چرا بیمه‌شدگان تامین اجتماعی نگران‌اند؟

سازمان تامین اجتماعی یک نهاد غیردولتی محسوب می‌شود و متعلق به بیمه‌شدگان یعنی کارگران و کارفرمایان است. در نگاه کلان سازمان تامین اجتماعی کارکرد حاکمیتی باید داشته باشد؛ یعنی فراتر از جریان‌ها و سلیقه‌ها در کشور عمل کند، چرا که منافع بخش بزرگی از جامعه را که به نیمی از کشور هم ممکن است برسد تامین می‌کند. با وجود این، ما در سال‌های اخیر روند مناسبی را در زمینه بهبود خدمات تامین اجتماعی شاهد نبودیم. من فکر می‌کنم یک نارضایتی عمومی در مورد کارکردهای سازمان تامین اجتماعی هم برای بیمه‌شدگان و هم برای بازنشستگان وجود دارد که هنوز دولت نتوانسته به این امور رسیدگی کند و خدمات مناسبی را سامان دهد. دولت در سال‌های اخیر خودش یکی از بدهکارترین گروه‌ها به سازمان تامین اجتماعی بوده و این در حالی است که در ایران به دلیل رشد فزاینده تورم اینچنین بدهی‌هایی می‌تواند آسیب‌های بسیار جدی به سازمان تامین اجتماعی و منابع بیمه‌شدگان برساند. اکنون دولت بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان بدهی به سازمان تامین اجتماعی دارد و به نظر نمی‌رسد که دولت هیچ برنامه‌ای هم برای تسویه حساب با سازمان تامین اجتماعی داشته باشد.

این در حالی است که اکنون سازمان تامین اجتماعی برای توسعه و سرمایه‌گذاری به این منابع نیاز دارد. زمانی در سازمان تامین اجتماعی نسبت افرادی که حق بیمه پرداخت می‌کردند به کسانی که مستمری‌بگیر بودند ۱۳ به یک بود. اما اکنون این نسبت به شش به یک رسیده که این خودش مشکلات بزرگی را برای این سازمان به وجود آورده و روند رو به رشد خدماتی که بیمه‌شدگان طلب می‌کنند هرچند زیاد است اما منابع سازمان تامین اجتماعی نمی‌تواند کفاف آن همه نیاز را بدهد. این نشان می‌دهد توسعه‌ای که برای منابع سازمان تامین اجتماعی در نظر گرفته بودند آن طور که پیش‌بینی کرده بودند و مورد انتظار بوده اتفاق نیفتاده است. در این مورد دولت هم مقصر اصلی آن است. با وجود اینکه این سازمان یک نهاد غیردولتی است اما سکان اصلی آن در دستان دولت است و ما شاهد بودیم در دولت گذشته اتفاق بزرگ دیگری در این سازمان رخ داد که بی‌سابقه بود. بعد از تحقیق و تفحصی که مجلس انجام داد ما شاهد فساد بزرگی در سازمان تامین اجتماعی بودیم که دست مدیران سیاسی و گروه‌های سیاسی و جریانات در آن مشهود بود. این تهدید بسیار بزرگی است و یک نگرانی جدی برای بیمه‌شدگان در برداشته که دولت هنوز نتوانسته به این موضوع سامان دهد و به آن رسیدگی کند. قوه قضائیه هم هنوز این کار را به صورت کامل به سرانجام نرسانده و هنوز مکانیسم جدیدی برای برطرف کردن این موضوع در دولت جدید ندیده‌ایم. بنابراین به صورت طبیعی حق بیمه‌شدگان است که همچنان نگران سازمان تامین اجتماعی باشند.

در عین حال برای حل مساله بدهی‌های دولت به سازمان تامین اجتماعی دولت باید حتماً این موضوع را طبقه‌بندی کند و در منابع بودجه‌ای خود این مبالغ را ببیند یا شرکت‌هایی را که قرار است برای این کار به سازمان تامین اجتماعی واگذار شود کاملاً فنی و کارشناسی و در جهت منافع بیمه‌شدگان به سازمان تامین اجتماعی واگذار کند. چون اگر این اتفاق نیفتد و شرکت‌های ورشکسته و مستهلک را در خصوص بدهی‌های دولت به سازمان تامین اجتماعی واگذار کنند این آسیب بزرگ‌تری را به سازمان تامین اجتماعی وارد می‌کند.

اما به نظر می‌سد چون دولت خودش سکان سازمان تامین اجتماعی را در اختیار دارد، خودش را موظف نمی‌داند برنامه‌ای کاملاً مشخص برای تسویه‌‌حساب با سازمان تامین اجتماعی ارائه کند. متاسفانه در دولت‌های گذشته این مسائل مطرح بود ولی در حد حرف و شعار بود و تاکنون در دولت یازدهم هم برنامه‌ای مشخص در خصوص بدهی‌های دولت ندیده‌ایم. من فکر می‌کنم وظیفه مجلس است که به این موضوع رسیدگی کند و این خواسته نماینده‌های کارگری است که حتماً به این موضوع رسیدگی و جدی‌تر عمل کنند تا دولت موظف شود برنامه مشخصی را اعلام کند. در عین حال دولت وظایف حاکمیتی هم دارد که هنوز به آنها عمل نکرده و باید منابع سازمان تامین اجتماعی را تقویت کند. دولت متاسفانه از جیب بیمه‌شدگان برای تکالیفی که قانون اساسی برایش پیش‌بینی کرده بود بهره می‌برد و افراد را بیمه می‌کند. این نشان می‌دهد که دولت یک امانتدار خوب نبوده و این به یک یا دو دولت مربوط نمی‌شود بلکه معلوم است که این ساختار بیمار است و باید حتماً ساختارها اصلاح شوند.

از نگاه بنده کارگرها دو انتظار از سازمان تامین اجتماعی دارند که در هر دو اکنون وضعیت نارساست. یکی خدمات بهداشتی و درمان به همراه خدمات رفاهی است. انتظار بیمه‌شده‌ها خدمات آسان و کیفی است که سازمان تامین اجتماعی اکنون ارائه نمی‌کند. حتی در برخی مناطق دور که افراد ضعیف‌تر هم هستند اصلاً دسترسی به چنین امکاناتی میسر نیست. در کنار آن، سازمان تامین اجتماعی اصلاً هیچ خدمات رفاهی را هم به بیمه‌شده‌ها نمی‌دهد. در حال حاضر هیچ خدمات رفاهی در طول سال به بیمه‌شده‌ها ارائه نمی‌شود. دومین بحث هم این است که مر قانونی را برای بازنشستگی رعایت نمی‌کنند. ما در سال‌های اخیر شاهد بودیم ماده ۷۶ درباره شرایط مشمول بازنشستگی شدن متقاضیان رعایت نشده است. سازمان تامین اجتماعی براساس سلایق و نظرات مدیرانش ماده ۷۶ و تبصره آن را دور می‌زند. یعنی ما بعد از ۳۰ سال پرداخت حق بیمه نمی‌توانیم از منابعی که برای خودمان است استفاده کنیم. بازنشسته‌های ما اکنون ناراحت هستند. اکثر بازنشسته‌های ما از خدمات این سازمان راضی نیستند و سازمان به دلیل سلطه مدیران دولتی نمی‌تواند خدمات خوبی به بیمه‌شده‌ها بدهد.