خوش رقصی بهره‌وری

رویا طباطبایی/رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران

بهره‌وری همواره با رشد اقتصادی رابطه تنگاتنگ داشته است به طوری که در برنامه‌های توسعه‌ای پنج‌ساله، اسناد بالادستی نظام و قوانین مالی یک‌ساله همواره از آن به عنوان یکی از پایه‌های اصلی افزایش رشد اقتصادی نام برده شده است. بر اساس برآوردهای اولیه صورت‌گرفته در خصوص رشد اقتصادی در سال 1395 پیش‌بینی شده که اقتصاد ایران در سال آینده رشدی حداقل در حد پنج درصد داشته باشد که به تبع آن بهره‌وری قادر است حداقل یک‌سوم از این رشد را برآورده کند. در تحلیل‌های دیگری عنوان شده که رشد اقتصادی سال آینده شش درصد خواهد بود که در این صورت دو واحد درصد آن از طریق ارتقای بهره‌وری حاصل خواهد شد به طوری که رشد بهره‌وری کل عوامل تولید دو درصد می‌شود.
عملکرد بهره‌وری در سال 1393 که جزییات آن نیز روی سایت سازمان ملی بهره‌وری ایران قرار گرفته بیانگر آن است که از رشد اقتصادی سه‌درصدی این سال 1 /2 درصد آن از طریق بهره‌وری محقق شده که نشان می‌دهد در صورت توجه سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی به این بخش، اقتصاد ایران قادر است بخش قابل توجهی از رشد اقتصادی سالانه خود را از طریق بهره‌وری به دست آورد. اقتصاد ایران در سال 1393 توانست حدود دوسوم رشدش را از طریق بهره‌وری به دست آورد و از این ظرفیت خفته به خوبی استفاده کند و کشور را در مسیر رونق و خروج از رکود قرار دهد. البته عملکرد یک‌ساله اقتصاد ایران در سال 1393 بر این موضوع صحه گذاشت که می‌توان بار بزرگی از رشد اقتصادی را بر دوش بهره‌وری گذاشت و از این ظرفیت بهینه استفاده کرد.
البته به این نکته باید توجه داشت که روند رشد بهره‌وری و سهم آن در رشد اقتصادی پایدار و بلندمدت نبوده و سیاستگذاران اقتصادی کشور بهتر است راه اقتصادی را به گونه‌ای آماده کنند که این دستاوردها فقط برای یک یا دو سال نباشد و بهره‌وری قادر باشد در روندی رو به رشد سهم خود را در رشد اقتصادی بالا ببرد. بهره‌وری شاخصی است که با مداومت، پیگیری و همچنین استمرار به دست می‌آید و باید روی آمارهای بلندمدت آن تاکید کرد.
کارنامه بهره‌وری در کشور نشان می‌دهد به غیر از سال‌های 1391 و 1392 که رشد اقتصادی کشور منفی بوده، رشد بهره‌وری به طور متوسط طی 15 سال حدود یک درصد بوده و با توجه به میانگین رشد چهار‌درصدی توانسته 25 درصد بار رشد را بر دوش خود گیرد.
در برنامه ششم توسعه نیز که اخیراً لایحه آن از سوی رئیس‌جمهور به مجلس ارائه شده سهمی 35‌درصدی برای بهره‌وری در رشد اقتصادی در نظر گرفته‌اند که این سهم قابل وصول بوده و 8 /2 درصد از رشد هشت‌درصدی پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم از طریق بهره‌وری قابل وصول خواهد بود.
به نظر می‌رسد اهمیت به بهره‌وری در ذهن مدیران ارشد حکومت از مقام معظم رهبری تا رئیس‌جمهور، وزرا، قانونگذاران و فعالان بخش خصوصی جای خود را به دست آورده به طوری که در اسناد بالا‌دستی نظام سهم و جایگاه بالایی برای آن در نظر گرفته شده است. در ابلاغیه‌های اخیر مقام رهبری دیده می‌شود که طی سه، چهار سال اخیر در سیاست‌های کلی نظام، سیاست‌های کلی نظام اداری، سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف، سیاست‌های کلی حمایت از تولید، کار و سرمایه ایرانی و از همه مهم‌تر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بر بهره‌وری تاکید خیلی زیادی کرده‌اند.
به غیر از این موارد در احکام برنامه ششم توسعه نیز توجه بسیار زیادی به بهره‌وری شده که در این میان سازمان ملی بهره‌وری ایران هم به عنوان یک نهاد حاکمیتی در امر سیاستگذاری، بهره‌وری را رصد کرده و هم با در نظر گرفتن آموزش‌هایی در خصوص بهره‌وری توانسته‌ایم نگاه موجود به این شاخص مهم اقتصادی را از شعار به عمل تبدیل کنیم.
