تاریخ انتشار:
دیدگاه معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه نسبت به دیدار هیات پارلمانی اروپا با چهره‌های سیاسی ایران
مذاکرات مخفیانه با آمریکایی‌ها را رد می‌کنم
بررسی روابط ایران و اروپا با توجه به سفر مقامات ایتالیایی به ایران. اما مگر می‌توان با مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه صحبت کرد و به اخبار منتشر‌شده در رابطه با مذاکرات پنهانی ایران و آمریکا اشاره‌ای نداشت.
موضوع گفت‌وگو مشخص بود. بررسی روابط ایران و اروپا با توجه به سفر مقامات ایتالیایی به ایران. اما مگر می‌توان با مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه صحبت کرد و به اخبار منتشر‌شده در رابطه با مذاکرات پنهانی ایران و آمریکا اشاره‌ای نداشت. موضوعی که این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با رد هر گونه گفت‌وگوهای مخفیانه میان تهران و واشنگتن تاکید می‌کند: «ما در حاشیه مذاکره با اعضای گروه 1+5 مذاکرات دوجانبه‌ای هم با هر یک از اعضای گروه داشتیم. طبیعی است که وقتی شما با یک مجموعه صحبت می‌کنید با هر یک از اعضای این مجموعه هم به صورت جداگانه تماس‌هایی داشته باشید. اما اگر منظور شما زمان حاضر است باید گفت که به جهت آنکه هم‌اکنون مذاکراتی با گروه 1+5 در حال انجام نیست طبعاً هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای هم صورت نمی‌پذیرد. هر چند در صورت آغاز مجدد مذاکرات ما دوباره با هر یک از اعضای گروه 1+5 نیز به صورت جداگانه گفت‌وگو خواهیم کرد. مذاکرات ما با همه کشورها از جمله آمریکایی‌ها در چارچوب پرونده هسته‌ای کشور است و ما هیچ موضوع دیگری برای گفت‌وگو با اعضای گروه 1+5 نداریم.»
سیاست‌های هشت سال گذشته دولت‌های نهم و دهم موجب شد کشورهای اروپایی که روزگاری در جبهه مقابل آمریکا در برابر تصویب تحریم‌های پنج‌گانه سازمان ملل مقاومت می‌کردند خود با پیشی گرفتن از مقامات کاخ سفید محدودیت‌های یکجانبه‌ای را علیه ایران به تصویب برسانند که تمام ابعاد سیاست‌های اقتصادی کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد. برنامه وزارت خارجه برای بازگشت به جایگاه استراتژیک خود در رابطه با کشورهای اروپایی چیست و با چه سیاستی می‌خواهد این آب از دست رفته را به جوی بازگرداند؟
رابطه ایران با مجموعه کشورهای اروپایی یک رابطه سنتی است که در قرون متمادی پابرجا و استوار بوده است. ما در طول سال‌های مختلف با کشورهای اروپایی رابطه‌ای نزدیک در تمام ابعاد و زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و البته فرهنگی داشته‌ایم که در شرایط و اتفاقات مختلف افزایش یا کاهش داشته است. در طول سال‌های اخیر نیز این روابط به دلیل مشکلات سیاسی و تحریم‌های ظالمانه‌ای که بر اقتصاد ما اعمال شد به کمترین میزان خود رسید که البته امیدواریم با اهتمام هر دو سوی ماجرا برای دستیابی به یک تعریف مشترک و تلاش برای کاهش ابهام‌ها بتوانیم به روابط سنتی خود با طرف اروپایی دست پیدا کنیم. ایران و اروپا ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری مشترک دارند. یعنی هر دو طرف از قابلیت‌های بسیاری برای افزایش مناسبات خود برخوردارند به شرطی که این روند توام با احترام متقابل و از زاویه‌ای برابر باشد. اگر این شرط رعایت شود از دیدگاه ما مشکلی برای بازگشت به مناسبات سنتی ایران و اروپا وجود ندارد و ما می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی منسجم و قوی به جایگاه گذشته خود بازگردیم.
