انتظار برای روزهای روشن

کهنگی و فرسوده بودن ناوگان دیگر به موضوع کلیشه‌شده در صنعت هوانوردی کشور تبدیل شده است. به عبارت دیگر نوسازی ناوگان هوایی به داستان نخ‌نما شده و تکراری‌ای تبدیل شده است و شاید فعالان این صنعت با این مساله خو گرفته‌اند. به هر شکل سال‌هاست فعالان حمل‌ونقل هوایی کشور با مشکل فرسودگی ناوگان و انبوه هزینه‌ها در جهت سرپا نگه داشتن صنعت هوانوردی دست و پنجه نرم می‌کنند. ناوگانی که روزگاری قرار بود با کشورهای بزرگ دنیا رقابت کند و نه‌تنها مقام اول را در منطقه داشته باشد بلکه برای فتح قله‌های جهانی برنامه‌ریزی می‌کرد حالا سالیان طولانی است به علت تشدید تحریم‌ها و بی‌توجهی دولت به بخش حمل‌ونقل به ویژه در سال‌های اخیر حال خوشی ندارد و تنها به توافق در مذاکرات هسته‌ای دلخوش کرده است تا اگر این امر محقق شود با برداشته شدن تحریم‌ها با خرید هواپیماهای نو فصل جدیدی را آغاز کند.

انتظار برای رفع مشکلات
سال‌هاست گفته می‌شود حدود 50 درصد ناوگان هوایی کشور زمینگیر است و اگر مسوولان امر برای دردهای مزمن این ناوگان چاره‌اندیشی نکنند به‌زودی شاهد فلج شدن آن خواهیم بود. شاید بخشی از مشکلات این بخش به غفلت و بی‌توجهی مسوولان امر در حمایت از صنعت هوانوردی بازگردد اما نمی‌توان مشکلاتی را که تحریم‌ها بر این صنعت طی سال‌های متمادی وارد کرده است نادیده گرفت. مصائب ناوگان فرسوده هوایی کشور گویا تمامی ندارد. اگرچه این امید می‌رفت در سال گذشته پس از توافق ژنو با تعدیل تحریم‌ها و اجازه ورود قطعات هواپیما حداقل با تعمیر بخشی از ناوگان زمینگیر کمی از مشکلات این ناوگان کاسته شود اما طولانی شدن این روند باعث شد تا همچنان مشکلات در این صنعت پا‌برجا بماند.
اگرچه در چند ماه گذشته در روند ورود قطعات تسریع شد و برخی شرکت‌های هواپیمایی توانستند قطعه وارد کنند اما این مساله به گفته کارشناسان صنعت هوانوردی دردی از دردهای ناوگان فرسوده کشورمان درمان نمی‌کند. با این وجود عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی به تازگی گفته است که با توافقات انجام‌گرفته دسترسی به خرید قطعه بیشتر شده است و بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی موتور را برای اورهال فرستادند و شرکت ایران‌ایر هم بیش از ۱۰ موتور را به شرکت‌های خارجی برای تعمیر فرستاده است ضمن آنکه تعداد زیادی را در دست اقدام دارد تا ارسال کند. همچنین در همین حال علیرضا جهانگیریان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری هم اخیراً گفته است با وجود فشارها، شرایط صنعت را مطلوب نگه داشته‌ایم اما فشارها از سوی آمریکا و کشورهای غربی درباره انتقال پول و ارز و خرید قطعات وارد شده است.

اتفاقات خوب پس از توافق ژنو
با این حال در طول یک سال گذشته پس از توافق ژنو اتفاقات خوبی هم رخ داده است چون اولین معامله بوئینگ با ایران پس از 35 سال اگرچه شامل خرید قطعه نبود و در قالب خرید نقشه‌های پروازی و مدارک هواپیمایی بود اما با این حال این امیدواری را در بین فعالان صنعت هوانوردی ایجاد کرد که با توافق در مذاکرات و گشایش در سیاست خارجی کشورمان می‌توان به خرید قطعه و هواپیمای نو به‌طور مستقیم از کارخانه‌های بزرگ هواپیماسازی جهان اقدام کرد.
اما همچنان فعالان این صنعت باید چشم‌انتظار باشند تا شاید در آینده روزهای روشن‌تری در انتظارشان باشد. با وجود این نوسازی ناوگان فرسوده کشور ضرورت محسوب می‌شود چراکه نگاهی به ترکیب ناوگان هوایی کشور نشان می‌دهد سن بالای این هواپیماها و صرف هزینه‌های هنگفت برای تعمیر و نگهداری آنها باعث شده این صنعت در کشورمان به یکی از صنایع زیان‌ده تبدیل شود در حالی که در دنیا سودآوری صنعت هوانوردی باعث شده تا این صنعت در جهان از جمله صنایع پیشرو باشد.

