سامبای اقتصاد در برزیل

با ضربه‌ای که راس ساعت 17 به وقت محلی در تاریخ 24 ژوئن سال آینده میلادی در ورزشگاه شهر سائوپائولو و در بازی برزیل و کرواسی به توپ زده می‌شود، بزرگ‌ترین تورنمنت فوتبالی جهان آغاز می‌شود. تورنمنتی که نزدیک به چهار سال است دنیا برای آن چشم‌انتظاری می‌کنند. تیم‌های ملی برای حضور در این تورنمنت مشغول رقابت بودند و برزیلی‌ها مشغول ساخت و ساز تا بتوانند به خوبی از عهده میزبانی رقابت‌های پربیننده و پر‌تماشاگر جام جهانی بربیایند. رقابتی که فقط در ورزش فوتبال خلاصه نمی‌شود و به همه حوزه‌ها سرک می‌کشد. از رایزنی‌های دیپلماتیک و لابی‌های سیاسی برای گرفتن میزبانی تا چرتکه انداختن هزینه و درآمد و پیش‌بینی مسائل مختلف اجتماعی و امنیتی برای پذیرایی از هزاران گردشگر از ملیت‌ها و اقوام مختلف. اما بدون شک آنچه در این میان برای ملت میزبان بااهمیت است اثری است که جام جهانی بر اقتصاد آن کشور می‌گذارد. میزبان جام جهانی 2014 یکی از نوظهورهای اقتصاد است؛ از کشورهای گروه بریک (BRIC) یا حتی بریکس (BRICS). کشوری که در چند سال اخیر رشدی با سرعت بالا را تجربه کرده تا بتواند در فضای رقابتی اقتصاد جهانی خود را در بین غول‌ها نگه دارد. هفتمین اقتصاد دنیا بر اساس تولید ناخالص داخلی که در سال‌های اخیر نرخ رشد متوسط پنج‌درصدی را به نام خود ثبت کرده می‌خواهد علاوه بر اعتبار سیاسی و فرهنگی و شاخ و شانه کشیدن ورزشی از این رقابت‌ها بهره اقتصادی نیز ببرد. واقعه‌ای که بر سر آن اختلاف‌ها بسیار است و شکاف‌ها عمیق. نشانه آن نیز تظاهرات گسترده در شهرهای مختلف برزیل در اعتراضاتی بود که به بهانه افزایش نرخ حمل‌ونقل عمومی شکل گرفت؛ و به دنبال آن اظهارنظرهایی از سوی برخی چهره‌های نام‌آشنا صورت گرفت که تاکید داشتند برزیل باید به جای هزینه کردن برای برگزاری جام جهانی به وضعیت مردم رسیدگی کند. روماریو ستاره برزیل در جام جهانی 1994 که اکنون وارد دنیای سیاست شده یکی از همین منتقدان است. او در بحبوحه ناآرامی‌ها در کشورش گفت بهتر است با پولی که صرف ساختن استادیوم می‌شود خانه و مدرسه ساخت. او در یک فایل ویدئویی که روی پایگاه‌های اینترنتی چندین روزنامه برزیل قرار گرفت به مالیات ندادن فیفا انتقاد کرد و گفت: «فیفا سودی 8/1 میلیارد‌دلاری می‌برد و باید 450 میلیون دلار مالیات بدهد. اما آنها هیچ مالیاتی نمی‌پردازند. فیفا می‌آید، سیرکی برگزار می‌کند، هیچ هزینه‌ای نمی‌کند و همه چیز را با خود می‌برد. اکنون رئیس‌جمهور واقعی کشور ما فیفاست. فیفا به اینجا می‌آید و یک کشور در داخل کشوری دیگر می‌سازد.»
اما آیا همه ناراضی هستند؟ بدون شک پاسخ منفی است. مونیکا پویایا که یک کترینگ غذا در کویابا را اداره می‌کند از سال 2010 تاکنون به دلیل افزایش تقاضا کارکنان خود را سه برابر و سومین ساختمان خود را هم خریداری کرده است. دلیلش مشخص است. کمی بالاتر از آشپزخانه مرکزی او 500 کارگر در حال به پایان رساندن یکی از 12 ورزشگاهی هستند که جام جهانی 2014 در آن برگزار خواهد شد. همچنین 65 کارگاه مختلف دیگر در گوشه و کنار کویابا کار می‌کنند تا جاده‌های جدیدی برای این شهر میزبان بسازند. پویایا به گفته خودش هرگز در رویایش هم تصور نمی‌کرد کسب‌وکارش چنین رونقی بگیرد. به گزارش بلومبرگ به طور کل برگزاری جام جهانی برای برزیل 30 میلیارد رئال معادل 5/14 میلیارد دلار هزینه در‌بر خواهد داشت. بلومبرگ به نقل از آلدو ربلو وزیر ورزش برزیل نوشته که این مبلغ صرف ساخت ورزشگاه‌ها و حمل‌ونقل شهری خواهد شد و سالانه 4/0 درصد تا سال 2019 به رشد اقتصادی برزیل خواهد افزود. المپیک 2016 برزیل نیز هزینه‌های مشابهی در‌بر خواهد داشت اما این دو رویداد برای کشور برزیل 6/3میلیون شغل کوتاه‌مدت و بلندمدت ایجاد خواهند کرد. جرمی والک دبیر کل فیفا اما سود خالص بازی‌های جام جهانی را 200 میلیون دلار اعلام کرده است. این رقم تفاوت بین درآمد 5/3 میلیارد دلاری بازی‌ها در برابر هزینه 3/3 میلیارد دلاری آن خواهد بود. بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده فیفا چهار سال قبل در جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی 1/4 میلیارد دلار درآمد داشته در حالی که پیش از شروع مسابقات این رقم را 2/3 میلیارد دلار پیش‌بینی کرده بود. در جام جهانی سال 2010 آفریقای جنوبی چهار میلیارد دلار هزینه کرده بود اما تنها از محل گردشگری 520 میلیون دلار درآمد به جیب زد. البته دبیر کل فیفا پیشنهاداتی برای برزیل داشته تا بتواند درآمد بیشتری برای خود کسب کند. از جمله اینکه قوانینی مخصوص جام جهانی وضع کند و به عنوان مثال اجازه دهد در طول برگزاری مسابقات در ورزشگاه‌ها الکل به فروش برسد.