از نظر تعداد نیروی کار، تخصص و حجم کاری، ارتباط با سازمان‌ها و دستگاه‌های دیگر و قوه‌های مقننه و قضائیه برای ارتقای بهره‌وری وارد تعامل شده‌ایم و سعی کرده‌ایم با حضور در نهادهای عمومی مانند صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اهمیت این موضوع را برای مردم کشورمان تشریح کنیم.
فرهنگ‌سازی برای بالا بردن بهره‌وری فقط با انجام تبلیغات رسانه‌ای و سخنرانی برای مردم محقق نمی‌شود بلکه با توجه به اینکه هنوز بخش‌های مختلفی از اقتصاد ایران با این موضوع مهم آشنایی ندارند سعی کرده‌ایم با آنها وارد گفت‌وگو شویم و راهکارهای بالا رفتن بهره‌وری را برای آنان جا بیندازیم. به عنوان مثال هم‌اکنون با بخش خصوصی و بانک‌ها وارد مذاکره شده‌ایم و در حال محاسبه بهره‌وری‌شان هستیم. بانک نمونه‌ای الان در دستور کارمان است و محاسباتش شروع شده است.
شاید یکی از سوالاتی که برای خوانندگان این یادداشت به وجود آید این باشد که با توجه به سقوط رشد اقتصادی، بهره‌وری تا پایان امسال چه وضعیتی خواهد داشت؟ در پاسخ می‌توان گفت چون رشد اقتصادی در پایان امسال خیلی مطلوب نخواهد بود، بهره‌وری هم به خاطر سکونی که در اقتصاد بوده و بخش‌های مختلف اقتصاد در 9 ماه نخست امسال در یک حالت انتظار قرار داشتند که ببینند وضعیت تحریم‌ها به کجا می‌رسد و برجام به چه شکلی به اجرا خواهد رسید و سوئیفت چه زمانی برقرار می‌شود همه اینها باعث شده بود یک نااطمینانی در اقتصاد حکمفرما باشد و به خاطر این نااطمینانی و عدم تحرک در بازارهای اقتصادی، امسال رشد خوبی را نخواهیم داشت و به تبع آن بهره‌وری هم نمی‌تواند سهمی در این رشد محدود داشته باشد. اما با توجه به اینکه موضوع یادداشت پیش رو در خصوص وضعیت سال آینده است بیشتر گزارش‌ها و تحلیل‌های داخلی و خارجی بیانگر رسیدن به رشد اقتصادی پنج تا شش‌درصدی است و همان‌طور که به نظر می‌رسد بهره‌وری بتواند سهم مناسبی را از رشد تقبل کند که در سال‌های بعدی حتی این سهم بیشتر هم خواهد شد.
گزارش بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی در خصوص وضعیت اقتصاد ایران بسیار مثبت است. خودِ این به سرمایه‌گذاران خارجی علامت می‌دهد که می‌توانند با ریسک پایین‌تری به ایران بیایند. مقاله جدیدی از اکونومیک اینتلجنت یونیک اخیراً منتشر شده که نسبت به رشد اقتصادی و وضعیت اقتصاد ایران امیدوار بوده و دو محور را هم به عنوان بازوی رشد ایران در سال 1395 معرفی کرده است. نخست صنایع نفت و گاز و پتروشیمی است که با توجه به اینکه حداقل 700 هزار بشکه در روز به صادرات نفت ایران افزوده می‌شود طبیعتاً بر افزایش تولید ناخالص داخلی اثر خواهد داشت. دومین فرصت رشد صنعت خودرو ایران است که در صورت همکاری با سازندگان معتبر جهانی پیش‌بینی شده در سال 2020 تولید خودرو در ایران به دو میلیون دستگاه در سال می‌رسد که این صنعت موتور حرکت بقیه بخش‌ها در صادرات غیرنفتی خواهد شد.
طبیعتاً سرمایه‌گذاران خارجی که قصد سرمایه‌گذاری و ورود به بازار ایران را دارند تحت تاثیر همین گزارش‌ها اقدام به تصمیم‌گیری خواهند کرد و با توجه به نگاه خوش‌بینانه‌ای که وجود دارد می‌توان امیدوار بود سرمایه‌های قابل توجهی وارد ایران شود و بتواند زمینه ایجاد رشد اقتصادی را فراهم کند و در ازای آن بهره‌وری نیز افزایش یابد.
به نظر می‌رسد با توجه به سال‌ها رکود و توقف در بازارهای ایران، تمام بازارها تشنه حرکت هستند و فکر می‌کنم اگر ریل‌گذاری صحیحی اجرا شود و قطار آن به راه بیفتد به این آسانی هیچ‌کس نخواهد توانست این قطار را متوقف کند و رشد ایران در مسیر صعودی گام خواهد برداشت چرا که حالا نوبت اقتصاد ایران است تا با ثباتی که دارد بتواند از ثمرات اقتصادی شکوفا در سال‌های آینده بهره‌مند شود.