این دیدگاه وجود دارد که یک دیالوگ مشترک امنیتی، سیاسی و اقتصادی می‌تواند گره‌گشای طیف کثیری از مشکلات ایران و اروپا باشد؟
طبیعتاً موضوعات بسیاری می‌تواند مبنای گفتمان مشترک ایران و اروپا در موضوعات منطقه‌ای یا جهانی باشد اما هر یک از این مباحث نیازمند ترسیم چارچوبی مدون و دقیق است تا بتواند به دستیابی اهداف هر دو سوی ماجرا منجر شود. یکی از موارد دیگر مساله مواد مخدر است که مطمئناً طرف اروپایی نیز تمایل بسیاری برای رسیدگی به آن دارد. متاسفانه علاوه بر سه هزار نفری که در مسیر مبارزه با قاچاق مواد مخدر شهید شده‌اند ایران سالیانه هزینه‌های بسیار هنگفتی را برای مبارزه با سوداگران مرگ می‌پردازد. موضوع دیگر مساله افغانستان است. مساله سوریه، افزایش افراط‌گرایی در منطقه و گسترش دیدگاه‌های نابخردانه‌ای که منجر به فعالیت‌های تروریستی می‌شود از جمله موضوعات امنیتی است که شاید بتوان در قالب یک گفتمان مشترک به بررسی آنها پرداخت.
اخیراً هیاتی از پارلمان اتحادیه اروپا برای دیدار با برخی از مقامات رسمی و غیر‌رسمی ایران به تهران سفر کرده‌اند. این هیات در خلال سفر چند‌روزه خود با چهره‌های سیاسی چون نسرین ستوده و جعفر پناهی نیز دیدار کرد. ارزیابی شما از این دیدارها چیست و آیا می‌تواند در زدودن برخی اتهامات حقوق بشری از ایران موثر باشد؟
این هیات به دعوت نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی به ایران سفر کرده بود. بنابراین میزبانی این هیات بر عهده ما نبود اما در هر صورت معتقدم سفرهایی از این دست می‌تواند در تعمیق و گسترش روابط دوجانبه بسیار موثر باشد. مطمئناً دیپلماسی پارلمانی نیز بخشی از اهداف کشورها در بهبود روابط با کشورهای دیگر است. در رابطه با برخی از دیدارهای این هیات نیز ذکر این نکته ضروری است که ما پیش از انجام این سفر به آنها اعلام کرده بودیم که برخی از خواسته‌هایشان مورد تایید ما نیست بنابراین ما موافق انجام دادن آنها نیستیم. زمانی هم که مطلع شدیم هیات اروپایی خارج از روال رسمی دیدارهایشان با افرادی که شما به آنها اشاره کردید دیدارهایی داشته‌اند کاردار سفارت یونان را که برای یک دوره شش‌ماهه عهده‌دار مسوولیت اتحادیه اروپایی است احضار کردیم و مراتب انتقادمان را به اطلاع او رساندیم.
یعنی این دیدارها به هیچ وجه مورد تایید دولت ایران نیست؟
ما در بروکسل و تهران به طرف اروپایی اطلاع داده بودیم که در شرایط فعلی انجام این دیدارها به مصلحت نیست. اما پس از انجام کار نیز انتقادات خود را به اطلاع طرف مقابل رساندیم.
این دیدارها معمولاً نه از کانال‌های دولتی بلکه با رابطانی از داخل ایران صورت می‌گیرد آیا امکان اطلاع دستگاه‌هایی چون وزارت خارجه وجود ندارد؟
هر هیاتی پیش از سفر به ایران درخواست‌هایی را برای دیدار با مقامات یا چهره‌های سیاسی کشور مطرح می‌کنند و ما نیز برنامه زمانی هیات را بر اساس آن تنظیم می‌کنیم. طبعاً در این درخواست‌ها در رابطه با دیدارهای غیر‌رسمی با برخی از افراد نیز موضوعاتی مطرح می‌شود که ما نیز اعمال نظر خواهیم کرد که در شرایط فعلی امکان این دیدار وجود دارد یا اوضاع فعلی کشور برای انجام این برنامه مناسب نیست.
علاوه بر هیات پارلمانی اروپا، وزیر امور خارجه و نخست‌وزیر سابق ایتالیا هم به ایران سفر کردند و هدف‌شان نیز از انجام این سفرها ارتقای سطح همکاری با طرف ایرانی پس از انعقاد توافقنامه ژنو بود. آیا انجام سفرهایی از این دست می‌تواند در پیگیری اهداف سیاست خارجی کشور که در راس آنها توقف اعمال تحریم‌هاست موثر باشد؟
نکته نخست اینکه علاقه‌مندی اروپایی‌ها برای افزایش مناسبات با ایران نشان داد که طرف مقابل پیام انتخابات 24 خرداد مردم ما را شنیده است و طبعاً ما نیز از این فرآیند که منجر به بهبود روابط‌مان می‌شود، استقبال می‌کنیم و مایلیم آن را در تمامی زمینه‌ها از جمله حل و فصل مشکلات پرونده هسته‌ای گسترش دهیم. ما معتقدیم که از میان اعضای شش‌گانه گروه 1+5 سه کشور بزرگ اروپایی نقش بسزایی در روند رسیدگی به ابهامات آن دارند که البته ما روابط خوبی با آنها داریم. سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس از جمله قدرت‌های بزرگ جهانی هستند که در روند دستیابی به توافق ژنو نقش مهمی را ایفا کردند. البته در میان همین کشورها نیز شاید ما اختلاف نظرمان با یک کشور بیشتر و با کشور دیگر کمتر باشد اما مهم این است که ما در انتهای کار توانستیم به یک تفاهم نظر دست پیدا کنیم که محصول ساعت‌ها و روزها و ماه‌ها مذاکره بود.
توافقنامه ژنو همان‌طور که شما هم اشاره کردید با همت و تلاش طرف‌های مذاکره‌کننده به سرانجام رسید اما پس از انعقاد این توافقنامه کشورهای غربی در اظهارنظرهای خود به گونه‌ای عنوان می‌کنند که گویی از این پس برنامه‌های هسته‌ای ایران در تمامی اشکال آن متوقف می‌شود، این در حالی است که در توافق ژنو حتی بندی که ایران را ملزم به عدم غنی‌سازی کند، وجود ندارد. شاید همین اعلام مواضع است که منجر شد نمایندگان مجلس با تدوین طرحی دولت را ملزم کنند که در صورت نتیجه نگرفتن از توافق ژنو غنی‌سازی 60 درصد را در دستور کار خود قرار دهد.
کشورهایی که شما به آنها اشاره کردید در اعلام مواضع خود آزاد هستند. آنها می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را مطرح کنند و ما نیز نمی‌توانیم با آن مخالفت کنیم. این موضوع تا زمانی که به روح توافق ژنو ضربه نزند و آن را از روند عادی اجرایی خود خارج نکند مهم نیست. این دیدگاه در رابطه با اظهارات نمایندگان مجلس نیز صادق است یعنی آنها می‌توانند در چارچوب وظیفه نمایندگی خود به بیان مواضع‌شان بپردازند و وظیفه ما به عنوان مقامات دولتی نیز این است که با نمایندگان مردم در گفت‌وگو و تعامل باشیم و ابهامات آنها را در رابطه با موضوعات مختلف برطرف کنیم. وظیفه دیگر ما این است که تلاش کنیم روند اجرایی فاز نخست توافقنامه ژنو را مهیا سازیم که امیدواریم این روحیه اجرایی در اعضای گروه 1+5 نیز وجود داشته باشد.
شما می‌گویید نمایندگان مجلس می‌توانند نظرات و دیدگاه‌های خود را بیان و به عنوان وکلای ملت آنها را پیگیری کنند. این نظرات حتی اگر منجر به الزام دولت برای غنی‌سازی 60 درصد شود از سوی دولت اجرا می‌شود؟
اینها موضوعاتی هستند که باید در گفت‌وگویی دیگر به ارزیابی آنها پرداخت. اما اینکه می‌گوییم نمایندگان مردم مجاز به بیان دیدگاه‌های خود هستند بدان معناست که در چارچوب روند کاری خود می‌توانند مواضع‌شان را بیان کنند. طبیعتاً اگر قرار به الزام دولت برای انجام کاری خاص باشد مشورت‌هایی میان قوای مقننه و مجریه انجام می‌گیرد تا به یک دیدگاه مشترک دست یافته شود. اگر زمانی مجلس ما را ملزم به غنی‌سازی 60 درصد کند در همان زمان دیدگاه‌های خود را با نمایندگان مردم در میان می‌گذاریم اما حالا که هیچ الزامی وجود ندارد بهتر است در مورد آن نیز صحبت نکنیم.
این اعلام مواضع (الزام دولت به غنی‌سازی 60 درصد) چه تاثیری در دیدگاه‌های اعضای گروه 1+5 به ویژه کشورهای غربی دارد؟ به هر حال در این‌گونه موارد امکان موج‌سواری و بهره‌برداری سیاسی از اظهارنظرهای نمایندگان مجلس وجود دارد.
ما به این‌گونه موارد توجهی نمی‌کنیم چرا که معتقدیم مهم‌ترین موضوع حفظ امنیت و منافع ملی کشور است. ایران به توافق ژنو پایبند است و امیدوارم این پایبندی در طرف مقابل نیز وجود داشته باشد. این نگرانی از آن جهت است که ما نیز از طرف غربی به ویژه آمریکایی‌ها موضوعاتی را می‌شنویم که بسیار نگران‌کننده است. این دیدگاه‌ها که عمدتاً از سوی اعضای کنگره بیان می‌شود نشان می‌دهد این افراد تلاش دارند که مانع تحقق اهداف توافقنامه ژنو شوند. این در حالی است که طرفین مذاکره‌کننده توافق ژنو متعهد شده بودند تا آنجا که می‌توانند برای تحقق اهداف توافق تلاش کنند و اجازه ندهند خللی در اجرای آن به وجود آید.
توافق ژنو در مورد برخورداری از نسل جدید سانتریفوژ نیز اعلام نظر کرده است اما آقای صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید که ما در حال ساخت نسل جدید سانتریفوژها هستیم. این اقدام نافی روح توافق ژنو نیست؟
خیر نیست. توافق ژنو محدودیتی در طرح‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای ما ایجاد نمی‌کند. ما در توافق ژنو به روشنی اشاره کرده‌ایم که در زمینه امور تحقیقاتی هیچ محدودیتی را نمی‌پذیریم و بر همان اساس هم عمل می‌کنیم. برنامه‌های علمی ایران تنها در جهت فعالیت‌های دارویی، پزشکی و مواردی از این دست است و نباید با آن مخالفت کرد.
یعنی طراحی این سانتریفوژها کلاً برای مباحث تحقیقاتی است؟
بله، موضوعات تحقیقاتی و همان‌طور که عرض کردم هیچ محدودیتی در جلوگیری از انجام آن را هم نمی‌پذیریم.
ایران و گروه 1+5 متعهد شده‌اند ظرف مدت شش ماه فاز نخست توافقنامه ژنو را به مرحله اجرا درآورند. پس از گذشت این مدت زمان دیدگاه‌های طرفین مذاکره‌کننده به چه صورت پیگیری می‌شود؟
مذاکرات کارشناسی ما و گروه 1+5 که به روند اجرایی توافقنامه ژنو می‌پردازد هنوز به اتمام نرسیده است. به دلیل تداخل برگزاری این مذاکرات با جشن‌های سال نو مسیحی اندکی تاخیر در این روند به وجود آمد که پس از حضور مجدد هیات‌های مذاکره‌کننده مجدداً از سر گرفته می‌شود. در صورت دستیابی به یک توافق همه‌جانبه روند اجرایی توافق ژنو آغاز می‌شود و از آن تاریخ تا شش ماه فاز نخست این توافقنامه به مرحله اجرا درمی‌آید. البته ما به صورت همزمان مذاکرات جامع و نهایی خود را هم آغاز می‌کنیم که تاریخ و محل دقیق آن هنوز مشخص نیست. این یک چارچوب زمانی برای مذاکرات ما با اعضای گروه 1+5 است.
آقای عراقچی در اظهارنظرهای خود می‌گویند که این مذاکرات به کندی پیش می‌رود. این کندی عمل تنها به دلیل تداخل با آغاز سال نو مسیحی است یا از تعلل طرف مقابل ناشی می‌شود؟
این کندی عمل مقداری به دلیل طبیعت کار است. زمانی که شما وارد بحث‌های اجرایی می‌شوید ریزه‌کاری‌هایی را می‌بینید که نیاز به صرف وقت و زمان بیشتری دارد. مهم این است که در زمان برگزاری این مذاکرات به متن توافق صورت‌گرفته توجه شود و اقدامی در جهت بی‌احترامی به این توافق صورت نگیرد. ما با هر گونه تلاشی که منجر به تفسیر جدیدی از متن توافقنامه شود مخالفیم. اما در هر صورت این کندی عمل را نیز به جهت بحث بر سر جزییات کار امری عادی می‌دانیم و آن را طبیعت امر می‌دانیم.
یعنی هیچ کارشکنی در کار نیست؟
من آن را کارشکنی نمی‌دانم اما معتقدم باید به توافق ژنو متعهد باشیم و به مفاد آن احترام بگذاریم. باید تلاش کنیم تا احتیاجی به تفسیر مجدد از این توافقنامه نباشد.
مذاکرات دوجانبه ما با اعضای گروه 1+5 هنوز هم در حال پیگیری است؟ ما زمانی برای دستیابی به توافق هسته‌ای با اعضای این گروه به صورت مستقیم مذاکره می‌کردیم. این مذاکرات در حال حاضر هم انجام می‌شود؟
ما در حاشیه مذاکره با اعضای گروه 1+5 مذاکرات دوجانبه‌ای هم با هر یک از اعضای گروه داشتیم. طبیعی است که وقتی شما با یک مجموعه صحبت می‌کنید با هر یک از اعضای این مجموعه هم به صورت جداگانه تماس‌هایی داشته باشید. اما اگر منظور شما زمان حاضر است باید گفت که به جهت آنکه هم‌اکنون مذاکراتی با گروه 1+5 در حال انجام نیست طبعاً هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای هم صورت نمی‌پذیرد. اما مطمئناً در صورت آغاز مجدد مذاکرات ما دوباره با هر یک از اعضای گروه 1+5 گفت‌وگو خواهیم کرد. مذاکرات ما با همه کشورها از جمله آمریکایی‌ها در چارچوب پرونده هسته‌ای کشور است و ما هیچ موضوع دیگری برای گفت‌وگو با اعضای گروه 1+5 نداریم.
منظور من گفت‌وگوهای دوجانبه پیرامون بررسی راه‌های ازسرگیری روابط دوجانبه است. گفته می‌شود ایران و آمریکا بارها و بارها در کشورهای مختلف مذاکرات پنهانی با یکدیگر داشته‌اند که سرانجام این گفت‌وگوها منجر به توافق ژنو شد. حتی یکی از مقامات وزارت خارجه در اظهارنظر اخیر خود اعلام کرد که ما در حال مذاکره با آمریکایی‌ها هستیم؟
مواردی که شما به آنها اشاره کردید جوسازی‌های رسانه‌ای است و نباید خیلی به آنها توجه کرد. ما هیچ‌گاه مذاکرات دوجانبه‌ای با طرف آمریکایی بر اساس آنچه شما به آن اشاره کردید، نداشته‌ایم.گفت‌وگوهای ما تنها حول مسائل پرونده هسته‌ای بود که در حال حاضر نیز در جریان نیست. ما تا زمان آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای با اعضای گروه 1+5 هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای نداریم و بنده صراحتاً تمام موضوعات مطرح‌شده را رد می‌کنم.
