خوشرنگ‌های غیرمجاز

صحبت امروز و دیروز نیست. مساله براق بودن میوه‌هایی که بیشتر سوار وانت‌های کنار خیابان شده‌اند، بارها مطرح شده است اما این بار مساله زمانی جدی شد که طی چند هفته، تصاویری در شبکه‌های اجتماعی پخش شد مبنی بر اینکه به سیب و برخی محصولات دیگر باغبانی واکس می‌زنند. همین مساله عاملی شد برای مطرح شدن سرطان‌زا بودن برخی میوه‌ها. در این میان وزیر بهداشت همچون مواقع دیگر، مواضع صریح خود را در این زمینه اعلام کرد. او در یک اظهارنظر عجیب، اعلام کرد مردم سیب را با پوست مصرف نکنند. از زمان مطرح کردن این صحبت، بحث بر سر آلوده بودن میوه‌های تولیدی بالا گرفت تا جایی که کانون این صحبت‌ها به سمت براق‌کنند ه‌هایی کشیده شد که روی این میوه‌ها زده می‌شود. بخش مهمی از صحبت‌های وزیر بهداشت که به نوعی آلوده بودن میوه‌ها به مواد براق‌کننده غیرمجاز را روشن می‌کرد، آنجایی بود که او تاکید می‌کرد: «مصرف مواد شیمیایی بر روی میوه‌ها مشکل جدیدی نیست،‌ در واقع سال‌هاست که از مواد شیمیایی بر روی میوه‌ها استفاده می‌کنند، معمولاً کمتر محصولی یافت می‌شود که از سم و کود در آن استفاده نشده باشد.» بخش دیگری از صحبت‌های وزیر به میزان نیترات برخی میوه‌ها اشاره داشت تا جایی که او اعلام کرده بود بر اساس مطالعات انجام‌شده میزان نیترات خیار و سیب نسبت به سایر میوه‌ها بیشتر است و افراد باید از مصرف سیب غافل نشوند.

علت؟
پیش از این هر بار که صحبت از براق‌کننده میوه می‌شد، واسطه‌ها یا عواملی که در توزیع میوه‌ها دست داشتند، به عنوان مسبب این کار شناخته می‌شدند اما آنچه در صحبت‌های وزیر بهداشت به وضوح دیده می‌شد، اضافه شدن مواد براق‌کننده از جمله پارافین، در بدو توزیع میوه است. معاون وزیر بهداشت نیز چندی بعد در صحبت‌های خود به کشاورزان اشاره و عنوان کرده بود در برخی مواقع این مواد از سوی کشاورزان وارد گونی میوه می‌شود. موضع وزیر بهداشت و معاون او از جمله مواضع متفاوتی بود که در طول یک ماه گذشته در خصوص آلودگی میوه‌ها به مواد براق‌کننده گرفته شده است. تا جایی که علی‌اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت عنوان کرده است یکی از این مواد براق‌کننده، پارافین است که به شدت مضر است. او حتی قدری صریح‌تر به این مساله اشاره کرده است: «پارافین خود بسیار مضر است،‌ چه برسد به گریس و وازلین که جزو خطرناک‌ترین روغن‌ها محسوب می‌شوند.» از جمله محصولاتی که در صحبت‌های وزیر بهداشت و معاون او به آلوده بودن آنها اشاره شده، سیب‌ها و سبزیجات است که طبق گفته این دو مقام مسوول، باید با دقت شسته شوند.

