زهر عسل

مرتضی مرادی: یارانه به خودی خود واژه شیرینی است؛ هم به گوش سیاستگذار هم به گوش مردم. اما این شیرینی در مورد یارانه پنهان از جنس زهر است. شاید سیاستگذار در ظاهر دل چندان خوشی از پرداخت یارانه و صرف‌نظر کردن از منابع مالی و درآمدهای مالی‌ای که می‌تواند کسب کند، نداشته باشد، اما یکی از مسیرهای اصلی پوپولیسم، یارانه است. از طرفی مردم هم به دلیل ناآگاهی نسبت به عواقبی که یارانه‌های مختلف می‌توانند داشته باشند همیشه از آن استقبال می‌کنند به ویژه قشر ضعیف و آسیب‌پذیر در جوامع مختلف. یکی از انواع یارانه که این سال‌ها به شدت مورد مطالعات مختلف قرار گرفته است، یارانه پنهانی است که به انرژی و مصرف سوخت‌های فسیلی اختصاص داده می‌شود. به این صورت که دولت‌ها نه به صورت مستقیم و با پرداخت یارانه نقدی، بلکه با دادن یارانه به مصرف بنزین، گاز طبیعی، برق و امثالهم قیمت این حامل‌های انرژی را پایین نگه می‌دارند و تصور می‌کنند که این کارشان به معنای حمایت از مردم به‌خصوص تنگدستان است. دولت‌ها با چیزی که از آن با عنوان عدالت اجتماعی نام می‌برند سعی دارند با پایین نگه داشتن قیمت سوخت و برق، دسترسی به انرژی را برای همه مردم امکان‌پذیر کنند. در حالی که مطالعات مختلف نشان می‌دهد یارانه پنهان به جای اینکه در خدمت دهک‌های درآمدی پایین جامعه باشد، ثروتمندان و دهک‌های بالای درآمدی را منتفع می‌سازد. این در حالی است که مطالعاتی که به رابطه بین مصرف سوخت‌های فسیلی و سلامت می‌پردازند نیز به طور کامل موافق با حذف یارانه بر مصرف سوخت‌های فسیلی هستند. همچنین یارانه‌های پنهان کارایی در مصرف را به شدت کاهش می‌دهند و منجر به هدررفت هرچه بیشتر انرژی می‌شوند. طی سال‌های گذشته بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز در تلاش بوده‌اند تا همچون کشورهای توسعه‌یافته، یارانه بر مصرف سوخت‌های فسیلی را تا حد امکان کاهش دهند یا حتی آن را قطع کنند. البته که در بعضی از کشورهای در حال توسعه به دلیل کم‌دانشی عدم دانش (هم از طرف مردم و هم از طرف سیاستگذار) اصلاحات یارانه پنهان کندتر پیش می‌رود.