تاریخ انتشار:
چگونگی نظارت بر گودبرداری‌ها در گفت‌وگو با سعید غفرانی
ناظرانی برای یک گود
آنچه از سال گذشته و از زمان نظارت دقیق‌تر بر موضوع گودبرداری صورت گرفته، این است که در این مدت نظارتی نه به صورت ناظری که قانون تعیین کرده بلکه به صورت کنترل و بازرسی وجود نداشته است. به گونه‌ای که وقتی سازمان وارد این موضوع شد، گودبرداری‌ها تا حدودی کانالیزه شد و توانستیم این مهم را در مجرای دقیق خود هدایت کنیم.
شناسایی جنس خاک، زمین، نوع سازه ساختمان‌های همجوار همگی از عواملی است که می‌تواند بر کاهش خسارات ساخت و ساز تاثیرگذار باشد. این در حالی است که مهندسان ناظر و سازه نگهبان‌ها باید عمق گود را به خوبی بشناسند و بر اساس آن مجوز ساخت و ساز ساختمانی با طبقات مشخص داده شود. سعید غفرانی معتقد است در صورت همکاری میان مهندسان اعم از مهندس سازه، ناظر و سازنده همه مراحل ساخت و ساز تحت کنترل است و این هماهنگی میان این گروه سازنده می‌تواند در کیفیت ساخت و ساز تاثیرگذار باشد. رئیس سازمان نظام‌مهندسی استان تهران در گفتوگوی خود با تجارت فردا تاکید کرد که از سال گذشته که نظارت بر ساخت و سازها و حضور ناظران هنگام گودبرداری افزایش یافته است، میزان خسارات ناشی از گودبرداری تا حدود ۳۵ درصد کاهش یافته است و این امر می‌تواند در جهت مسیری برای بهبود کیفیت ساخت و ساز باشد. به گفته غفرانی آنچه در طول سال‌های اخیر در بخش ساخت و ساز رخ داده است، کمبود و در شرایطی نبود بازرسی بر سر ساخت و سازها و برخورد با متخلفان بوده است. حال از سال گذشته نظارت‌های روزانه و شبانه از سوی این سازمان انجام شده است تا مراحل ساخت و ساز از همان
ابتدا اصولی باشد. در ادامه گفتوگوی تجارت فردا با رئیس سازمان نظام‌مهندسی استان تهران آمده است.
مشکل گودبرداری‌های غیراصولی و ریزش ساختمان‌های همجوار که در بخش ساخت و ساز و آسیب دیدن ساکنان و کارگران ساختمانی است، گاهی کمتر و گاهی بیشتر می‌شود. به تازگی نیز در برخی شهرهای کشور شاهد این اتفاق بودیم. در این میان سازمان نظام‌مهندسی چه اقداماتی در این جهت پیش گرفته است؟
آنچه از سال گذشته و از زمان نظارت دقیق‌تر بر موضوع گودبرداری صورت گرفته، این است که در این مدت نظارتی نه به صورت ناظری که قانون تعیین کرده بلکه به صورت کنترل و بازرسی وجود نداشته است. به گونه‌ای که وقتی سازمان وارد این موضوع شد، گودبرداری‌ها تا حدودی کانالیزه شد و توانستیم این مهم را در مجرای دقیق خود هدایت کنیم. البته ادامه این رسیدگی‌ها در صورت انجام تکالیف مهندسان است. به نظر من اگر مهندسان به خصوص مهندسانی که در مرحله تخریب و گودبرداری ایفای نقش می‌کنند که عمدتاً مهندسان عمران و معمار هستند همگی به تکالیفی که قانون برایشان تعیین کرده است پایبند باشند و خوب عمل کنند حتماً شاهد هیچ خسارتی نخواهیم بود. گرچه در هر ساخت و سازی امکان ایجاد حادثه وجود دارد اما عملکرد مهندسان نیز کمک‌کننده کاهش خسارات ناشی از کار خواهد بود. به طور معمول در بخش ساخت و ساز نباید خسارت و تلفات جانی و مالی داشته باشیم اما چون این مجرا خوب تعریف نشده و گاهی آنچه قانون و قانونگذار تعیین کرده است، عملی نمی‌شود شاهد این عوارض هستیم. این در حالی است که تلاش شده است که پیوندها را ایجاد کنیم بدین صورت که میان سازمان نظام‌مهندسی و
مسوولان ناظر این پیوند ایجاد شود؛ اما آنچه بیش از هر چیزی مهم است فرهنگ‌سازی مردم است؛ اما در این میان مردم و کسانی که بیشتر در بخش ساخت و ساز وارد شده‌اند و شاید تجارب کافی را نداشته باشند، راحت‌تر می‌توانند در بخش گودبرداری با سازمان همکاری کنند.
