بورس حبابی نیست اما دقت کنید

***

  نظر شما درباره روند این روزهای بازار و رشد پرسرعت آن چیست؟

فکر می‌کنم بازده بازار ظرف ماه‌های اخیر خوب بوده است و نگرانی خاصی در بازار وجود ندارد. فراموش نکنیم که رشد شاخص فقط به دلیل نوسان قیمت سهام نیست بلکه سود تقسیمی شرکت‌ها نیز در این روند تاثیرگذار است. با توجه به اینکه این روزها در فصل مجامع قرار داریم، تقسیم سود نقدی شرکت‌ها نیز در رشد شاخص تاثیرگذار است. به هر صورت نگرانی در روند بازار وجود ندارد. درست است که شاخص رشد کرده و قیمت‌ها بالا رفته است اما سودآوری شرکت‌ها نیز افزایش یافته است. با بررسی صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌بینیم که سود سال 1391 شرکت‌ها نسبت به سال 1390 حدود 40 درصد افزایش یافته است. این روزها با برگزاری مجامع و تقسیم سود نقدی این رشد سودآوری در شاخص بورس نیز تاثیر گذاشته است. علاوه بر اینها بودجه امسال شرکت‌ها نیز بسیار خوب بوده است. سال گذشته پیش‌بینی سود شرکت‌ها 30 هزار میلیارد تومان بود که در پایان سال مالی با برگزاری مجامع عملکرد واقعی اکثر شرکت‌ها بهتر از پیش‌بینی آنها بوده است.

بودجه سال 1392 شرکت‌ها تا امروز بالغ بر 36 هزار میلیارد تومان بوده است که اگر سود شرکت هلدینگ خلیج فارس را از آن خارج کنیم، 15 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است. درباره روند بازار باید بگویم که همیشه با رشد بازار سرمایه، نگرانی از ایجاد حباب قیمتی در بین کارشناسان مطرح می‌شود. اما با نگاهی به P/E بازار می‌بینیم که امروز با وجود رشد شاخص، این متغیر در حدود پنج تا 5/6 مرتبه است. عدم رشد P/E نشان می‌دهد که رشد قیمت سهام کاذب نیست بلکه به دلیل رشد سود شرکت‌هاست. اگر P/E همگام با رشد بازار بالا رفته بود ممکن بود نگرانی‌هایی ایجاد شود چرا که رشد قیمت سهم به دلیل افزایش سود نبوده اما حتی در این حالت هم نباید بازار را حبابی دانست زیرا ممکن است رشد قیمت سهم به دلیل چشم‌انداز مثبت، طرح‌های توسعه‌ای و دلایل منطقی از این دست باشد.

  شما معتقدید بخشی از رشد شاخص متاثر از تقسیم سود نقدی است. با توجه به اینکه در چند سال اخیر با تغییر نحوه محاسبه شاخص کل، معمولاً شاخص در فصل مجامع با رشد زیادی مواجه می‌شود پس می‌توانیم بگوییم که رقم این متغیر با توجه به محاسبه سود نقدی شرکت‌ها در آن، با واقعیت فاصله دارد. چرا به جای شاخص قیمت و سود نقدی، شاخص قیمت یا همان شاخص کل قدیمی (TEPIX) منتشر نمی‌شود؟

خیر، رقم این شاخص کاملاً واقعی بوده و محاسبه آن بر اساس استانداردهای جهانی انجام می‌شود. من هم معتقدم که برای تحلیل دقیق‌تر بازار بهتر است چند شاخص در کنار هم منتشر شوند به همین دلیل هم در سال‌های گذشته اقدام به انتشار شاخص‌های 50 شرکت برتر و شاخص سهام شناور آزاد کردیم. اما اینکه چرا در سال 1387 نحوه محاسبه شاخص تغییر کرد باید بگویم این موضوع به دلیل تغییر سامانه معاملات بود. در نرم‌افزار جدید معاملاتی فرمول شاخص بازده و قیمت موجود بود. شاخص فعلی شاخص تدپیکس (TEDPIX) است که هم قیمت و هم سود نقدی در آن محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه آن کاملاً صحیح و بر اساس استانداردهای بین‌المللی است. اما مشکل عادت است و برخی به همین دلیل فکر می‌کنند اگر شاخص قبلی منتشر می‌شد، این رشد اتفاق نمی‌افتاد. اما این گونه نیست چرا که شاخص‌ها هیچ ارجحیتی به یکدیگر ندارند. البته ما باید هردو این شاخص‌ها را در کنار هم منتشر کنیم اما در حال حاضر نرم‌افزار بازار قابلیت انتشار همزمان این شاخص‌ها را ندارد.

