ممکن و مفید

دولت موظف است بر اساس یک اصل اساسی به مردم جامعه خود حق دسترسی به مسکن بدهد که البته این امکان الزام مالکیت مسکن را فراهم نمی‌کند. حال در جامعه‌ای که نیاز به مسکن وجود دارد و دولت نیز طرح‌های متفاوتی را ارائه می‌کند، همواره اقشاری هستند که برخی با شرایط برخی طرح‌ها همسو می‌شوند و برخی دیگر نیز قادر به همراهی آن طرح نیستند.

در جامعه ما و با توجه به نیاز مسکن برای اقشار نیازمند و با توجه به اینکه اقشاری هستند که توان مالک شدن را ندارند، دولت طرح‌هایی در نظر می‌گیرد. طرح‌هایی همچون تسهیلات مسکن و طرح ساخت انبوه مسکن به صورت اجاره‌ای برای اقشار کم‌درآمد که باید گفت طرح تسهیلات مسکن هیچ تاثیری بر خانه‌دارشدن اقشار کم‌درآمد ندارد و اصلاً این طرح برای این قشر در نظر گرفته نشده است چرا که این طرح مختص اقشار متوسط جامعه است.

بنابراین از نظر سیاست اجتماعی به صرفه‌تر است که دولت به سمت ساخت مسکن اجاره‌ای ارزان‌قیمت برود چرا که اکنون دولت منابع مالی کافی ندارد تا تسهیلاتی برای خرید خانه در اختیار متقاضیان قرار دهد،‌ به همین دلیل ضرورت اجرای این طرح دوچندان می‌شود. در بیشتر کشورهای دنیا نیز بخش زیادی از مسکن‌های کم‌درآمدها را مسکن استیجاری شکل داده است. بنابراین مانعی وجود ندارد که ایران هم چنین طرح‌هایی را اجرایی کند.

البته برای کشوری همچون ایران که تجربه اجرای این طرح را نداشته است کمی سخت است، اما این طرح با حمایت دولت شدنی است. به طور مثال بهتر است در این میان دولت برای این طرح‌ها زمین ارزان‌قیمت تهیه کند، وام و اعتبار کافی به سازندگان اعطا کند و شرایط را برای ساخت و ساز انبوه اما ارزان برای کم‌درآمدها تسهیل کند چرا که حتی اجاره مسکن برای گروه‌های کم‌درآمد به صرفه نیست و شاید آنها توان پرداخت اجاره را هم نداشته باشند. حال اگر ساخت واحدهای انبوه مسکن در بخش اجاره برای کم‌درآمدها به صورت بازار کاملاً آزاد ساخته شود سطح اجاره آن بالا خواهد بود بنابراین دولت‌ها هستند که باید این شرایط را تسهیل کنند. به نظر می‌رسد این طرح نیز با حمایت دولت قابل اجرا باشد البته نیازمند حمایت همه‌جانبه دولت و دستگاه‌های حمایتگر است.

این طرح مدت‌هاست در طرح جامع مسکن مورد بررسی قرار گرفته است و شاید یکی از دلایل تاخیر در تصویب طرح جامع رسیدگی به کلیه طرح‌های حول مسکن آن هم بخش اجاره بوده است. در این طرح جامع حتی تاکید شده است که اجاره مسکن به سمت طرح‌های تولی‌گری شرکت‌های غیر‌دولتی با حمایت همه‌جانبه دولت برود. به طور مثال در کشوری همچون آلمان درصد زیادی از مسکن اجتماعی آن اجاره‌ای است و مردم نیازمند درصد کمی از هزینه برای اجاره مسکن پرداخت می‌کنند. طرح مسکن مهر هم خود یکی از این طرح‌ها بود به گونه‌ای که اکنون مسکن‌های مهری که بدون مشتری هستند، در اختیار کم‌درآمدها قرار گیرد. البته این طرح می‌تواند در قالب بافت‌های فرسوده و نوسازی استفاده شود و سهم استیجار را افزایش دهد و هم توسط نهادهای حمایتی بخشی از مسکن به صورت اجاره‌ای ساخته شود.

با توجه به اینکه در بافت فرسوده دولت وام آن را هم تصویب کرده عملاً اجرای این طرح در این بخش امکان‌پذیر است، البته اجرای این طرح در این بخش در صورتی است که طرح انبوه‌سازی در قالب پروژه‌های مجتمع‌سازی اجرا شود و در این زمان استفاده‌کننده را مکلف به این کار کند. در بافت فرسوده یکی از کارهایی که باید اجرایی شود، استفاده از بخش خصوصی و حمایت دولت است.

حال اگر مشکلات مالی دولت از لحاظ پرداخت سودهای بانکی برطرف شود به نظر می‌رسد اقدام موثری خواهد بود. به نظر من این امر در بافت فرسوده شدنی و کاملاً اجرایی است. این طرح در طرح جامع آمده است و این همه تاخیر در نهایی شدن طرح جامع به همین دلیل است که طرح انبوه‌سازی مسکن اجاره‌ای برای کم‌درآمدها تا اندازه برطرف شدن مشکلاتش پخته‌تر شود. به نظر می‌رسد در سیاستگذاری طرح‌ها نباید همه موارد را در ابزار خلاصه کرد. بنابراین بخشی از طرح‌ها می‌تواند به صورت اجاره به شرط تملیک پیگیری شود.