این همکاری باید چگونه باشد، آیا سازمان مهندسانی برای گودبرداری اعزام می‌کند تا این مراحل ساخت و ساز با کیفیت و بدون خسارت باشد یا اینکه باید خود سازنده هزینه‌ای مازاد برای حضور مهندس ناظر پرداخت کند؟
وقتی گودبرداری صورت می‌گیرد و مالک یا همان سازنده با سازمان نظام‌مهندسی همکاری لازم را دارد، نه‌تنها ادامه ساخت و ساز بلکه گودبرداری و پی‌ریزی سازه هم ایمن‌تر خواهد بود. در حال حاضر در کشور در این زمینه بسیار مشکل داریم، چرا که در خیلی مناطق بسیاری وارد حیطه ساخت و ساز می‌شوند که تجربه و آموزش لازم را در زمینه ساخت و ساز ندیده‌اند.
من معتقد هستم اگر فرآیند تولید ساختمان آن‌گونه که مد نظر قانونگذار بوده عیناً رعایت شود، حتماً نباید شاهد چنین عوارضی باشیم یا باید آن را به حداقل برسانیم. متاسفانه در حال حاضر فرآیند نظارت آنچنان کامل نیست، این موضوع به دلیل نبود یا کمبود مهندس ناظر نیست، بلکه دلیل اصلی، نبود سازنده ذی‌صلاح است. سازنده هم یعنی کسی که ملک را می‌سازد که در شرایط فعلی به صورت حرفه‌ای انجام نمی‌شود، حتی در شرایطی گواهی لازم را از جهت حرفه‌ای بودن دریافت نکرده‌اند. گاهی کسانی وارد موضوع ساخت و ساز می‌شوند و دخالت می‌کنند که عملاً صلاحیت این کار را ندارند و وقتی که صلاحیت این کار را ندارند طبیعی است که آن دقت فنی را هم نمی‌توان انتظار داشت.
حالا با وجود افزایش سازندگان مسکن در شهرها به ویژه در کلانشهر تهران، سازمان نظام‌مهندسی چه اقداماتی انجام داده است تا در کنار این همه ساخت و ساز تبعات و خسارات ساختمان‌سازی ازجمله گودبرداری‌ها کاهش یابد؟
در زمان گودبرداری باید پایداری زمین، خاک و منطقه مورد توجه قرار گیرد. این به گونه‌ای است که باید برای مرحله گودبرداری در بخش ساخت و ساز ابتدا تثبیت دیوارها، گود، بسته به نوع خاک، جنس خاک، ضریب مقاومتی آن و در مجموع سازه نگهبان مد نظر باشد. این شرایط باید در همه بخش‌های ساخت و ساز ادامه یابد؛ اما متاسفانه گاهی کار ساخت و ساز به دست کسانی می‌افتد که اصلاً سررشته‌ای در این زمینه ندارند. در این بین حتی ناظر مقیم هم نمی‌تواند کاری انجام دهد و فقط در مرحله‌ای ناظر وارد کار نظارت می‌شود و چندان قادر به نظارت دائمی نیست. او به صورت موقت و مرحله‌ای می‌آید و می‌رود و طبیعی است نظارت او هم مقطعی است. به نظر من حضور این چنین ناظری یک اشکال جدی ایجاد می‌کند. البته این اشکال هم وجود دارد که سازندگان و مهندسانی که در این بخش کار می‌کنند اغلب سرمایه‌دار هستند و چندان تجربه ساخت و ساز ندارند. در حالی که سازندگان باید پایبند باشند یعنی وقتی می‌گوییم سازنده باید بماند و بسازد، او هم بیاید بماند و بسازد. نه اینکه او برود کار خودش را کند مالک هم برود کار خودش را کند. مهندسان باید تعهد اخلاقی داشته باشند. اگر این فرآیند به
صورت کامل اجرایی شود، بهترین شیوه برای ساخت و ساز سالم خواهد شد؛ اما تا زمانی که قانون همکاری لازم را با سازندگان و مهندسان ناظر نداشته باشد کنترل از سوی سازمان کم‌نتیجه خواهد بود و در صورتی این فرآیند کامل اجرایی می‌شود که بازدید و کنترل‌ها و برخوردها مدت‌دار باشد. در حال حاضر هم سازمان این پتانسیل را ندارد که بر سر هر گودبرداری برود و حتی قانون نیز چنین مسیری را تکلیف نکرده است. بلکه تکلیف مهندسان ناظر و سازندگان این است که باید هر از گاهی بر نحوه گودبرداری‌ها نظارت و سرکشی کنند و این همان روندی است که باید اجرایی شود.
