نقدینه اسفند

عید می‌آید، کوچک که باشی به انتظار عیدی بزرگ‌ترها می‌نشینی و بزرگ که شدی چشم‌انتظار عیدی دولت می‌مانی. سنتی که نه در میان ایرانیان بلکه در میان بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. هرچند در کودکی آن پرداخت عیدی ناچیز از بزرگ‌ترها، زیاد نبود و کفاف خیلی از چیزها را نمی‌داد یا شاید در قلکی، آن هم برای مدت نه‌چندان طولانی جای می‌گرفت اما داستان پرداخت عیدی دولت که در پایان هر سال انجام می‌شود، قدری متفاوت است. چنان تاثیری در زندگی پیدا کرده که نمی‌توان به راحتی از آن گذشت.
بر اساس قانون کار، امسال حداقل دستمزد کارگران 608 هزار تومان بوده که بر این اساس حداقل عیدی یک میلیون و 216 هزار تومان و حداکثر آن یک میلیون و 825 هزار تومان خواهد بود. سال گذشته نیز حداقل دستمزد 487 هزار تومان تعیین شده بود که بر مبنای آن کارگران حداقل 974 هزار تومان و حداکثر یک میلیون و 461 هزار تومان عیدی گرفتند. کارفرمایان مکلف هستند عیدی آخر سال را تا پیش از پایان سال به کارگران پرداخت کنند.
سنت عیدی دادن در ایران بر اساس نقل‌قول‌هایی که در کتب تاریخی وجود دارد به عصر ناصرالدین‌شاه می‌رسد، نقل است که بودجه در شکل اولیه خود توسط امیرکبیر در اقتصاد ایران مطرح شد و او با این کار در پی نظم‌بخشی به ریخت و پاش‌هایی بوده که توسط دستگاه حاکم ناصرالدین‌شاه قاجار انجام می‌گرفته است. هرچند امیرکبیر در سامان‌بخشی نظام مدیریتی ناکام ماند اما نطفه این نظم‌دهی در این زمان ریخته شد تا پس از انقلاب مشروطه و در حکومت احمدشاه قاجار بودجه‌ریزی و الزامات آن به صورتی که لایحه بودجه تنظیم می‌شده، در قالب شکل‌گیری نظام مدیریت مدرن مستقر شود. بسیاری بر این باورند که سنت عیدی دادن به کارمندان و کارگران دولت از این زمان در اقتصاد ایران وارد شده است.
به هر ترتیب پرداخت عیدی در کشور ما با توجه به اینکه ساختار اقتصاد به عقیده بسیاری از کارشناسان نیازمند اصلاح است، از همین جهت ایرادات ساختاری، باعث افزایش نقدینگی و تورم می‌شود. پرداخت عیدی در ادبیات اقتصادی از آن جهت که جزو پرداخت‌های انتقالی دولت محسوب می‌شود، رفتار و تحلیلی مشابه پرداخت یارانه به خود می‌گیرد و در عرصه اقتصاد ایران وقایعی را رقم می‌زند. کارشناسان بر این باورند که در اسفندماه یکی به دلیل همین پرداخت عیدی و دیگری افزایش پرداخت‌ها در بودجه عمرانی به دلیل انعطاف بودجه عمرانی، حجم نقدینگی بیشتر می‌شود و این افزایش در نقدینگی تقاضای کل را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و تنها باعث جابه‌جایی در تقاضای چند بازار متفاوت می‌شود. علاوه بر این در ایران این پرداخت عیدی باعث ایجاد نقدینگی مازاد می‌شود که بسیاری افزایش قیمت‌ها در اسفند را از همین جهت ارزیابی می‌کنند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند این فرآیند عیدی دادن بیش از آنکه مقوله‌ای اقتصادی باشد، استراتژی مدیریتی است تا علاوه بر افزایش انگیزه کارکنان، سطح رفاه آنان را نیز افزایش دهد. از سوی دیگر همین فرآیند عیدی دادن فارغ از اقتصادی بودن یا مدیریتی بودن، چه تاثیری در یک بنگاه اقتصادی دارد؟ در میان کشورهای جهان چه کشورهایی به این سنت پایبند هستند؟ روش پرداخت عیدی در کشورهایی که این سیاست حمایتی را برگزیدند، چیست؟