بدون پوتین

اعضای گروه هفت روز چهارشنبه، چهارم ژوئن، در بروکسل دیدار کردند. پس از انتخاب پترو پوروشنکو به عنوان رئیس‌جمهور اوکراین، رهبران ایالات متحده، ژاپن، آلمان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و کانادا پیرامون اهدافی چون حفظ وحدت سرزمینی اوکراین و افزایش ثبات اقتصادی و سیاسی در این کشور به گفت‌وگو نشستند. با وجود بیانیه‌ گسترده‌ای که پس از نشست صادر شد، مضمون مرکزی بیانیه مسائل امنیتی مربوط به اوکراین بود. نشست گروه هفت در لحظه‌ای اساسی واقع شد؛ لحظه‌ای که سیاستمدار میلیاردر و غربگرای اوکراینی، پوروشنکو، وزیر خارجه سال‌های 2009 تا 2010 و وزیر بازرگانی در سال 2012، به عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور انتخاب شد. با این حال، چالش‌های پیش روی او بی‌شمار است، هرچند اوباما اعلام کرده گروه هفت تمام‌قد پشت اوکراین است، گروه هفتی که دیگر روسیه را در خود ندارد.
گروه هفت بدون حضور روسیه، دست بازتری برای حمایت‌های گسترده‌تر از دولت جدید اوکراین خواهد داشت. همان‌طور که بیانیه اجلاس نشان می‌دهد، این حمایت‌ها دو جنبه ایجابی و سلبی دارند: از یک‌سو، کمک‌های اقتصادی مستقیم برای اوکراین در نظر گرفته شده، از سوی دیگر، فشارهای مالی و سیاسی بر روسیه وارد می‌شود تا از فشارهای خود ضد دولت جدید اوکراین بکاهد؛ فشار ضد فشار.
گروه هفت، در غیاب روسیه، برای حمایت از کی‌یف، اقدامات بیشتری را برای ثبات اقتصادی اوکراین تنظیم خواهد کرد، از جمله طرح‌های امنیت انرژی، که در بیانیه اجلاس اخیر نیز به آن اشاره شد. هدف طرح امنیت انرژی، تضعیف ظرفیت روسیه برای استفاده از منابع انرژی به عنوان سلاحی سیاسی علیه اوکراین، در زمستان آتی است. روسیه قادر خواهد بود با بستن شیرهای صادرات گاز مشکلات وسیعی برای زمستان اوکراینی‌ها پیش بیاورد. اقدامات و برنامه‌های تحت بررسی اعضای گروه، شامل رفع موانع آمریکا بر صادرات گاز و احداث پایانه‌های بیشتری برای گاز مایع در اروپا به منظور تامین گاز مورد نیاز اوکراین می‌شود. افزون بر این، رهبران اروپایی، به ویژه رهبران اروپایی گروه هفت، به دنبال کاهش بیش ‌از پیش وابستگی خود به گاز روسیه خواهند بود. هم‌اکنون، روسیه 40 درصد گاز قاره اروپا را تامین می‌کند. گفته می‌شود اروپا برای کاهش این رقم قصد دارد عرضه گاز از آفریقا را افزایش دهد و در زمینه زیرساخت خط لوله‌ای جدید برای نقل و انتقال گاز از غرب به شرق اروپا سرمایه‌گذاری کند.
در جبهه کمک‌های مالی، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و صندوق بین‌المللی پول وعده بسته مالی‌ای را داده‌اند که گفته می‌شود حدود 27 میلیارد دلار ارزش دارد. این بسته قرار است در طول دو سال آینده به دست اوکراین برسد. یکی از دلایل اینکه دو هفته گذشته، پوروشنکو نه‌تنها از گروه هفت خواست تحریم‌های سنگین‌تری بر روسیه تحمیل کند، بلکه کمک‌های نظامی مستقیم‌تری نیز به اوکراین برساند، همین بود. پوروشنکو می‌خواهد این کمک‌های نظامی با یک عهدنامه امنیتی جدید تضمین شود. به گفته برخی کارشناسان، نقش مرکزی گروه هفت در نظام‌مند کردن و هماهنگ‌سازی پاسخ غرب به انضمام کریمه به روسیه، نقش غالباً دست‌کم گرفته‌شده این سازمان را در مسائل امنیت بین‌المللی پررنگ می‌کند. البته، برخی دیگر با توجه به رشد روزافزون اقتصادهای نوظهور مثل چین، هند و برزیل و خصلت غیررسمی گروه هفت، همچنان نقش برجسته‌ای در معادلات بین‌المللی برای آن قائل نمی‌شوند. با این حال، این امر بر جای خود باقی است که گروه هفت سوابق مهمی در مسائل امنیتی داشته است، هر چند در ابتدا به منظور نظارت بر تحولات اقتصاد جهانی و ارزیابی سیاستگذاری‌های اقتصادی تاسیس شد. برای مثال، در طول دهه‌های 70 و 80 میلادی، گروه نقش مهمی در هماهنگ‌سازی و تنظیم راهبردهای غرب در برابر بلوک شوروی داشت. همچنین، پس از یازده سپتامبر 2001، گروه هفت (در آن زمان، گروه هشت) در راهبری کمپین آمریکا علیه تروریسم بسیار اثرگذار بود.