مواضع متفاوت
آنچه در کنار صحبت‌های وزیر بهداشت به چشم می‌خورد، صحبت‌های متناقض برخی نهادهای دیگر از جمله وزارت جهاد کشاورزی است که در کلیه صحبت‌ها و بیانیه‌های اعلام‌شده از سوی این وزارتخانه، مواد براق‌کننده سالم عنوان شده است. در رسمی‌ترین موضعی که وزارت جهاد کشاورزی گرفته است، سرپرست دفتر امور میوه‌های سردسیری و خشک وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرده است واکس میوه از موم و ترکیبات طبیعی تهیه شده و هیچ خطری برای سلامتی ندارد و مردم می‌توانند با خیال آسوده محصولات کشاورزی را مصرف کنند. علی محسنی در صحبت‌های خود عنوان کرده بود واکس میوه در برخی محصولات برای جلوگیری از ضایعات استفاده می‌شود و در برخی مواد حتی ضروری است. آن‌طور که این مقام وزارت جهاد، مواد براق‌کننده را پاک عنوان کرده بود، این ماده هیچ ضرری برای انسان ندارد چرا که ماده‌ای تولید‌شده و الهام‌گرفته از طبیعت است که در بعضی میوه‌ها به طور طبیعی وجود دارد. این صحبت‌های اعلام‌شده از سوی یکی از معاونان وزارت جهاد بیشتر جنبه مقابله با مسائل مطرح‌شده از سوی وزیر بهداشت را داشت چرا که وزارت جهاد نه‌تنها این ماده را پاک عنوان کرده بلکه به تولیدکنندگان توصیه کرده از آن استفاده کنند. در این میان، برخی مقامات اعلام کرده‌اند واکس زدن به میوه به معنای افزودن نوعی پارافین به میوه است که بیشتر جنبه بازارگرمی دارد و هیچ خطری متوجه مصرف‌کننده نمی‌شود. این صحبتی است که معاون فنی حفظ نباتات وزارت جهاد نیز بر آن تاکید کرده است.
مجاز یا غیرمجاز؟
در این میان، تنها وزارت جهاد کشاورزی نبود که استفاده از مواد براق‌کننده یا همان واکس میوه را مجاز می‌دانست چرا که یکی از معاونان سازمان غذا و دارو نیز این مواد را پاک عنوان کرده بود. این دومین موضع موافق در مقابل واکس میوه بود تا نشان دهد هنوز بحث بر سر پاک یا آلوده بودن ماده استفاده‌شده برای براق کردن میوه‌ها ریشه دراز دارد. بر همین اساس، هدایت حسینی مدیرکل فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو عنوان کرد به دلیل خوراکی بودن ترکیبات، استفاده از آنها مجاز است و مساله نگران‌کننده‌ای درباره این واکس‌ها وجود ندارد. همین اظهارنظر کافی بود تا مصرف‌کنندگان میوه‌ها بیشتر از قبل سردرگم شوند که صحبت کدام یک از دستگاه‌های مسوول، منطقی است و می‌توان به آن اعتماد کرد. همچون گذشته، وزارت بهداشت و جهاد در تایید یا رد یک اتفاق، توافق نظر نداشتند و تاکنون موضع مشخصی را در این رابطه اعلام نکرده‌اند.

کشاورزان چه می‌گویند؟
اما آنچه شاید باید آن را در این میان مهم‌تر دانست، صحبت‌هایی است که برخی کشاورزان در این رابطه اعلام کرده‌اند. برخی کشاورزان معتقدند در بازار گرم میوه‌های براق و واکس‌زده، توان رقابت ندارند. خیلی‌هایشان این‌طور می‌گویند که بسیاری از کشاورزان حتی قبل از رسیدن میوه، مبادرت به فروش آن می‌کنند و از واکس برای همین منظور استفاده می‌کنند تا میوه به نظر خوش‌رنگ و رسیده به نظر برسد. در این میان، اگر مواضعی که از سوی وزارت جهاد اعلام شده منطقی باشد، صحبت این کشاورزان باید جدی گرفته شود چرا که به خوبی نشان می‌دهد رقابت در بازار، تولیدکنندگان را به سمتی پیش برده که برای بالا بردن کیفیت محصول خود به هر ابزاری چنگ بزنند. هرچند که در غیر این صورت، باید صحبت‌های وزارت جهاد را مستند خواند که در چنین شرایطی، باید وزیر بهداشت موضع متفاوتی در پیش بگیرد و سلامت این محصولات را تایید کند.

پالم یا واکس؟
نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه کرد، تشابه مساله واکس میوه و روغن پالم است چرا که در یک جست‌وجوی ساده می‌توان برخی شرکت‌های معتبر بین‌المللی را پیدا کرد که دارای پیشرفته‌ترین فرمولاسیون واکس‌های پوشاننده میوه در صنعت باغبانی هستند. در این میان، برخی شرکت‌های بسته‌بندی میوه با اطمینان کامل از سلامت و کیفیت این واکس‌ها، از آنها جهت افزایش زمان ماندگاری و حفظ بهداشت میوه استفاده می‌کنند. برخی از این واکس‌ها، پایه طبیعی دارند و از برگ برخی درخت‌ها تهیه شده‌اند که خاصیت‌شان، حفظ رطوبت است که در نهایت به نگهداری میوه کمک می‌کند. این مساله، درست همان چیزی است که پیش از این و در جنجال روغن پالم نیز دیده شد تا جایی که برخی شرکت‌های تولیدکننده این نوع روغن اجازه صادرات این مواد به ایران را داشتند و بعد از مدتی، بحث مجاز یا غیرمجاز بودن آن اعلام شده بود. با این حال، هر بار که صحبت از واکس میوه به میان می‌آید، رنگ یا براق‌کننده‌های غیرمجاز به چشم می‌خورد که به صورت غیراستاندارد از آن برای حفظ رطوبت برخی میوه‌ها استفاده می‌شود. در بیشتر مواقع نیز، قیمت‌های چند برابری برای این میوه‌ها اعلام می‌شود. در چنین آشفته‌بازاری، تنها موضع صریح و واحد وزارتخانه‌هاست که می‌تواند دست دلالان و سودجویان را از چنین بازارهای پررونقی کوتاه کند. با این حال، آنچه دیده می‌شود، مواضع متفاوت و متناقض میان دو وزارتخانه است که فرصت بیشتری را به دلالان شب‌های یلدا و نوروز داده است.