تب آفرودها یا شاسی‌بلندها

امیرحسن کاکایی /عضو هیات علمی دانشکده خودرو دانشگاه علم و

آمار واردات خودرو و البته مشاهدات خیابانی، نشان از هجوم خودروهای اصطلاحاً شاسی‌بلند به بازارهای کشور دارد. متعاقب این استقبال زیاد، خودروسازان ایرانی هم در دو سال گذشته مشغول تهیه محصولاتی در این رده در سبد محصولات خود بوده‌اند. ظاهراً توسان و سانتافه از پرطرفدارترین خودروهای شاسی‌بلند وارداتی بوده‌اند. خودرو S5 جک از کرمان موتور و S7 هایما از ایران‌خودرو هم نمونه‌هایی از تولیدات داخلی است. خودرو کپچر رنو و H30 کراس دانگ‌فنگ از ایران‌خودرو و چانگان سایپا از موارد دیگری است که در این رده قرار می‌گیرند. البته برندهایی مانند لیفان ام.وی.ام. با تولید داخلی در زمره این محصولات قرار می‌گیرند. جالب اینجاست که در برخی موارد خودروهای جدید شاسی‌بلند که قیمت گران‌تری هم از خودروهای سدان تولیدی دارند، بیشتر مورد استقبال بازار قرار گرفته است.

تفاوت کراس اور و شاسی‌بلند
قبل از ادامه مطلب خوب است یک معرفی مختصر و دقیق از انواع خودروهایی که ما ایرانی‌ها به آن شاسی‌بلند می‌گوییم، داشته باشیم. خودروهای بیابانی (Off-road) که همه آنها دو دیفرانسیل هستند، قادرند در جاده‌های خاکی و بیابانی حرکت کنند. برای این منظور بایستی به‌صورت شاسی‌بلند ساخته شوند. خودروهای شاسی‌بلند روی جاده آسفالت به نرمی خودروهای عادی نیستند. یک دسته از خودروهای بیابانی با ظاهر اسپورت و سواری بهتر تحت نام خودروهای شاسی‌بلند یا دقیق‌تر بگوییم خودروهای کاربردی ورزشی (SUV) شناخته می‌شوند که کاربرد آنها بیشتر در جاده تا بیابان است.
کلمه Crossover به دسته‌ای از خودروها گفته می‌شود که مشخصه‌های خودروهای شاسی‌بلند و خودروهای استیشن و هاچ‌بک را به‌صورت ترکیبی داراست. می‌توان گفت این خودروها همان خودروهای سواری متوسط هستند که ظاهر اسپورت به آنها داده شده است.
در دیدگاه عمومی شباهت زیادی بین این نوع خودروها و شاسی‌بلندها وجود دارد، ولی این دسته از نظر رانندگی بیشتر به خودروهای معمولی شبیه‌اند. اما جایگاه این خودروها از نظر عملکرد به استیشن بیشتر نزدیک است؛ ولی خودروسازان از این نام جدید برای فروش بهتر استفاده کرده‌اند. حتی ظاهر برخی از این خودروها شبیه خودروهای شاسی‌بلند است. برخی مشخصه‌های ظاهری مهم این خودروها عبارتند از: ارتفاع بدنه و مرکز جرم بالاتر، فاصله بیشتر از زمین نسبت به خودروهای معمولی ولی کمتر از خودروهای شاسی‌بلند. این خودروها متنوع هستند و می‌توانند از انواع دیفرانسیل جلو، دیفرانسیل عقب یا دو دیفرانسیل باشند. اما در هر حال خودرو بیابانی به شمار نمی‌روند. از آنجا که این نام (کراس آور) جدید است، خودروسازان انواع خودروها را تحت این نام قرار داده‌اند و برای ایجاد فرق بین آنها از تقسیم‌بندی کراس آور کوچک (Mini)، جمع و جور (Compact)، متوسط (Mid-sized) و بزرگ (Full sized) استفاده می‌کنند.
واقعیت این است که در دنیا این خودروها به نام شاسی‌بلند معروف نیستند. اما ما ایرانی‌ها اصطلاح شاسی‌بلند را به کار می‌بریم. به عنوان یک متخصص خودرو، در 20 سال گذشته تاکنون مطلبی در زمینه دلیل این نام‌گذاری بر‌خلاف نام‌گذاری‌های بین‌المللی (که به جنبه جاده‌ای یا ورزشی آن توجه می‌شود)، نیافته‌ام. اما به نظر می‌رسد آنچه توجه مردم ایران را به این نوع خودروها جلب کرده است، بلندی آن نسبت به خودروهای سواری عادی است.

