واکنشی صریح نشان نداده‌اند و از سوی دیگر نیز علاقه‌ای برای افشای روندی که مورد نیاز است تا مجوزهای قانونی برای جمع‌آوری و شنود اطلاعات صادر شود از خود نشان نداده‌اند. البته هفته گذشته برخی مقامات و فعالان از کنگره خواستند هر چه سریع‌تر مستندات قانونی مربوط به این جمع‌آوری اطلاعات در اختیار عموم قرار بگیرد، که هنوز پاسخ روشنی از سمت کنگره به این درخواست داده نشده است.