  با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده اخیر و سیاست‌های نامعلوم دولت آینده و شرایط فعلی دوران انتقال، صعودهای مکرر و قابل توجه شاخص‌های بورس در روزهای گذشته به جز عملکرد مثبت شرکت‌ها که از نگاه شما مطرح شد، دلایل و پشتوانه دیگری هم دارند؟

به هر حال بازار سهام هم بازده دارد و هم ریسک. قیمت سهم نیز در روند خرید و فروش در بازار تعیین می‌شود و به طور قطع خریدار و فروشنده هم سود و هم ریسک سهام را در زمان معامله در نظر می‌گیرد. این روزها هم حجم معاملات به طور بی‌سابقه‌ای بالا رفته تا جایی که ظرف دو هفته اخیر حجم معاملات کمتر از 250 میلیارد تومان نبوده است. علاوه بر این میانگین معاملات خرد نیز در این مدت 170 میلیارد تومان بوده در حالی که در چهار‌ماهه سال گذشته معاملات خرد بازار در حدود 60 میلیارد تومان ثبت شده است. بر همین اساس قیمت سهام با توجه به حجم بالای معاملات نوسانی غیر‌عادی ندارد، منظورم این است که در صف‌های خرید قیمت بالا نمی‌رود بلکه معامله انجام می‌شود و برای هر عرضه‌ای تقاضا وجود دارد. به همین دلیل نقدشوندگی بازار بهبود پیدا کرده و نسبت گردش معاملات از سه درصد سال گذشته به 13 درصد افزایش یافته است. همه این متغیرها نشان می‌دهد که دلایل بنیادی پشت صعود شاخص‌های بورس قرار دارد.

  با توجه به دلایلی که شما مطرح کردید پس ابهامات مطرح‌شده در سوال بالا تاثیری در تصمیم‌گیری سهامداران ندارد؟

نمی‌توان گفت ابهامات پیرامون بازار سرمایه در روند معاملات و قیمت سهم بی‌تاثیر است چرا که قیمت سهام متاثر از یک عامل نیست. در بازار سهام خرد جمعی تصمیم‌گیری می‌کند. در شرایط امروز رشد قیمت سهام با افزایش حجم معاملات همراه شده است و سرمایه‌گذار برای خرید سهم علاوه بر اینکه پتانسیل سودآوری شرکت را بررسی می‌کند، ابهامات را نیز در نظر می‌گیرد. در هر صورت از ابتدای سال جاری ما با ابهامات سیاسی مواجه بودیم اما با بررسی روند بازار می‌بینیم که بازار از ابتدای سال صعودی بود. در حالی که قبل از انتخابات بورس با هشت کاندیدا مواجه بود و ابهامات بیشتری وجود داشت زیرا نمی‌دانست رئیس دولت بعدی کیست. اما با برگزاری انتخابات در بعد سیاسی تا حدودی شفافیت ایجاد شد چرا که امروز همه ما رئیس دولت بعد را می‌شناسیم و تا حدودی از برنامه‌هایش با‌خبریم پس ابهامات کمتر شده است.

  برخی از کارشناسان بازار معتقدند در غیاب برنامه‌های دولت یازدهم و نبودن اطلاعات کافی در بازار، افزایش شاخص‌ها نگران‌کننده و هشداردهنده است. نظر شما در این خصوص چیست؟

ببینید افزایش شاخص‌ها متداوم نیست. بازار در هفته منتهی به 12 تیرماه یک روز منفی شدید را پشت سر گذاشت و در هفته جاری (منتهی به 19 تیرماه) نیز پس از چند روز رشد، دو روز منفی را ثبت کرد. بازار به روال طبیعی خودش بالا و پایین می‌رود. علاوه بر اینها شرکت‌ها در عملکردهای 12‌ماهه سودهای خوبی ساختند. فصل مجامع نیز در این روند تاثیرگذار بوده است. در کنار همه این موارد، بازارهای رقیب نیز با رکود مواجه شدند و بخشی از نقدینگی از آن بخش هم راهی بورس شده است.

