رویای بی‌حاصل

  حمید عزیزی: شورای پول و اعتبار با هدف جذاب کردن سپرده‌های بانکی، نرخ سود را اندکی بالا برد؛ به عنوان مثال، سقف نرخ سود سپرده‌گذاری یک‌ساله از ۱۵ درصد به ۱۶ درصد افزایش یافت؛ آیا چنین افزایشی در زمانی که بازارهای موازی در حال ثبت رکوردهای تاریخی و بازدهی‌های بسیار بالاتر هستند، می‌تواند باعث جذاب شدن سپرده‌ها برای آحاد جامعه شود؟ در واقع، آیا تلاش دولت برای اینکه با افزایش نرخ سود بانکی، تمرکز نقدینگی را از دیگر بازارها به بازار سپرده بانکی جلب کند، به ثمر خواهد نشست. در ظاهر به نظر نمی‌رسد که چنین رویایی، حداقل در شرایط کنونی محقق شود، ولی باز کردن سقف نرخ سود می‌تواند گامی رو به جلو برای تحقق این هدف باشد. برخی کارشناسان باور دارند، بالا رفتن نرخ سود شاید نتواند در ابتدا باعث جذب نقدینگی شود که به سایر بازارها نقل مکان کرده است، ولی حداقل می‌تواند مانع از آن شود که سرمایه‌هایی که فعلاً در بانک‌ها حضور دارند، به سوی دیگر بازارها روانه شوند. در واقع بالا رفتن نرخ سود سپرده می‌تواند ضربه‌گیر خروج نقدینگی جدید از سیستم بانکی شود، چراکه افرادی که تا این لحظه، پول خود را در بانک‌ها حفظ کرده‌اند، ریسک‌گریز بوده‌اند و افزایش بیشتر نرخ سود می‌تواند وسوسه احتمالی آنها را برای خروج پول کاهش بیشتری دهد. افزون بر این در صورتی که وضعیت سایر بازارهای دارایی و سرمایه‌ای کمی آرام‌تر شود و هراس از بین رفتن ارزش پول کاهش پیدا کند، احتمال این وجود دارد که باز بودن سقف نرخ سود سپرده، برخی افراد را تشویق کند که سرمایه خود را به نظام بانکی بازگردانند. در واقع جدا از اینکه نرخ سود به چه میزان افزایش پیدا کند، این مساله نیز اهمیت دارد که سیاستگذار با سایر ابزارهای در اختیار خود سعی کند وضعیت بازدهی در سایر بازارها را تا حدی سامان ببخشد و نوسانات قیمتی را آرام‌تر کند. یکی از راهکارهایی که دولت می‌تواند با استفاده از آن، وضعیت بازارها را تا حدی آرام کند، انتشار اوراق مصون از تورم است. در واقع از آنجا که افراد به دنبال حفظ ارزش پول هستند و به همین دلیل، به بازارهای مختلف رجوع می‌کنند، می‌توان ابزاری را در اختیار آنها قرار داد که بدون حضور در بازارهای دیگر، از ریال خود محافظت کنند. اوراق مصون از تورم چنین ابزاری است و به افراد کمک می‌کند که ارزش پول خود را حفظ کنند. در این وضعیت، حضور افراد در سایر بازارها کم می‌شود و نوسانات کاهش پیدا می‌کند؛ هر چقدر نوسانات بازار ارز و سکه پایین‌تر بیاید، امکان بازگشت پول به سپرده‌های بانکی که سود بیشتری هم نسبت به قبل به آنها تعلق می‌گیرد، بیشتر می‌شود. کاهش ریسک‌های سیاسی و مدیریت انتظارات تورمی نیز می‌تواند در جذاب شدن سپرده‌های بانکی اثرگذاری زیادی داشته باشد. برتری سپرده‌های بانکی نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها در بدون ریسک بودن آن است و همین مساله می‌تواند همواره باعث شود که برخی افراد تمایل داشته باشند پول خود را در بانک بگذارند. سیاستگذار باید بازدهی بازاری چون سهام را چنان متعادل کند که افراد ریسک‌گریز نیز یکباره به واسطه نرخ‌های بازدهی افسانه‌ای بازار سهام تحریک نشوند که سرمایه خود را به سوی بازار سرمایه ببرند. خروج پول از بانک‌ها و ورود به بازار سهام، منجر به تولید نقدینگی جدیدی می‌شود که آثار تورمی به دنبال دارد.