تلاش برای التیام خانواده‌ها

یک صبح آرام آگوستی در شهر ژوهانسبورگ است و اخبار محلی رسانه‌ها به کندی زمانی را به مردم یادآوری می‌کند که در یک‌سال پیش اوضاع در جامعه معدن‌کاران ماریکانا آشفته شد. سال گذشته همین موقع، 34 کارگر معدن در یک رویارویی خشونت‌بار با پلیس آفریقای جنوبی کشته شدند. تصاویر دراماتیکی که از این درگیری در سطح جهان پخش شد مردانی را نشان می‌داد که با خود قمه حمل می‌کردند و با شعله‌های گلوله و گاز نیروهای پلیس مواجه می‌شدند. این واقعه نقطه‌عطفی در آفریقای جنوبی جدید به حساب می‌آید؛ کشوری که «لایحه حقوق» را به عنوان ستون نظام ارزشی خود پاس داشته است. در روزهای پس از این فاجعه در معدن لونمین در ماریکانا، مشخص نشد که چه کسی مقصر پیامدهای خشونت‌آمیز و مرگبار بوده است و متاسفانه یک سال پس از آن نیز هنوز چیزی روشن نشده است. این تراژدی، ثروتمندترین کشور آفریقا را نسبت به احیای صلح، آرامش و اعتدال نگران کرده است.
اهمیت معدن‌ برای اقتصاد آفریقای جنوبی در طول سال‌های اخیر کاهش یافته و اکنون سهم این بخش به کمتر از 10 درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است. به علاوه، هرچه معدن‌کاران به نقاط عمیق‌تری از زمین می‌روند، فرآیند استخراج منابع، پرهزینه‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. با وجود این چالش‌ها، پیتر لئون یکی از تحلیلگران شناخته‌شده در حوزه اقتصاد معدن، می‌گوید این بخش را نمی‌توان از اقتصاد حذف کرد. بخش معدن به عنوان بزرگ‌ترین مولد درآمدهای مبادله خارجی و بزرگ‌ترین کارفرمای اقتصاد کشور باقی می‌ماند. او می‌گوید آنچه از زمان تراژدی ماریکانا نگران‌کننده است این است که «آفریقای جنوبی شاهد افول در رده‌بندی‌های اعتباری بین‌المللی بوده، پولی داخلی ضعیف شده و اطمینان کسب و کارها کاهش یافته است». راند آفریقای جنوبی در مقایسه با دلار آمریکا به میزان 15 درصد در ماه‌های اخیر کاهش یافته است اما هنوز برای اظهارنظر درباره اینکه آیا سرمایه‌گذاری سقوط کرده یا نه، زود است. با این همه تحلیلگران بر سر اینکه باید اقدامی فوری صورت گیرد، توافق دارند. به باور لئون، ماریکانا اگر یک پیامد مثبت داشت این بود که به عنوان یک زنگ بیدارباش برای دولت عمل کرد که «نباید اصلاحات صنعتی را به تعویق بیندازد». مباحثه‌ها، مجادله‌ها و گفت‌وگوهای بسیاری درباره چیستی و چگونگی این اصلاحات وجود داشته است. برای کارگران، اصلاح صنعتی شامل افزایش دستمزدها و بهبود شرایط کار در معادن می‌شود. نکته دیگری که برای شرکت‌های معدن‌کار مهم است، قطعیت و ثبات بیشتر در سیاستگذاری‌ها، نیروی کار با بهره‌وری بیشتر و بهای جهانی بالاتر برای کالاهاست. دولت در حال بررسی یک چارچوب توافقی میان همه طرفین این موضوع است. هدف این چارچوب برقراری تعادل و ثبات مورد نیاز صنعت است، اما برخی از اتحادیه‌ها از آن ناخشنودند. تا زمانی که هدایت و راهنمایی آشکاری از سوی دولت درباره چگونگی حل این مسائل وجود نداشته باشد، بروز اعتصاب‌هایی از این دست اجتناب‌ناپذیرند. این مساله نیز چهره آفریقای جنوبی را به عنوان یک مقصد خوب و مطمئن برای سرمایه‌گذاری مخدوش می‌کند. مساله دیگری که از تراژدی ماریکانا نشات گرفت، بنیانگذاری انجمن کارگران بخش معدن و ساخت‌وساز (AMCU) به عنوان یک نیروی سندیکایی قدرتمندتر بود. میان این انجمن و اتحادیه ملی کارگران معدن (NUM) مجادله‌ای بر سر دستمزدها درگرفته است. در حال حاضر در معدن لونمین انجمن کارگران جایگزین اتحادیه ملی کارگران، به عنوان بزرگ‌ترین اتحادیه در بخش معدن شده است. جوزف ماتونجوا رئیس انجمن به چهره اصلی منطقه ماریکانا بدل شده است. در حالت عادی، او مرد آرام و مهربانی است که لباسی خاکی‌رنگ بر تن دارد. با این حال، ظاهراً او راه‌حلی پولادین را درون خود نهفته دارد که معرف «انقلاب دوم در بخش معدن است». او در مصاحبه با بی‌بی‌سی جهانی می‌گوید: «اعتراضات ادامه خواهد یافت، مگر اینکه دولت شرایط را بهبود ببخشد.» ظهور سریع انجمن نشانگر جریانی است که بسیاری از تحلیلگران از نزدیک شاهد آن‌ هستند. فرانس بالنی دبیر کل اتحادیه ملی کارگران معدن بر این باور است که «در طول دوران آپارتاید یک دشمن مشترک در قالب پلیس امنیت رژیم وجود داشت. اما امروز یک کارگر، کارگر دیگر را می‌کشد. این دینامیکی است که در رویدادهای ماریکانا وجود داشت.» هنگامی که از او درباره تغییر موازنه قدرت از اتحادیه ملی کارگران معدن به سوی انجمن کارگران بخش معدن سوال شد، به سادگی جواب داد: «ما بی‌اعتبار نشده‌ایم، به زودی مردم خواهند دانست که به آنها دروغ گفته شده است.»
در حالی که اتحادیه‌ها پُز می‌دهند، ژست می‌گیرند و برای جذب اعضا رقابت می‌کنند و دولت دلمشغول چگونگی مدرنیزه ‌کردن نظام معدن‌کاری است که از دولت آپارتاید به ارث رسیده است، عده‌ای نیز وجود دارند که خواهان تمرینات بیشتر نیروهای پلیس آفریقای جنوبی برای مقابله بهتر با ناآرامی‌های کارگری هستند. اما اکنون پرفشارترین مساله، جبران خسارت و التیام خانواده‌هایی است که یکی از اعضای خود را در تراژدی معدن ماریکانا از دست داده‌اند. کمیسیون فارلام که مورد حمایت دولت است می‌کوشد این فرآیند را پیش ببرد، اما در مشکلات مالی گرفتار شده است. برای بسیاری از افراد، موفقیت احتمالی این کمیسیون معیاری خواهد بود برای اینکه آیا آفریقای جنوبی حقیقتاً درباره رویدادهای 16 آگوست 2012 تامل کرده است یا نه.