  پس شما معتقدید جریان نقدینگی به بازار سهام سرایت کرده است؟ در این شرایط چگونه می‌توان نقدینگی را در بازار سرمایه تحت کنترل گرفت؟

بله، به طور قطع حجم قابل توجهی پول جدید وارد بورس شده است. ورود نقدینگی به بازار سهام فرصتی برای توسعه این بازار است. با توجه به اینکه بورس تعهد سهام شناور 10 درصدی را برای شرکت‌ها دارد این شرایط فرصتی است برای شرکت‌ها تا درصد سهام شناور خود را بالا ببرند و به تعهد خود عمل کنند. علاوه بر اینکه شرکت‌هایی که سهام شناور خود را تا 20 درصد افزایش دهند از معافیت مالیاتی کامل بازار سرمایه بهره‌مند می‌شوند. همچنین در طبقه‌بندی شرکت‌ها نیز سهام شناور در نظر گرفته می‌شود. این روزها که بازار با افزایش حجم نقدینگی مواجه شده فرصت خوبی است و ما به سهامداران عمده توصیه می‌کنیم که افزایش سهام شناور بهترین فرصت برای کنترل پول جدید در بازار است. البته این اتفاق هم در حال رخ دادن است و ما هر روز شاهد عرضه‌های بالایی از طرف سهامداران عمده در بازار هستیم.

به هر حال زمان رشد و رونق بازار فرصتی است برای تامین مالی زیرا در زمان بازار راکد نمی‌توان تامین مالی انجام داد و تامین مالی هم راهکاری است تا نقدینگی به سمت تولید و بخش واقعی اقتصاد هدایت شود.

  با توجه به اینکه شما معتقد به ارزندگی سهام و زیر قیمت بودن آن هستید، یعنی به عبارتی معتقدید بازار جای رشد دارد، پس چرا این روزها افراد حقوقی در بازار دست به عرضه‌های گسترده زده‌اند؟

فراموش نکنید عرضه‌های پر‌حجم در زمانی که تقاضا وجود ندارد، نگران‌کننده نیست. مسوولان شرکت بورس با توجه به رونق معاملات پیگیری کرده و به شرکت‌ها متذکر شده‌اند تا در این شرایط با عرضه سهام به تعهدات خود عمل کنند. به هر حال اگر در یک بازار همه به یک نتیجه یکسان برسند هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود. باید در کنار هر تقاضایی، عرضه‌کننده‌ای باشد تا بازاری شکل بگیرد. این روزها هم افراد با تحلیل‌های مختلف وارد بازار می‌شوند و اقدام به خرید سهام می‌کنند. با توجه به بالا بودن حجم تقاضا، حقوقی‌ها نیز عرضه می‌کنند. حجم بالای معاملات نشان می‌دهد که نگرانی وجود ندارد. اگر حجم معاملات پایین بود نگران‌کننده بود اما در حال حاضر عرضه‌ها جذب می‌شوند.

  با توجه به یک‌سوم شدن ارزش پول ملی در چند ماه گذشته، آیا قیمت‌ها در بازار سهام به سمت حبابی شدن در حرکت است؟ برخی از فعالان بازار معتقدند، رشد اخیر نماگرهای بازار سهام، حبابی نبوده ولی صعودهای 500 تا هزار واحدی در هر روز می‌تواند به این پدیده منجر شود. نظر شما چیست؟

در حال حاضر بازار حبابی نیست اما اینکه در آینده چه اتفاقی می‌افتد را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. رشد قیمت اگر همگام با اطلاعات مثبت شرکت‌ها باشد نگران‌کننده نیست. به هر حال یکی از معیارهای بازار سرمایه P/E است. بازار ظرف مدت چهار سال گذشته 300 درصد بازدهی داده است در این شرایط اگر شرکت‌ها عملکرد خوبی نداشتند P/E بازار بالا می‌رفت. برای آینده هم باید دید عملکرد شرکت‌ها چگونه است. در حال حاضر P/E پنج تا شش است و نگرانی برای حباب وجود ندارد.