در صورتی که از اردیبهشت سال گذشته نظارت بر گودبرداری‌ها آغاز شد و بارها اعلام کردید که میزان تلفات ناشی از گودبرداری‌ها کاهش یافته است، سازمان نظام‌مهندسی در چه مرحله‌ای از نظارت قراردارد؟
در حال حاضر نظارت توسط مهندسان ناظر ساخت برای ساخت و سازهای بیش از دو هزار متر اجرایی می‌شود در حالی که تا مدت اخیر این نظارت برای ساخت و ساز بیش از سه هزار متر بوده است. انتظار من از سازنده‌ها این است که بروند و در کارگاه مقیم شوند و کار را به بهترین نحو انجام دهند؛ اما همیشه افرادی هستند که بر اساس قانون ساخت و ساز حرکت نمی‌کنند و سازمان نیز در حال برخورد با آنهاست. تخلفات اخیر به گونه‌ای پیگیری می‌شود تا در نهایت نیروی انتظامی آن را پیگیری می‌کند تا به مراجع قانونی‌اش برسد.
سال گذشته خبری مبنی بر راه‌اندازی سامانه‌ای با عنوان معرفی مهندسان ناظر اعلام شد، حال با گذشت یک‌سال از این موضوع و پیگیری ساخت و سازها این سامانه تا چه اندازه توانسته به کاهش تخلفات ساخت و ساز کمک‌کند؟
بله، این سامانه همچنان در حال فعالیت است. سامانه‌ای که مهندسان وارد سامانه می‌شوند و خود‌اظهاری می‌کنند. پس ناظران قاعدتاً باید کسانی باشند که یک کار مستمر داشته باشند و به جز این کاری نداشته باشند. کسانی که در بخش‌های دیگر همچون ادارات و سازمان‌ها شاغل هستند نمی‌توانند ناظران خوبی باشند که باید این مساله هم پایش شود و امکانات و اطلاعات مورد نیاز از مهندسان دریافت شود. چرا که نقش مهندسان یک نقش نظارتی است و باید به جنبه‌های حقوقی حضور مهندسان و ناظران بر سر سازه توجه شود.
حال با افزایش نظارت سازمان بر سر کیفیت گودبرداری‌ها و کاهش تلفات و خسارات ناشی از گودبرداری، میزان تخلفات چند درصد کاهش یافته است؟
از سال گذشته تاکنون که نظارت بر گودبرداری‌ها افزایش یافته است، این خسارات حدود ۶۰ درصد کاهش داشته است؛ اما حدود ۳۰ درصد از کاهش تلفات ساخت و ساز مربوط به کاهش صدور پروانه‌های ساختمانی بوده است و آنچه توانسته بر این موضوع تاثیرگذار باشد، حدود ۳۵ درصد بوده است.
گرچه ساخت و سازها کاهش یافته است؛ اما همچنان تعداد سازندگان زیاد است و افزایش فروش تراکم‌ها مشکل‌زا است. اکنون چگونه می‌توان با متخلفان برخورد کرد؟
سازمان نظام‌مهندسی ساختمان در بخش صدور پروانه دخالتی ندارد زیرا مجرای صدور پروانه همان طرح جامع و طرح‌های تفصیلی است. به گونه‌ای که در آنجا تعیین تکلیف شده است که شهرداری به چه کسانی مجوز صدور پروانه می‌دهد. این جزو اختیارات و مسوولیت‌های شهرداری است. در این زمان سازمان نظام‌مهندسی در بخش‌های فنی‌اش دخالت دارد و تصمیم‌گیرنده است.