اقتصاد سرزمین فوتبال
در بین غول‌های اقتصادی دنیا و غول‌های فوتبالی دنیا نام دو کشور تکرار شده است: برزیل و آلمان. دو کشوری که می‌توانند از فاتحان جام جهانی باشند. آمریکا اگرچه بزرگ‌ترین اقتصاد دنیاست اما در فوتبال حرفی برای گفتن ندارد و تیم فوتبال چین هم به جام جهانی راه نیافته است. ژاپن، فرانسه و انگلیس هم دیگر اقتصادهای بزرگی هستند که در جام حضور دارند اما امیدی به فینالیست شدن آنها نیست. در مقابل تیم‌هایی چون اسپانیا با قدرت تمام وارد میدان فوتبال شده‌اند در حالی که در میدان اقتصاد شکست سختی خورده است. برابر آمار بانک جهانی تولید ناخالص داخلی برزیل در سال 2012 برابر 2223 تریلیون دلار بوده که این رقم برزیل را در جایگاه هفتمین اقتصاد ثروتمند دنیا قرار می‌دهد. بالطبع با این رقم برزیل بزرگ‌ترین و البته پرجمعیت‌ترین اقتصاد آمریکای لاتین نیز هست. رشد اقتصادی برزیل طی سال‌های 2011 و 2012 کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرد. رشد 5/7‌درصدی اقتصادی این کشور در سال 2011 حدود 7/2 درصد و در سال بعدش 9/0درصد افت کرد. در این افت هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی اثرگذار بودند. اگرچه اقدامات محرک اقتصادی برای افزایش مجدد رشد جملگی شکست خورده‌اند اما نشانه‌ها حاکی از آن است که چرخه تجاری برزیل مجدداً روندی رو به افزایش را در پیش خواهد گرفت. بازارهای قوی داخلی برزیل در برابر بحران‌های خارجی مقاومت بالایی دارند و مردم این کشور از رشد اقتصادی باثبات، نرخ تورم نسبتاً پایین و بهبودهایی نسبی در رفاه اجتماعی برخوردارند. نرخ فقر (افرادی که درآمد روزانه دو دلار دارند) افت فاحشی داشته و از 21 درصد جمعیت در سال 2003 به 11 درصد در سال 2009 رسیده است. نرخ فقر مطلق (افرادی که با 25/1 دلار در روز زندگی می‌کنند) نیز از 10 درصد در سال 2004 به 2/2 درصد در سال 2009 رسیده است. بین سال‌های 2001 تا 2009 نرخ رشد درآمد 10 درصد فقیر برزیل حدود هفت درصد بوده است. در حالی که همین نرخ برای 10 درصد ثروتمند 7/1 درصد برآورد شده است. این وضعیت کمک قابل‌ملاحظه‌ای به کاهش نابرابری درآمدی در برزیل داشته و ضریب جینی را در سال 2011 به 519/0 رسانده است. رقمی که در 50 سال اخیر در برزیل بی‌سابقه بوده است. با این وجود هنوز نابرابری در برزیل به عنوان یک کشور با درآمد متوسط بالاست. پس از دستیابی به نرخ متوسط جهانی در آموزش ابتدایی، برزیل اکنون در حال تلاش برای بهبود کیفیت زندگی و درآمد است. به همین دلیل است که این کشور تلاش می‌کند تا طی چهار سال سه تورنمنت بزرگ برگزار کند. جام نه چندان پراهمیت کنفدراسیون‌ها سال گذشته در برزیل و در میانه اعتراضات مردمی برگزار شد، جام جهانی فوتبال سال آینده و المپیک تابستانی نیز در سال 2016 در برزیل برگزار می‌شود. رقابت‌هایی که اگرچه هزینه‌های گزافی برای برزیل در‌بر خواهد داشت اما اقتصاد این کشور را به تکاپو می‌اندازد، درآمد بالایی برای برزیلی‌ها ایجاد خواهد کرد و مردم بیکار را سر کاری هر چند موقت و کوتاه‌مدت خواهد فرستاد. زیرساخت‌هایی که از رقابت‌های جام جهانی و المپیک برای برزیلی‌ها به یادگار بماند تا سال‌ها به رشد و بهبود اقتصاد آنها کمک خواهد کرد. جاده‌ها، ورزشگاه‌ها، راه‌آهن، مترو، فرودگاه‌ها و توسعه تمام این زیرساخت‌ها به برزیل اجازه می‌دهد تا برای بالاتر بردن جایگاه خود در اقتصاد دنیا تلاش کند. بدون شک فاصله سال‌های 2014 تا 2016 برای اقتصاد برزیل دوران خوبی خواهد بود. اقتصاد در برزیل سامبا خواهد رقصید.