موانع سرسخت در مقابل توسعه
بر این اساس کارشناسان اقتصادی معتقدند یکی از راهکارها در جهت کاهش آسیب‌های صنعت هوانوردی کشور خرید هواپیماها با سن کمتر است. چرا که هرچقدر هواپیما سن کمتری داشته باشد هزینه تعمیر و نگهداری پایین می‌آید و از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است. امروزه دیگر خرید هواپیمای نو از نظر اقتصادی ارزان‌تر تمام می‌شود تا اینکه هواپیمای کهنه بخریم و میلیون‌ها دلار صرف هزینه تعمیر و نگهداری آن کنیم. به زعم این کارشناسان ایرلاین‌ها به جای آنکه به دنبال آن باشند تا دولت اجازه افزایش قیمت بلیت بدهد باید از آن بخواهند تا از آنها برای خرید هواپیمای نو حمایت کند. خرید هواپیمای نو خود سرمایه‌گذاری اقتصادی است چرا که از هزینه‌های اضافی می‌کاهد و بر کارایی ناوگان می‌افزاید. شاید تحریم‌ها در این زمینه مانع سرسختی باشد اما حداقل خرید هواپیما با سن پایین می‌تواند مقرون‌به‌صرفه باشد تا اینکه بازهم به سراغ خرید هواپیماهای قدیمی و سن بالا برویم به این بهانه که تحریم هستیم و چاره‌ای جز این نیست.

تکریم سرمایه‌گذار واجب است
در همین راستا حمید‌رضا پهلوانی رئیس سابق سازمان هواپیمایی کشوری به تجارت فردا گفته بود اکنون که در سیاست خارجی کشور گشایش ایجاد شده است و تحریم در بخش هوایی تعدیل شده بهتر است زمینه برای رقابتی کردن ایرلاین‌ها ایجاد شود. باید از این بخش به شکلی حمایت شود که سرمایه‌گذار حاضر به آوردن سرمایه خود به صنعت هوانوردی باشد. این مساله هم در گرو سوددهی سرمایه‌گذاری در صنعت هوانوردی است.
به گفته او در حال حاضر این بخش سودده نیست و مادامی که این صنعت زیان‌ده است نمی‌توان از سرمایه‌گذار انتظار داشت وارد این بخش شود. برای توسعه صنعت هوانوردی درست که تحریم‌ها مانع هستند اما می‌توان با استفاده از فرصت‌های پیش‌آمده سرمایه‌گذار را ترغیب کرد به سمت این صنعت جذب شود. سرمایه‌گذاری در بخش هوایی اگر زمینه‌های حمایتی وجود داشته باشد با اقبال بالایی روبه‌رو می‌شود. چرا که نیاز سالانه ما در این بخش بسیار بالاست.
این کارشناس صنعت هوانوردی معتقد است اگر فضا باز شود و از بار تحریم‌ها کاسته شود حتی کشورهای خارجی وارد ایران می‌شوند چرا که می‌دانند نیاز در این بخش در ایران فراوان است و اگر هواپیماهای مناسب وجود داشته باشد اقبال مردم به سفرهای هوایی افزایش می‌یابد. متاسفانه در سال‌های گذشته تشدید تحریم فرصت خرید هواپیماهای نو را از ایرلاین‌های داخلی گرفت. امیدواریم در آینده نزدیک با کاهش فشارها و حصول توافق در مذاکرات با حمایت‌هایی که دولت و سازمان هواپیمایی انجام می‌دهند شاهد ورود هواپیماهای نو و ایجاد تحول در صنعت هوانوردی کشور باشیم.

رویای نوسازی
با این حال بنا بر اعلام مسوولان صنعت هوایی حدود 250 هواپیما در ناوگان ایران وجود دارد که حدود 100 هواپیما به دلایل مختلف از جمله مشکلات تحریم و نبود قطعه زمینگیر شده‌اند. در این بین نیز 16 شرکت هواپیمایی در ناوگان فعال هستند و خدمات مسافری و باری ارائه می‌دهند. ترکیب هواپیماهای ناوگان نیز عمدتاً شامل هواپیماهای بوئینگ 737،727 و 747، هواپیماهای ایرباس 320 و 340 و 600-300 و 310، هواپیماهای فوکر 100 و 50، هواپیمای MD، هواپیمای 146 Bae و هواپیمای ATR است. عمر ناوگان هوایی ایران حدود 22 سال است که اغلب عمر این هواپیماها بالای 20 سال است. برخی از این هواپیماها نیز تولیدشان متوقف شده است و دیگر ساخته نمی‌شوند. می‌توان به هواپیمای MD اشاره کرد. با وجود اینکه این هواپیماها در خطوط هوایی جهان دیگر پرواز نمی‌کنند در ایران همچنان فعال هستند.
ترکیب ناوگان کشور خود گویای وضعیت صنعت هوانوردی تحریم‌زده کشور است. اگرچه در یک سال گذشته مسوولان و متولیان حمل و نقل کشور گام‌هایی در جهت آزادسازی قیمت بلیت و ورود هواپیماهای جدید و خرید قطعه برداشته‌اند اما همچنان این صنعت با حجم انبوه مشکلات مواجه است و باید چاره‌ای اساسی در این زمینه اندیشیده شود اما با این حال زمینه‌ها برای ورود هواپیماهای تازه هموار شده است به طوری که به تازگی وزیر راه و شهرسازی از ورود 12 هواپیمای تازه از ابتدای سال تاکنون به ناوگان کشور خبر داده است؛ موضوعی که باید منتظر ماند و دید در ماه‌های آینده این روند تسریع خواهد شد و با خرید هواپیماهای جدید ناوگان فرسوده گام‌های جدی در جهت توسعه و نوسازی بردارد تا بر این اساس بار سنگین هزینه‌ها از دوش فعالان صنعت هوانوردی برداشته شود.