در زمینه صدور پروانه‌های ساختمانی و مجوزهای ساخت و ساز همکاری شهرداری و سازمان چطور است؟ این پرسش به این دلیل است که در صورت وقوع حادثه‌ای از جمله ریزش ساختمان‌های همجوار بر اثر گودبرداری‌ها، کدام یک از ارگان‌ها پاسخگو خواهد بود؟
اولاً که در یک سال گذشته آمار قابل توجهی از کاهش گودبرداری‌های غیراصولی داشتیم. در این میان ابتدا سازمان مهندس ناظر خود را به سازنده معرفی می‌کند و پس از آن طی همکاری با شهرداری تهران در مراحل گودبرداری وارد می‌شود.
درباره مقابله با سازه‌های پرخطر زمستان گذشته حدود ۱۰۰ سازه پرخطر شناسایی شدند و سازمان با آنها برخورد کرد. حالا این سازه‌ها در چه مرحله‌ای هستند؟
این سازه‌های پرخطر عمدتاً در بخش گود بودند؛ یعنی سازه‌ها به دلیل بلندمرتبه بودن‌شان و نیاز به پارکینگ باید گود عمیق‌تری داشته باشند، بنابراین با خطرات بیشتری روبه‌رو هستند.
این گودهای پرخطر باید عمقی به ارتفاع شش متر داشته باشند که همین امر نیازمند نظارت بیشتر خواهد بود. بر این اساس این سازه‌ها نیازمند مهندس ناظر، سازه نگهبان، سازنده و کارفرماست تا با دقت بیشتر بر روی سازه گودهای پرخطر کمترین خسارات را متحمل شوند.
بنابراین توصیه می‌شود تا با همکاری شهرداری گودهای پرخطر معرفی شوند و از ادامه کار این سازندگان در این وضعیت جلوگیری شود و مقدمات و پیگیری ساخت و ساز سالم فراهم شود؛ اما این امر بدین معنا نیست که گودها متوقف شوند، بلکه باید هوشیار باشیم تا مسائل فنی به خوبی اجرایی شود.
مراحلی که یک گود طی می‌کند تا ساخت و ساز خوب یا برعکس گودی پرخطر باشد، چیست؟ اگر در صورت گودبرداری نامناسب تلفاتی صورت گیرد شهرداری پاسخگو است یا نظام‌مهندسی؟
در واقع عدم رعایت نکات فنی مربوط به گودبرداری است؛ یعنی در یک گودبرداری اصولی باید خاک و جنس آن مشخص شود. چراکه بر اساس جنس خاک، تراکم خاک و مشخصات فنی سازه نگهبان تعریف می‌شود. نقش سازه نگهبان در این زمان این است که باید از طریق افراد متخصص اجرا شود و ناظر نیز باید برای آن کنترل داشته باشد.
در این زمان هر کسی به نوبه خود نقشی دارد. مهندس، کارفرما، شهرداری، نظام‌مهندسی و مسوولان مهندسی هریک نقشی دارند و اگر هریک وظایف خود را به خوبی ایفا کنند دیگر مشکلی ایجاد نخواهد شد. این هماهنگی میان دستگاه‌ها نیازمند یک همسویی است. اگر این همسویی و هماهنگی باشد قاعدتاً این ابزارهای موجود اعم از مهندسی، تکنیک‌های خاکبرداری و تکنیک‌های سازه نگهبان و شهرداری به عنوان متولی شهر با مسوولیت صدور پروانه ایجاد می‌شود.
من معتقدم اگر مهندسان به حرفه خود پایبند باشند و در چارچوب قانون و مقررات ساختمان ایفای نقش کنند، اکنون بستر مناسب آن فراهم شده است. اکنون زمینه اشتغال با حضور مهندسان فراهم شده است. این بدین صورت است که اگر مهندس به حضور خودش متعهد باشد و از نظر اخلاقی و فنی به آن عمل کند، بستر کار حرفه‌ای هم فراهم می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید