پوتینی که جا ماند

فوریه همین امسال بود که پوتین اعلام کرد اجلاس گروه هشت در ژوئن 2014 در سوچی روسیه برگزار می‌شود. بااین‌حال، یک ماه بعد از آن، در بیست و چهارم مارس، دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا، در هلند اعلام کرد که اجلاس امسال در روسیه برگزار نخواهد شد. او افزود کاملاً روشن است که این تصمیم به‌خاطر رویدادهای اوکراین و زیر پا گذاشتن حق حاکمیت سرزمینی این کشور توسط روسیه اتخاذ شده است. آن زمان، کشورهای غربی تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال کردند و هشدار دادند اگر روسیه اقداماتش را متوقف نکند، به تحریم‌های بیشتری دست خواهند زد.
اجلاس گروه هفت، چهارم ژوئن در بروکسل بلژیک، بدون حضور روسیه، برگزار شد. رهبران گروه هفت روز چهارشنبه عصر برای برنامه شام اجلاس گرد هم آمدند. استفن هارپر، نخست‌وزیر کانادا؛ فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه؛ آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان؛ ماتئو رنتسی، نخست‌وزیر ایتالیا؛ شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن؛ دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا؛ باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا و خوزه مانوئل باروسو و هرمان فان رامپوی نیز به‌عنوان نمایندگان اتحادیه اروپا در نشست شرکت کردند.
شرکت‌کنندگان این اجلاس اعلام کردند آماده‌اند تحریم‌های بیشتری بر روسیه، به‌خاطر اقدامات این کشور در اوکراین، اعمال کنند. رهبران کشورهای صنعتی در بیانیه مشترک روسیه را به‌خاطر نقض مداوم حاکمیت اوکراین محکوم کردند. رهبران گروه هفت در این بیانیه که در ساعات پایانی روز چهارم ژوئن منتشر شد، به روسیه هشدار دادند «ما آماده‌ایم تا تحریم‌های موردنظر را تشدید و محدودیت‌های بیشتر و مهم‌تری را اعمال کنیم.» این اجلاس، اولین نشست گروه هفت پس از تعلیق عضویت روسیه بود. در روز پنجشنبه، اعضای گروه هفت به بحث درباره چشم‌انداز اقتصاد جهانی، تغییرات آب‌وهوایی و مسائل مربوط به توسعه پرداختند.
باراک اوباما و دیوید کامرون، یک روز پس از این دیدار، گفتند ولادیمیر پوتین تنها چند هفته وقت دارد تا از حمایت شورشیان حامی روسیه در داخل اوکراین دست بکشد، در غیر این صورت با جرایم و تحریم‌های سخت‌تری مواجه خواهد شد. اوباما، پس از گفت‌وگو با دیوید کامرون، در مصاحبه با خبرنگاران گفت: «کشورهای گروه هفت آماده‌اند تا تحریم‌های بیشتری بر روسیه تحمیل کنند؛ اگر پوتین گام موثری برای پایان دادن به کمک‌رسانی به شورشیان اوکراین برندارد. ما این فرصت را می‌دهیم تا ببینیم آقای پوتین در دو، سه یا چهار هفته آتی چه کار خواهد کرد.» به گفته کامرون، اقداماتی که ازنظر گروه هفت، روسیه باید انجام دهند عبارتند از عقب‌نشینی سربازان روسی از مرز اوکراین و همکاری متعاقب با رئیس‌جمهور اوکراین، پترو پوروشنکو. کامرون افزود: «اقدامات روسیه اصلاً پذیرفتنی نیستند و کاملاً در تضاد با این گروه متشکل از کشورهای دموکراتیک هستند. وضع کنونی قابل‌قبول نیست. بی‌ثبات‌سازی وضعیت اوکراین باید متوقف شود.» اوباما همچنین اعلام کرد امروز گروه هفت پشت کشور اوکراین ایستاده است. او در سخنرانی خود در لهستان به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد سقوط اتحاد جماهیر شوروی، آنچه را تهاجم روسیه به اوکراین خواند، محکوم کرد. باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، پیش از سفر به بروکسل، در ورشو، روسیه را متهم کرد که در قبال اوکراین از شیوه‌های شرورانه و تهدید استفاده می‌کند. اوباما هشدار داد تحریک بیشتر از سوی روسیه هزینه‌های بیشتری را برای مسکو همراه خواهد داشت و روسیه را بیش ‌از پیش منزوی خواهد کرد. آنگلا مرکل نیز پیش از دیدار با پوروشنکو در برلین در روز پنجم ژوئن، در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت پوتین باید از دولت جدید اوکراین حمایت کند. در کل مواضع اوباما و هارپر علیه روسیه شدیدتر از سایر اعضا بود. آن دو با هم اعلام کردند که در جشن سالگرد «روز پیروزی» در نورماندی با پوتین دیدار نخواهند کرد. با این حال، ژاپن رویکرد ملایم‌تری در پیش گرفته و شینزو آبه، نخست‌وزیر این کشور، از سهم بیشتر روسیه در امور بین‌المللی حمایت کرده است. فرانسه نیز به دنبال فروش ناوهای میسترال به روسیه است.