بخشی از بیانیه گروه هفت به بحران سوریه پرداخته بود. هرچند نبود روسیه، اتخاذ رویکرد واحد پیرامون مساله سوریه را امکان‌پذیرتر می‌کند، اما از آنجا که این گروه ماهیت رسمی و در نتیجه قدرت اجرایی ندارد، چنین رویکردی نخواهد توانست به تصمیمات سیاسی عملی بدل شود. این در حالی است که حضور روسیه می‌توانست فضایی را برای گفت‌وگو در آن زمینه و جلب رضایت روس‌ها در سازمان‌های اجرایی‌تر و رسمی‌تر فراهم کند. این نکته از مخالفت اشتاین‌مایر، وزیر خارجه آلمان، با اخراج روسیه از گروه هشت نیز برمی‌آید. او ماه‌ها پیش در پاسخ به تهدید جان کری در مورد اخراج روسیه از گروه هشت گفت: «گروه هشت تنها تشکلی است که ما در آن به صورت مستقیم با روسیه گفت‌وگو می‌کنیم. آیا باید این چارچوب منحصربه‌فرد برای ارتباط با روسیه را قربانی کنیم؟»
با این حال، در داخل گروه هفت یکپارچگی مطلق وجود ندارد و همین چشم‌انداز آینده‌ای متحد را تا حدی تیره می‌کند. شکاف‌هایی در زره گروه هفت پیدا شده است. فرانسه که تحت فشار آمریکا قرار گرفته تا از فروش دو ناو میسترال به روسیه خودداری کند، ظاهراً از این مجادله پیروز بیرون آمده، زیرا اوباما پذیرفته است که با وجود مخالفت‌های او، معامله انجام شود. ژاپن، که به لحاظ ژئوپولتیکی نسبت به اوکراین و سایر کشورهای اروپایی، علاقه کمتری به این مساله روسیه دارد، اعلام کرده که باید تنش‌ها زودتر خاتمه یابد و گفت‌وگو بهترین راهکار است. شینزو آبه در این زمینه گفت: «من می‌خواهم روسیه در مسائل مربوط به جامعه بین‌الملل سهمی سازنده داشته باشد. این چیزی است که دنیا هم می‌خواهد. به همین دلایل، به ادامه مذاکرات با پوتین امیدوارم.» رهبران اتحادیه می‌گویند در هفته‌های آتی از نزدیک اقدامات روسیه را زیر نظر خواهند گرفت و در نشست اواخر ماه ژوئن درباره اقدامات خود تصمیم خواهند گرفت. هرمان فان رامپوی گفت: «اگر حوادث طوری باشد که تشدید تحریم‌ها ضروری شود، حتماً این کار را خواهیم کرد.»
علاوه بر این اختلاف‌ها و با وجود اینکه کی‌یف از تعلیق عضویت روسیه و تحمیل تحریم‌های بیشتر بر آن خرسند است، نگرانی‌های دیگری نیز نسبت به عدم حضور روسیه در گروه وجود دارد. رئیس کنفرانس امنیتی مونیخ (Munich Security Conference)، ولفگانگ ایشینگر، روز جمعه ششم ژوئن در نشستی در موسسه بروکینگز گفت که روسیه نباید از گروه قدرت‌های اقتصادی جهان (گروه هشت) بیرون انداخته می‌شد. به گزارش صدای روسیه، ایشینگر تاکید کرد نشست‌های دوجانبه‌ای که بین رهبران گروه هفت و ولادیمیر پوتین در نورماندی برگزار شد، احتمالاً پیام‌های چندگانه و ضدونقیضی در زمینه مدیریت بی‌ثباتی اوکراین ایجاد خواهد کرد. او در مصاحبه با رایا نووستی گفت: «به نظر من ما باید روسیه را در مسائل سهیم کنیم نه اینکه فقط دیدارهای دوطرفه داشته باشیم. بهتر است بازیگران کلیدی صحنه سیاست بین‌الملل مثل آمریکا و گروه هفت با روسیه سر میز مذاکره بنشینند.» باراک اوباما پیش از سفرش به نورماندی برای هفتادمین سالگرد «روز پیروزی» (D-Day) اعلام کرده بود که طی این مراسم با پوتین دیداری نخواهد داشت. با این حال، برخی رسانه‌ها می‌گویند این دو در روز جمعه حدود 10 تا 15 دقیقه دیدار غیررسمی داشته‌اند. ایشینگر خاطرنشان کرد در مسائل دیپلماتیک، گفت‌وگو هیچ‌گاه اقدام نادرستی نیست. ایشینگر گفت نقش گروه هفت در حل بحران اوکراین، بدون حضور روسیه، کمرنگ‌تر خواهد شد. ولادیمیر پوتین، در نطق‌های عمومی‌اش، تاکنون نبودش در گروه هفت را چندان جدی نگرفته است. این‌طور به نظر می‌رسد که روسیه فعلاً علاقه زیادی به بازگشت به جمع رهبران کشورهای صنعتی جهان ندارد.