شاسی‌بلند دهه 70
اگر به خاطر داشته باشید، در دهه 70 خودرو پاترول جزو پرطرفدارهای افراد ثروتمند بود. این خودرو عملاً یک خودرو جاده‌ای بود و به لحاظ راحتی سفر با توجه به نوع فنربندی آن، خودرویی ناراحت محسوب می‌شد و واقعاً اگر کسی مشکل کمری داشت، قطعاً نمی‌توانست با این خودرو در جاده‌های پردست‌انداز آن موقع راه طولانی را طی مسیر کند. اما به نظر می‌رسد شاسی ‌بلند این خودروها و به طور خاص ظاهر مقاوم آنها به راننده آن در خیابان‌های شهر، احساس قدرت می‌داد. این موضوع در بلندمدت مورد توجه خودروسازان بزرگ دنیا قرار گرفت به گونه‌ای که حتی به تدریج طراحی این نوع خودروها را مناسب شهرها تغییر دادند و امروزه بسیاری از خودروهای اصطلاحاً شاسی‌بلند، دارای فنربندی مناسب شهرها شده‌اند و برعکس اگر با آنها به یک مسافرت سخت کوهستانی یا بیابانی بروند، مشکل پیدا خواهند کرد.

کراس اور از کجا آمد؟
در راستای خواست و سلیقه مردم، خودروسازان کلیت ظاهراً شاسی‌بلند یا دقیق‌تر بگوییم، SUV را حفظ کرده و با تغییر ابعاد، در محدوده‌های مختلف خودروهای جدید ارائه کردند. به عنوان مثال سانتافه همان خودرو سوناتاست با ارتفاع بلندتر و ظاهراً متفاوت و توسان، همان النترای شاسی‌بلند. اما یکی از شاهکارهای جالب در طراحی خودرو قشقایی نیسان بود که در سال 2006 به بازار عرضه شد و اصطلاح کراس‌اور، از آنجا سر زبان‌ها افتاد. این خودرو به‌رغم ارتفاع نه‌چندان بلند (20 سانتیمتر بلندتر از خودرو مگان همین خودرو) مانند یک SUV جلوه کرد و مورد استقبال مشتریان قرار گرفت. متعاقب این موفقیت، رنو نیسان خودروهای بعدی مانند کپچر را که خودرویی در محدوده B است و عملاً خودرویی کوچک محسوب می‌شود و اخیراً هم خودرو قاجار را به بازار عرضه کرد. البته این خودروها مانند خودروهایی که ما اصطلاحاً خودرو شاسی‌بلند می‌گوییم، بلند یا طویل نیستند، اما همان احساس تازگی و قدرت را به انسان منتقل می‌کنند.
ضمن اینکه با توجه به ابعاد کوچک‌تر آنها، مشکل پارکینگ و پارک کردن هم کمتر برای این نوع خودروها پیش خواهد آمد. بدین ترتیب به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک این خودروها با سرعت بیشتری بازار ایران را درنوردند و سهم بیشتری را به خود اختصاص دهند.
خودروسازان ایرانی نیز اخیراً به این خواست مردم توجه جدی نشان داده‌اند و به نسبت گذشته ما شاهد حضور تعداد بیشتری مدل کراس آور و SUV در محصولات آنها هستیم. البته موضوع دنده‌اتوماتیک را هم در این نوع خودروها و استقبال مردم نباید فراموش کرد. دنده‌اتوماتیک امروزه به دلیل ترافیک زیاد در شهرهای بزرگ و انواع بیماری‌های حرکتی ناشی از کم‌تحرکی افراد متعلق به طبقه متوسط و ثروتمند، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است و البته کسی خیلی به فکر تعمیرات آن نیست. بماند که با توجه به جهش کیفی به وجود آمده در این چندساله، کمتر کسی به فکر تعمیرات قطعات اساسی خودرو، مانند موتور و گیربکس و کلاً سیستم انتقال قدرت است.

نکاتی درباره شاسی‌بلندها
البته در انتخاب این نوع خودروها باید کمی دقت کرد و قبل از خرید آنها را از نزدیک مورد ارزیابی قرار داد. برخی از این خودروها به علت نمود ظاهری که دارند، و به طور طبیعی انسان را به یاد خودروهای شاسی‌بلند و جاداری مانند پاترول و پاجرو می‌اندازند، فرد را از نظر ابعاد گول می‌زند.
به طور خاص افراد بلندقامت و افرادی که هنگام مسافرت بار زیادی را همراه می‌برند، حتماً باید به ابعاد صندلی راننده، صندلی‌های پشت و صندوق‌عقب توجه جدی کنند. به هر حال اگر سایز مناسب خودرو انتخاب شود، به نظر می‌رسد که رانندگی با این نوع خودروها برای جوانان و افراد پرانرژی خیلی لذت‌بخش‌تر از سدان‌های معمولی باشد.
در مجموع می‌توان به این نکته اشاره کرد که مفهوم آفرود یا همان خودروهای جاده‌ای و بیابانی در دنیا با آنچه در ایران وجود دارد فرق می‌کند.
در تقسیم‌بندی آفرودها حتی برخی از انواع ماشین‌آلات راه‌سازی نیز جزو این دسته خودروها قرار می‌گیرند چرا که مخصوص جاده‌های خاکی و صعب‌العبور هستند. این مفهوم رفته‌رفته تغییر کاربری داده و با توجه به استفاده روزافزون از شاسی‌بلندها جای خود را به انواع این خودروها داده است.