روی زشت سیاست

  محمد ناظری : تصویری از نمایش اهدای یک تبلت توسط 17 مسوول کشوری و لشکری به یک کودک کرمانی با واکنش‌های زیادی مواجه شده است. این مراسم ذیل برنامه اهدای 500 تبلت به دانش‌آموزان محروم شهرستان بم صورت گرفت و ارگان‌های مختلفی در آن حضور داشتند. هرچند به رخ کشیدن اهدای چند تبلت به کودکان، آن‌هم در ملأ عام و جلوی دوربین، تنها نمونه رفتار نمایشی مسوولان نیست اما وقتی بدانیم بین 20 تا 35 درصد یعنی احتمالاً تا پنج میلیون دانش‌آموز ابزار هوشمند برای دسترسی به شبکه شاد ندارند، این رفتار زشت‌تر می‌نماید. حتی اگر این پرسش اساسی را که «مسوول عدم توسعه‌یافتگی مناطقی مثل بم که مزیت نسبی هم دارند و در دوره‌ای اتفاقاً کمک خارجی هم دریافت کرده‌اند، کیست؟» بی‌پاسخ بگذاریم، این اقدامات نمایشی با اعطای منت‌دار و اعانه‌وار چند تبلت در حالی صورت می‌گیرد که حتی در بسیاری از نظام‌های لیبرال هم آموزش «کالای عمومی» محسوب می‌شود و دولت در قبال آن مسوول است. خودنمایی و رفتارهای نمایشیِ این‌گونه را در سطوح مختلف جامعه می‌توان مشاهده کرد؛ کاربران فضای مجازی که عکس تنها کتابی را که در عمرشان خوانده‌اند، با فیلترهای مختلف در هشت تکه پست اینستاگرام به اشتراک می‌گذارند، سلبریتی‌هایی که کمک‌های ظاهراً خیرانه و سرخوشی زن و شوهری خود را در رسانه ملی جار می‌زنند، مدیران شرکت‌های خصوصی که حقوق ماهانه کارمندان را سروقت نمی‌دهند اما به مناسبت سالگرد تاسیس شرکت همه را رستوران ایتالیایی دعوت می‌کنند، اجبار برخی سربازان به آماده‌باش 24ساعته لب مرز و مانورهای مختلف در حالی که سلاحشان خراب است و فشنگ‌های مربوط به دهه 1330 دیگر نم کشیده‌اند و... . در مورد علت چنین رفتاهایی سه دلیل مهم‌تر به نظر می‌رسد. دلیل اول می‌تواند مربوط به سلیقه و خلأ آگاهی برخی مسوولان باشد که واقعاً فکر می‌کنند چنین کارهایی خوب است. در این سطح نمی‌توان ایراد عملکردی گرفت؛ به هر حال «سیب سرخی» است که دست اهلش نیست. مورد دوم پر کردن خلأ «یک توان نداشته یا اقدام نکرده» با یک «مورد برجسته یا جنجالی» است. مثلاً در سال‌های اخیر دیدیم مسوولان برای شهری که حمل‌ونقل عمومی عادی مناسبی هم ندارد تصمیم به احداث مونوریل می‌گیرند، صداوسیمایی که سال‌ها جز فوتبال به هیچ ورزشی بها نمی‌داد، به ورزشکاران جنجالی پرورش اندام در بهترین زمان آنتن می‌دهد، چهره‌های تندرو سیاسی که بخش بزرگی از جامعه را به رسمیت نمی‌شناسند یکباره برای بهنوش بختیاری و امیر تتلو جشن آشتی‌کنان می‌گیرند و مواردی از این دست. علت سوم را می‌توان به حکمرانی نمایشی تعبیر کرد. اساساً از آنجا که نمایش برخلاف اقدام «کنتور نمی‌اندازد» در فضایی ساختگی می‌توان حکمرانی ایده‌آل و جذاب داشت. رئیس دولت سابق که در داخل با مشکلات متنوع و متعددی مواجه بود و به سختی می‌توانست کابینه خود را مدیریت کند از مدیریت جهانی می‌گفت و رئیس دولت فعلی که نتوانسته حتی برای کادر درمان ایران واکسن وارد کند، می‌خواهد در مقابله با کرونا به کشورهای همسایه کمک کند. از این دست موارد بسیار است اما در مساله اعطای تبلت علاوه بر زیر سوال رفتن حکمرانی واقعی، مذهب، اخلاق و انسانیت در کنش برخی مسوولان هم با شبهه همراه شده است. این «نمایش انسانیت» چه مختصاتی دارد؟