نگاهی به رکود
کندی رشد آری، توقف خیر
اقتصاد جهانی از سال 1900 به رکود فرو رفته است. این رکود بر مبنای کاهش تولید ناخالص داخلی سرانه تعریف می‌شود که به‌طور میانگین یک‌بار در هر دهه روی می‌دهد. در سال 2020 جهان عمیق‌ترین رکود خود را از زمان جنگ جهانی دوم تجربه کرد. اکنون فقط دو سال از آن زمان می‌گذرد. آیا رکود دیگری در راه است؟
قطعاً نگرانی‌ها رو به افزایش هستند. جنگ اوکراین عامل بالا رفتن بهای مواد غذایی بود و به شدت به درآمد خانوارها آسیب زد. قرنطینه‌ها در چین زنجیره‌های عرضه را مختل می‌کنند. همزمان بانک‌های مرکزی به سرعت نرخ‌های بهره را بالا می‌برند تا تورم را مهار کنند. نگرانی‌های مربوط به وضعیت اقتصاد جهانی بازارهای مالی را نیز تکان داد. در ماه گذشته، بازارهای سهام کشورهای ثروتمند به میزان یک‌دهم سقوط کردند. دارایی‌های پرخطر از جمله سهام فناوری و رمزارزها آسیب شدیدی را متحمل شدند. در این شرایط، اقتصاددانان مرتب پیش‌بینی‌هایشان درباره رشد جهانی را کاهش می‌دهند. نگرانی از رکود تا چه اندازه واقعی است؟ نگاهی به داده‌ها دلایلی را برای خوش‌بینی محتاطانه -حداقل برای زمان حال- ارائه می‌دهد.
واقعیت آن است که در بسیاری از مناطق مردم به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که انگار رکود را تجربه کرده‌اند. در میان کشورهای ثروتمند عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) که بیش از 60 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند اعتماد مصرف کننده پایین‌تر از زمانی است که اولین‌بار ویروس کرونا گسترش یافت. شاخص احساس مصرف‌کننده آمریکایی که از سوی دانشگاه میشیگان ساخته شد در برآوردهای اولیه این ماه به پایین‌ترین سطح خود در یک دهه رسید. پاسخ‌دهندگان نسبت به وضعیت مالی خود بدبین‌تر شده بودند. تعداد اندکی از آنها عقیده داشتند که با توجه به تورم اکنون زمان مناسبی برای خرید کالاهای دوام‌پذیر باشد. اگر مصرف‌کنندگان دست از خرید بردارند اقتصاد کند خواهد شد.
اما تاکنون آنچه مردم می‌گویند با آنچه انجام می‌دهند تفاوت زیادی داشته است. رزرو رستوران در وب‌سایت اوپن تیبل (Open Table) هنوز از زمان دوران قبل از همه‌گیری بیشتر است. خرده‌فروشی در آمریکا هنوز روند صعودی دارد و نرخ اشغال هتل‌ها بهبود یافته است. مقیاس پرتناوب عادات هزینه‌کردی بریتانیا که توسط اداره آمار ملی و بانک انگلستان ساخته شده است هیچ نشانه‌ای دال بر آن ندارد که مردم از فعالیت‌های اجتماعی یا خریدهایی که می‌توان از آنها اجتناب کرد کنار می‌کشند.
احتمالاً مصرف‌کنندگان تا مدتی همچنان به هزینه کردن ادامه می‌دهند حتی اگر تورم قدرت خریدشان را کاهش دهد. طبق برآوردهای نشریه اکونومیست خانوارهای کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه حدود چهار تریلیون دلار (هشت درصد تولید ناخالص داخلی) پس‌انداز دارند که در دوران همه‌گیری انباشته شده است. برخلاف تصور عمومی، همه این پس‌اندازها در دستان ثروتمندان نیستند. در آمریکا، در پایان سال گذشته حساب‌های بانکی خانوارهای کم‌درآمد 65 درصد بیشتر از سال 2019 موجودی داشت.
به نظر می‌رسد که کسب‌وکارها نیز تاب‌آوری کافی دارند. افزایش هزینه‌ها به سودهای برخی از خرده‌فروشان آسیب می‌زند اما مقیاس اعتماد کسب‌وکار در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ثابت باقی مانده است. داده‌های وب‌سایت کاریابی این‌دید (Indeed) نشان می‌دهند که افزایش فرصت‌های خالی در کشورهای ثروتمند متوقف شده اما شمار آنها هنوز بالاست. تمایل به سرمایه‌گذاری نیز همچنان دیده می‌شود. تحلیلگران بانک جی‌پی مورگان چیس می‌گویند که در سه ماه اول امسال در مقایسه با دوره مشابه سال قبل هزینه‌کرد سرمایه‌ای جهانی 6 /7 درصد بیشتر و در مقایسه با پایان سال 2021 دو برابر شده بود.
برخی کشورها واقعاً شرایط ضعیف‌تری دارند. بانک گلدمن‌ساکس یک «نشانگر فعالیت‌های کنونی» می‌سازد که مقیاسی پرتناوب از رشد اقتصادی بر مبنای ترکیبی از نظرسنجی‌ها و داده‌های رسمی است. از زمانی که کشورهای غربی در واکنش به جنگ اوکراین تحریم‌هایی را علیه روسیه به اجرا گذاشتند اقتصاد این کشور رو به کندی گذاشت. اقتصاد چین نیز به خاطر راهبرد دولتی کووید صفر و اعمال شدیدترین قرنطینه‌ها از اوایل سال 2020 به طرزی آشکار در حال کوچک شدن است.
اما بسیاری از کشورها در شرایطی قوی‌تر به سر می‌برند. نشریه اکونومیست با استفاده از سری هفتگی تولید ناخالص داخلی 45 کشور از جمله هند، اندونزی و کشورهای گروه 7 که توسط نیکلاس ولوسکو از سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه تهیه می‌شود چنین برآورد می‌کند که در هفته‌های اخیر رشد تولید ناخالص داخلی جهان ثابت بوده است. در مجموع، مقیاس گلدمن در مورد فعالیت‌های اقتصادی در مقایسه با اوایل سال 2021، زمان بازگشایی اقتصادها، پایین‌تر اما باز هم چشمگیر و قابل ملاحظه است.
اگر روسیه شیرهای گاز را بر روی اروپا ببندد، چین محدودیت‌های قرنطینه‌ای را تشدید کند یا بانک‌های مرکزی مجبور شوند بیشتر از آنچه انتظار می‌رود نرخ‌های بهره را بالا ببرند این داده‌ها تغییر خواهند کرد. بانک جی‌پی مورگان چیس متذکر می‌شود که وقتی در گذشته بازار کار آمریکا تا این حد منقبض می‌شد رکود اقتصادی را در میان‌مدت به دنبال می‌آورد. اما در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که دوازدهمین رکود جهانی از سال 1900 به بعد آغاز شده باشد.
منبع: اکونومیست