  اینکه برخی سهام کوچک بازار همگام با بزرگان بورس رشد نامتعارف و بدون دلیلی پیدا کرده‌اند نشانه چیست و چه تبعاتی دارد؟

خودتان می‌گویید «سهام کوچک». این سهام، بخش اندکی از بازار را تشکیل می‌دهند و در روند معاملات تاثیری ندارند. ما در خصوص پتانسیل‌های مثبت به کلیت بازار اشاره می‌کنیم. در این شرایط سهامداری که وارد بورس می‌شود برای خرید باید شرکت‌ها را مورد مطالعه و تحلیل قرار بدهد. با همه اینها امکان دارد در میان رشد بازار چند شرکت کوچک هم رشد نامتعارفی داشته باشند که پشتوانه ارزشی نداشته باشد. من این موضوع را انکار نمی‌کنم اما مسوولیت آن با سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذاران باید با اطلاعات پایه‌ای و واقعی اقدام به خرید و فروش کنند. افرادی هم که دانش کافی ندارند به طور مستقیم وارد نشوند و از طریق صندوق‌ها اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. ببینید بازار وقتی مثبت است تازه‌واردها و غیر‌حرفه‌ای‌ها تحت تاثیر تبلیغات وارد می‌شوند و در صف‌های خرید سهام با قیمت بالا قرار می‌گیرند، این گروه به طور قطع ضرر می‌کنند. در زمان افت بازار هم سرمایه‌گذاران غیر‌حرفه‌ای سهام پر‌پتانسیل خود را بدون تحلیل و فقط برای پیروی از صف می‌فروشند که باز هم ضرر می‌کنند. سرمایه‌گذاران باید بدانند اگر در زمان بالا رفتن قیمت سهام بخرند یا در زمان پایین آمدن قیمت آن را بفروشند همیشه متضرر هستند. سرمایه‌گذاران باید با مطالعه، تحلیل و مشورت با خبرگان بازار سرمایه، وارد این بازار شوند تا ضرر نکنند.

  جناب قالیباف ما هم با نظر شما در این خصوص که بخشی از رشد بازار متاثر از عملکرد مثبت شرکت‌هاست، موافقیم. اما شما هم می‌دانید که قسمتی از رشد بازار به دلیل انتظار سرمایه‌گذاران از آینده‌ای روشن است. در این شرایط اگر انتظارات سرمایه‌گذاران از دولت جدید در کوتاه‌مدت برآورده نشود، چه تبعاتی در انتظار بورس و سرمایه‌گذاران امروز آن خواهد بود؟

در این مقوله یک نکته مهم وجود دارد و آن این است که رشد بازار ما در این مقطع کوتاه‌مدت پس از انتخابات اتفاق نیفتاده است و همان طور که در بالا هم گفتم بازار از ابتدای سال روندی صعودی داشت. اما در حال حاضر به هر حال دولت جدید انتخاب شده و با توجه به برگزاری انتخاباتی آرام و خوب، بازار هم از نتیجه این انتخابات راضی است و عکس‌العملش به آن مثبت بوده است. اما فراموش نکنیم که بازار متاثر از یک پدیده نیست. در این چند سال روزهایی را داشتیم که خبرهای بین‌المللی منفی منتشر می‌شد اما چون عملکرد شرکت‌ها مثبت بود بازار عکس‌العمل شدیدی نسبت به خبرهای منفی نداشت. ببینید خبرهای حوزه سیاست یک متغیر بر روی قیمت سهام است و الان نمی‌توان گفت به طور قطع رشدهای بازار به دلیل انتخابات است. البته این موضوع هم تاثیرگذار بوده اما یکی از عوامل است. در حال حاضر ما در فصل مجامع قرار داریم. بودجه‌های شرکت‌ها هم خوب بوده است. علاوه بر اینها رکودی که بر بازارهای رقیب سایه انداخته، بازار سهام را پررنگ‌تر از قبل کرده است. همه این عوامل در کنار هم به رشد بازار کمک کردند. خیلی جالب است ما در سال‌های گذشته نیز هر زمانی که با بازار مثبت و رو به رشدی مواجه می‌شدیم، همه نگران می‌شدند و از پدیده حباب صحبت می‌کردند. اما بازار در حال حاضر هیچ نگرانی ندارد بلکه فرصتی است برای انتخاب‌های خوب. باید از این اعتماد و فرصت استفاده کرد. به خصوص سهامداران عمده باید از این بازار صعودی بهترین استفاده را ببرند. عرضه‌های اولیه، افزایش سرمایه‌ها، افزایش سهام شناور آزاد و ... همه در بازار مثبت امکان‌پذیر است. علاوه بر اینها این عوامل باعث توسعه بازار سرمایه می‌شوند و این فرصت بهترین زمان است برای اینکه به توسعه بازار سرمایه کمک کنیم.