کفه سنگین هزینه‌ها

شواهد و قرائنی نظیر شمار بالای تلفات جاده‌ای نشان می‌دهد سفرهای داخلی بیش از آنکه برای ایرانی‌ها فایده داشته باشد، هزینه‌هایی بعضاً جبران‌ناپذیر دارد. براساس گزارش‌ها، سال گذشته حدود 16 هزار مسافر در جاده‌ها جان خود را از دست داده‌اند؛ این یعنی سفرهای بین‌شهری برای 16 هزار ایرانی به قیمت جانشان تمام شده است.

این البته همه ماجرا نیست. شمار بیشتری از مردم هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری برای سفرهای داخلی خود می‌پردازند؛ آنها در تعطیلات متمرکزی که بعضاً تنها زمان‌شان برای سفر است، ساعت‌های متوالی در ترافیک‌های شهری و جاده‌ای می‌مانند و دست آخر نیز خسته و مانده، به خانه‌هایشان بازمی‌گردند؛ بی‌آنکه هدف اصلی از سفر که همان فراغت و رفع خستگی است، حاصل شود.

از طرف دیگر، آنها مجبورند هزینه قابل ملاحظه‌ای را هم به بنزینی اختصاص دهند که در ترافیک می‌سوزد، دود می‌شود و به هوا می‌رود؛ دودی که محیط زیست شهرهای بین‌راهی را تهدید و آنها را با مشکلات جدی روبه‌رو می‌کند. علاوه بر این، ورود همزمان هزاران گردشگر به یک مقصد گردشگری می‌تواند آلودگی‌های دیگری را برای جوامع میزبان به همراه داشته باشد؛ تولید زباله، تخریب منابع طبیعی و فشار به این منابع، خود ارمغان شوم دیگری است که سفرهای متراکم داخلی برای مقاصد سنتی سفر مثل شمال ایران به همراه می‌آورد.

کمبود مراکز اقامتی ارزان‌قیمت و کم‌کیفیت بودن اقامتگاه‌های موجود هم هزینه دیگری است که روی دست گردشگران باقی می‌ماند. اقامتگاه‌های ارزان تقریباً کمتر در مقاصد گردشگری وجود دارند و مردم ترجیح می‌دهند شب‌ها را یا در چادر به روز برسانند یا در مدارسی که در ایام تعطیلات عید و تابستان برای مسافران درنظر گرفته می‌شود؛ نوعی از اقامت که گرچه به لحاظ مادی هزینه‌های سفر را با کاهش همراه می‌کند اما در عمل خالی از هزینه‌های معنوی نیست.

همه اینها، عاملی برای کاهش کیفیت سفرهای داخلی هستند؛ افراد با خود فکر می‌کنند چرا باید ساعت‌ها در ترافیک بمانند، دود بخورند، به مقاصدی برسند که مملو از جمعیت مسافرانی است که برای فراهم کردن مایحتاج خود یا برای پیدا کردن مکانی برای اقامت، سرگردان هستند و با چالش‌های عمده‌ای مواجه می‌شوند. آنها دنبال راه‌های جایگزینی خواهند بود؛ سفرهای خارجی و امتناع از سفرهای داخلی یکی از این راه‌ها می‌تواند باشد. گرچه برخی نیز راه‌های خوش‌بینانه‌تری را برمی‌گزینند؛ این دسته از افراد سعی می‌کنند در ایام غیراوج سفر، به مسافرت بپردازند یا در زمان اوج سفر به مقاصدی بروند که دیگران کمتر به آنها سفر می‌کنند و این‌گونه خودشان به توزیع زمانی و مکانی سفر دست می‌زنند.

با این همه کارشناسان و فعالان گردشگری معتقدند بیش از آنکه از مردم برای برنامه‌ریزی مناسب سفرهایشان توقع داشته باشیم باید سیاستگذاری‌ها را به سمتی ببریم که به آنها در این زمینه کمک کند. به باور این افراد، توزیع تعطیلات در تمام ایام سال و اضافه کردن تعطیلات دو‌روزه می‌تواند یکی از راهکارهای مهم در این زمینه باشد. آنها البته تاکید می‌کنند در کنار این امر، تجهیز و نوسازی ناوگان حمل و نقل، متنوع‌سازی مراکز اقامتی و سعی در کاهش هزینه‌های مادی خدمات گردشگری از دیگر کارهایی است که باید مقدماتش از سوی دولت فراهم شود.