گفت‌وگوها بر سر تحریم‌ها و تنبیه‌های بیشتر علیه روسیه، اتحادیه اروپا را که به‌خاطر 30 درصد از گاز خود به روسیه وابسته است، نگران کرده است. بر اساس پیش‌نویس از تصمیم‌گیری‌های نهایی در اجلاس گروه هفت، رهبران کشورهای صنعتی به روسیه هشدار دادند که از منابع انرژی برای تحقق اهداف سیاسی‌اش استفاده نکند. در این پیش‌نویس که به دست خبرگزاری بلومبرگ رسیده آمده است: «استفاده از منابع انرژی به‌عنوان وسیله‌ای برای اجبار سیاسی یا به‌عنوان تهدیدی برای امنیت، قابل‌قبول نیست. بحران اوکراین روشن می‌کند که امنیت انرژی باید در مرکز دستور کار جمعی ما باشد.» در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «ما در محکوم کردن نقض مداوم حق حاکمیت و وحدت سرزمینی اوکراین از سوی روسیه، متحدیم.» صدراعظم آلمان به خبرنگاران گفت: «دیگر نمی‌توانیم بی‌ثبات‌سازی اوکراین را تحمل کنیم.» او افزود: «ما روشن کرده‌ایم که می‌خواهیم به رویکرد سه‌‍‌مرحله‌ای خود ادامه دهیم، یعنی حمایت از اوکراین در مسائل اقتصادی، مذاکره با روسیه و اگر هیچ‌یک از اینها موثر نیفتاد، تحریم‌های بیشتر.»
در بیانیه مشترک اعضای گروه هفت آمده است: «در مقابله با مداخله غیرقابل‌قبول روسیه در امور داخلی اوکراین، ما جانب دولت و مردم اوکراین را می‌گیریم. از نیروهای نظامی غیرقانونی می‌خواهیم، اسلحه خود را تحویل دهند.» رهبران هفت کشور صنعتی جهان در این بیانیه، با «سنجیده» خواندن اقدامات دولت اوکراین، حمایت خود را از اقدامات این دولت و همچنین برنامه‌های «سازمان امنیت و همکاری در اروپا» (OSCE) اعلام کردند. آنان همچنین در این بیانیه بر لزوم چندگانه‌سازی و متنوع کردن منابع گازی اوکراین تاکید کردند. در بند بیست و هفتم این بیانیه ضمن محکوم کردن نقض مداوم حق حاکمیت اوکراین توسط روسیه آمده است: «انضمام غیرقانونی کریمه به روسیه و اقدامات غیرقانونی این کشور برای بی‌ثبات‌سازی شرق اوکراین تحمل‌پذیر نیست و باید متوقف شود. این اقدامات اصول اساسی قوانین بین‌المللی را زیر پا می‌گذارند و مقابله با آنها باید دغدغه همه کشورها باشد.» اعضای گروه هفت در بیانیه خود می‌افزایند: «ما از روسیه می‌خواهیم نتایج انتخابات را به رسمیت بشناسد، خروج نیروهایش را از مرز اوکراین تکمیل کند، سیل ورود اسلحه و شبه‌نظامیان به اوکراین را متوقف کند و از نفوذ خود برای تسلیم و خلع سلاح شورشیان شرق اوکراین استفاده کند.» این بیانیه در مساله تحریم‌های روسیه اعلام می‌کند که اعضای گروه هفت مصمم‌اند بر افراد و نهادهای روسی که فعالانه از نقض حاکمیت و وحدت سرزمینی اوکراین پشتیبانی می‌کنند و تهدیدی برای صلح، امنیت و ثبات این کشور محسوب می‌شوند، تحریم‌هایی اعمال کند. «ما آماده‌ایم تا تحریم‌های موردنظر را تشدید و محدودیت‌های بیشتر و مهم‌تری را اعمال کنیم تا هزینه‌هایی بیشتری بر روسیه تحمیل شود.» کرملین دخالت در اوضاع اوکراین را رد می‌کند. با این حال، دولت آن کشور شبه‌جزیره کریمه را که بخشی از خاک اوکراین است، به خاک خود الحاق کرده و طی هفته‌ها تحت انتقاد قرار دارد که نیروهای نظامی‌اش به‌طور گسترده‌ای در مرز با اوکراین موضع گرفته‌اند. مسکو چندین بار اعلام کرد این نیروها را عقب کشانده است، اما پیمان آتلانتیک شمالی و ایالات متحده بر اساس شواهد خود چنین چیزی را رد کردند. اما همین‌که اعضای گروه هفت در بیانیه از روسیه خواسته‌اند خروج نیروهایش را از مرزهای اوکراین «تکمیل کند»، نشان می‌دهد بخشی از روند عقب‌نشینی نیروهای روسیه آغاز شده است.
در واکنش به بیانیه گروه هفت، نخست‌وزیر روسیه، دیمیتری مدودوف، رهبران جهان را به‌خاطر تایید حملات نظامی دولت اوکراین علیه جدایی‌طلبان شرقی به‌عنوان «اقدام سنجیده»، به «بدبینی بی‌حدومرز» متهم کرد. ولادیمیر پوتین نیز که از شرکت در اجلاس منع شده بود و پیام خود را در روز پنجشنبه به شرکت‌کنندگان نشست فرستاد: «نوش جان!» او در پاسخ به خبرنگار کرملین که از او پرسید نسبت به عدم حضور خود در اجلاس چه احساسی دارد، گفت: «برای آنها شامی گوارا آرزو می‌کنم!»