ترکش تحریم

  محمد علی‌نژاد: پس از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد از اول سپتامبر تعرفه 10درصدی بر واردات 300 میلیارد دلار کالای چینی وضع خواهد شد و در صورتی که رئیس‌جمهور چین هرچه سریع‌تر توافق تجاری با این کشور را منعقد نکند، احتمالاً تعرفه‌ها افزایش بیشتری پیدا کنند، چندان دور از تصور نبود که چین نیز دست به عملی تلافی‌جویانه خواهد زد. دولت چین در واکنش به این اقدام دولت ترامپ، از شرکت‌های دولتی خواست تا زمانی که نتیجه مذاکرات تجاری با ایالات متحده مشخص نشده است، واردات محصولات کشاورزی از آمریکا را متوقف کنند. به نظر می‌رسد این موضوع شروعی دوباره برای ازسرگیری تنش میان دو غول بزرگ اقتصادی دنیا باشد که به تازگی وارد فاز مذاکره برای حصول یک توافق تجاری منصفانه شده بودند. از سوی دیگر تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران و پررنگ‌تر شدن نقش چین به عنوان یکی از خریداران اصلی نفت ایران، باعث شده تا ایران به نوعی در تعیین سرنوشت معادلات قدرت این دو غول اقتصادی نقشی ناخواسته داشته باشد. اما ایران در چه جایگاهی در این تنش ایستاده است. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران تهدیدی برای اهداف بلندمدت راهبردی آمریکا باشد. اهمیت غیرقابل انکار ایران از نظر ژئوپولتیک و میزبانی این کشور از مسیرهای تجاری مهم در آسیا باعث شده تا نتوان نقش ایران را در شکل‌گیری معادلات قدرت در منطقه و حتی جهان نادیده گرفت. سیاست‌های اخیر دولت ترامپ ممکن است با لطمه زدن به هندوستان، عرصه را برای چین بیش از پیش فراخ کند. در حالی که آمریکا به دنبال منزوی کردن ایران و فشار آوردن بر این کشور از طریق ابزار تحریم‌های اقتصادی و به صفر رساندن درآمد نفتی است. چین در چنین شرایطی فرصت را غنیمت شمرده و با خرید نفت با تخفیف ویژه از ایران و انعقاد قراردادهای دوجانبه سعی در گسترش نفوذ خود در منطقه دارد. در واقع سیاست دولت ترامپ علیه ایران، مانعی برای تحقق اهداف کاخ سفید در قبال چین است. چراکه چین همواره ایران را فرصتی برای سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی دانسته و تحریم‌های آمریکا مسیر سلطه چین بر تجارت ایران را فراهم کرده است. حضور نداشتن اروپایی‌ها در پروژه‌های زیرساخت انرژی و تجارت چین به دلیل تحریم‌ها نیز باعث شده تا چین نفوذ خود را در اقتصاد ایران بیش از پیش کند.

یکی دیگر از کشورهایی که در رابطه سه‌جانبه ایران، آمریکا و چین نقش بسزایی دارد، هند است. ممنوعیت خرید نفت هند از ایران باعث می‌شود که پروژه سرمایه‌گذاری این کشور در چابهار نیز متوقف شود و این کشور یک فرصت فوق‌العاده برای دور زدن پاکستان و تجارت با افغانستان را از دست بدهد. این در حالی است که هند با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی بسیار بالا و تسلطی که بر اقیانوس هند دارد، می‌تواند به عنوان یک رقیب جدی برای چین در آسیا تلقی شود. بنابراین توقف سرمایه‌گذاری هندوستان در ایران، موضع چین را در منطقه بیش ‌از پیش تقویت خواهد کرد و گسترش نفوذ چین در دریای عمان و خلیج‌فارس می‌تواند این منطقه را به مسیری برای عبور و مرور کشتی‌های چینی تبدیل کند.