مرثیه روستا
آیا دولت می‌تواند برای روستاییان انگیزه اقتصادی ایجاد کند؟
عاطفه چوپان: بر اساس نتایج آخرین سرشماری انجام‌شده در سال ۹۵ جمعیت ساکن در نقاط روستایی با کاهش محسوسی روبه‌رو بوده است. در سال ۱۳۹۵ معادل ۲۰ میلیون و ۷۳۰ هزار و ۶۲۵ نفر ساکن در روستاها بوده‌اند که نسبت به سال ۱۳۹۰ معادل ۷۷۲ هزار و ۳۸۳ نفر کاهش یافته است. اما روند کاهشی جمعیت روستایی که دهه‌هاست ادامه دارد به چه معناست و چرا شاهد مهاجرت روزافزون روستاییان به شهرها و کلانشهرها هستیم؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به سوال دیگری پاسخ دهیم؛ این سوال که روستاها با چه هدفی شکل گرفتند و چه عواملی روستاییان را در این مناطق ماندگار می‌کرد. همان‌طور که در جغرافیای دبستان هم خواندیم اقتصاد روستا بر دو پایه کشاورزی و دامپروری بنا شده و پاسخ ساده به این سوال می‌شود اینکه دامپروری و کشاورزی دیگر برای روستاییان به‌صرفه نبوده و در حال از دست رفتن است. هزینه تمام‌شده بالای کشاورزی در برابر سود بسیار کم و سودجویی دلالان یکی از مهم‌ترین عوامل است. در سال‌های اخیر به کرات شاهد آتش زدن محصولات کشاورزی در زمین‌های زراعی توسط کشاورزان بوده‌ایم. چرا؟ چون هزینه برداشت و جابه‌جایی محصول آنقدر بالاست که فروش آن نه‌تنها سودی ندارد بلکه کشاورز را متضرر می‌کند. از طرف دیگر تغییرات شدید اقلیمی در پی گرم‌تر شدن زمین و کاهش منابع آبی در نتیجه حفر چاه‌های بی‌رویه و ساخت غیراصولی سدها نیز کشاورزی را با مشکلات عدیده مواجه کرده است. علاوه بر این از بین رفتن مراتع و در نتیجه خوراک دام باعث شده تا دامپروری نیز مانند گذشته رونقی نداشته باشد. در کنار همه این موارد اگر کاهش شدید مراکز رفاهی، تفریحی، بهداشت و درمان، ورزشی، آموزشی، فضای سبز و... را اضافه کنیم، مهاجرت شدید روستاییان کاملاً معنادار خواهد شد. در این میان نقش دولت‌ها چه بوده است و آنها چطور به این وضعیت دامن زده‌اند؟ بدون شک یکی از مقصران اصلی وضعیت کنونی دولت‌ها هستند، صدور مجوزهای متعدد برای حفر چاه، عدم نظارت کافی بر فعالیت واسطه‌ها در اقتصاد روستایی، عدم برنامه‌ریزی مدون برای نگهداری مراتع، ساخت غیراصولی سدها، عدم ساخت مراکز رفاهی، درمانی، ورزشی و... به این مهاجرت دامن زد. در واقع دولتی که باید با ایجاد امکانات مطلوب و فراهم آوردن شرایط زندگی در روستا مهاجرت معکوس را آغاز می‌کرد خود به مهاجرت روستاییان به شهرها دامن زد. حال ابراهیم رئیسی با اعلام این برنامه که دولت قصد دارد اقتصاد روستا را شکوفا کند، گفته: «از کشاورزان حمایت واقعی می‌کنیم تا ماندن در روستا مقرون‌به‌صرفه باشد.» آقای رئیسی همچنین گفته: «دولت به دنبال احیای اقتصاد روستاست و کشاورزان باید این احساس را داشته باشند که کشاورزی برای آنها به‌صرفه است.» در این پرونده می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که اگر سیاست‌های اقتصادی تغییر نکند احیای اقتصاد روستا چگونه امکان‌پذیر است؟