شما اشاره کردید که این مذاکرات در حال حاضر در حال انجام نیست. سوال بنده نیز به گذشته باز‌می‌گردد، نه زمان حال. اینکه مذاکرات مخفیانه‌ای در ماه‌های پیش میان ایران و آمریکا برگزار شده است اما به دلیل حساسیت بالای موضوع به صورت مخفیانه صورت می‌گرفت. گفته می‌شود این مذاکرات با موافقت مسوولان ارشد نظام برگزار می‌شد و از آمریکا نیز چهره‌های نزدیک به اوباما در آن شرکت داشتند؟
بنده مجدداً این موضوع را رد می‌کنم و صراحتاً می‌گویم هیچ مذاکراتی چه در حال و چه در گذشته وجود نداشته است.
آقای روانچی از شما به عنوان معمار برنامه هسته‌ای ایران یاد می‌شود و اینکه توافق ژنو نیز ایده و دیدگاه جنابعالی بود که به ثمر رسید. برنامه آتی معمار برنامه هسته‌ای کشور برای عادی‌سازی پرونده هسته‌ای کشور چیست؟
نمی‌دانم این اصطلاحات از کجا سرچشمه می‌گیرد. بنده تنها یکی از اعضای تیم هسته‌ای هستم که ریاست هیات آن را آقای دکتر ظریف بر عهده دارند و مجموعه کار هیات نیز با سیاست ایشان به پیش می‌رود.
به عنوان یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای چه دیدگاهی در مورد زمان توقف تمام اشکال تحریمی برنامه هسته‌ای ایران دارید. اینکه زمانی فرا برسد که مردم از بابت مشکلات اقتصاد داخلی و هجمه‌های تحریمی دیگر در مضیقه و فشار نباشند؟
مجموعه وزارت خارجه و مذاکره‌کنندگان هسته‌ای کشور با صداقت و علاقه پای میز مذاکره با اعضای گروه 1+5 حاضر می‌شوند چرا که معتقدند تنها با گفت‌وگو و مذاکره است که می‌توان به کاهش تدریجی تحریم‌ها کمک کرد. ما امیدواریم طرف مقابل نیز با یک رویکرد صادقانه به ادامه مذاکرات و گفت‌وگوها بپردازد. بنده کلاً دیپلمات امیدواری هستم و معتقدم می‌توان با تلاش و هدف‌گذاری مناسب به اهداف خود دست پیدا کرد. اما اینکه بخواهم زمان‌بندی برای توقف تحریم‌ها اعلام کنم آن را اندکی دشوار می‌دانم. ما مسیر دشواری را پیش رو داریم و باید سعی کنیم از این مسیر منحرف نشویم. اگر در این مسیر حرکت کنیم مطمئناً می‌توانیم امیدوار به برچیده شدن تمام اشکال تحریمی باشیم. این موضوعی است که صراحتاً در توافقنامه ژنو نیز به آن اشاره شده است.
امکان پیش‌بینی زمانی وجود ندارد؟
خیر، قابل پیش‌بینی نیست ولی ما بر اساس موافقتنامه ژنو باید در مدت زمان یک سال فاز نخست توافقنامه را اجرا کنیم و در مورد فازهای بعدی آن نیز به یک دستور عمل جدید برسیم. اما شما با یک ارزیابی کلی از اوضاع جهان نیز متوجه می‌شوید که دیگر مانند گذشته وضعیت سختگیرانه‌ای در مورد ایران وجود ندارد. یعنی اگر در سال‌های گذشته ما شاهد تصویب تحریم‌های پی در پی علیه پرونده هسته‌ای کشور بودیم در ماه‌های اخیر این روند متوقف شده و جهان به گونه‌ای دیگر به ایران و برنامه هسته‌ای‌اش می‌نگرد.
