توافق بعید

چند سال اعمال تحریم‌های سخت و فزاینده، باعث شده است که با وجود بیشتر شدن فشار روی مردم کشور ما و کاهش قابل توجه رفاه آنها، دیگر بازیگران این بازی به تدریج به وجود تحریم عادت کنند و با کاستن از روابط تجاری و اقتصادی خود با ایران، گزینه‌های دیگری را جایگزین کرده باشند. از طرفی ایالات متحده دیگر برای وضع هر تحریم تازه با مخالفت فضای بین‌الملل مواجه نمی‌شود و برعکس، گروهی از منتفعان انزوا و تحریم ایران، برای آمریکا کف می‌زنند. نتیجه اینکه هر اندازه تحریم بیشتر شده، حساسیت جامعه جهانی نسبت به آن کمتر، نفع گروه‌های کوچک اما قدرتمند منتفع‌شونده از تحریم بیشتر و فشار روی مردم ایران بزرگ‌تر و البته تقابل ایران و آمریکا در دیگر زمین‌های بازی جدی‌تر شده است. همه اینها تنها یک معنا می‌دهد: حذف تحریم‌ها، چه با بازگشت به برجام و چه با توافقی جدید، سخت و دشوار و پرهزینه شده است و غالب بازیگران این عرصه تمایلی برای پرداخت این هزینه مادی و معنوی ندارند. پس نزدیک‌ترین احتمال در کوتاه‌مدت، تداوم وضع موجود و ادامه تحریم‌هاست. صرفاً شاید دولت دموکرات آمریکا فشار نظارتی سفت و سختی را که دولت ترامپ داشت کم کند و دیگر بیش از این مته به خشخاش نگذارد.

دایره منتفعان از تحریم اگرچه در ایران و ایالات متحده چندان بزرگ نیست اما توان مالی و قدرت سیاسی و چانه‌زنی بالایی دارد و هرچه تحریم سخت‌تر و طولانی‌تر شود، انتفاع این دو گروه بیشتر می‌شود. ضمن اینکه کشورهای دیگری نیز هستند، حتی در مقام دوست، که از ادامه این تحریم‌ها نفع می‌برند، چه آنها که در بازار نفت جای ما را گرفته‌اند و چه آنها که در تجارت به گزافه می‌فروشند و هزینه‌های سرسام‌آور مبادله دریافت می‌کنند. با این تفاسیر بعید است که بتوان چندان روی احیای برجام حساب کرد مگر اینکه ایدئولوژی دو طرف تغییر کند یا سیاستمداران تصمیمی متفاوت از آنچه تاکنون بوده و پیش‌بینی می‌شود، اتخاذ کنند.