سیاست‌های هشت سال گذشته دولت‌های نهم و دهم موجب شد کشورهای اروپایی که روزگاری در جبهه مقابل آمریکا در برابر تصویب تحریم‌های پنج‌گانه سازمان ملل مقاومت می‌کردند خود با پیشی گرفتن از مقامات کاخ سفید محدودیت‌های یکجانبه‌ای را علیه ایران به تصویب برسانند که تمام ابعاد سیاست‌های اقتصادی کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد. برنامه وزارت خارجه برای بازگشت به جایگاه استراتژیک خود در رابطه با کشورهای اروپایی چیست و با چه سیاستی می‌خواهد این آب از دست رفته را به جوی بازگرداند؟
رابطه ایران با مجموعه کشورهای اروپایی یک رابطه سنتی است که در قرون متمادی پابرجا و استوار بوده است. ما در طول سال‌های مختلف با کشورهای اروپایی رابطه‌ای نزدیک در تمام ابعاد و زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و البته فرهنگی داشته‌ایم که در شرایط و اتفاقات مختلف افزایش یا کاهش داشته است. در طول سال‌های اخیر نیز این روابط به دلیل مشکلات سیاسی و تحریم‌های ظالمانه‌ای که بر اقتصاد ما اعمال شد به کمترین میزان خود رسید که البته امیدواریم با اهتمام هر دو سوی ماجرا برای دستیابی به یک تعریف مشترک و تلاش برای کاهش ابهام‌ها بتوانیم به روابط سنتی خود با طرف اروپایی دست پیدا کنیم. ایران و اروپا ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری مشترک دارند. یعنی هر دو طرف از قابلیت‌های بسیاری برای افزایش مناسبات خود برخوردارند به شرطی که این روند توام با احترام متقابل و از زاویه‌ای برابر باشد. اگر این شرط رعایت شود از دیدگاه ما مشکلی برای بازگشت به مناسبات سنتی ایران و اروپا وجود ندارد و ما می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی منسجم و قوی به جایگاه گذشته خود بازگردیم.
این دیدگاه وجود دارد که یک دیالوگ مشترک امنیتی، سیاسی و اقتصادی می‌تواند گره‌گشای طیف کثیری از مشکلات ایران و اروپا باشد؟
طبیعتاً موضوعات بسیاری می‌تواند مبنای گفتمان مشترک ایران و اروپا در موضوعات منطقه‌ای یا جهانی باشد اما هر یک از این مباحث نیازمند ترسیم چارچوبی مدون و دقیق است تا بتواند به دستیابی اهداف هر دو سوی ماجرا منجر شود. یکی از موارد دیگر مساله مواد مخدر است که مطمئناً طرف اروپایی نیز تمایل بسیاری برای رسیدگی به آن دارد. متاسفانه علاوه بر سه هزار نفری که در مسیر مبارزه با قاچاق مواد مخدر شهید شده‌اند ایران سالیانه هزینه‌های بسیار هنگفتی را برای مبارزه با سوداگران مرگ می‌پردازد. موضوع دیگر مساله افغانستان است. مساله سوریه، افزایش افراط‌گرایی در منطقه و گسترش دیدگاه‌های نابخردانه‌ای که منجر به فعالیت‌های تروریستی می‌شود از جمله موضوعات امنیتی است که شاید بتوان در قالب یک گفتمان مشترک به بررسی آنها پرداخت.
اخیراً هیاتی از پارلمان اتحادیه اروپا برای دیدار با برخی از مقامات رسمی و غیر‌رسمی ایران به تهران سفر کرده‌اند. این هیات در خلال سفر چند‌روزه خود با چهره‌های سیاسی چون نسرین ستوده و جعفر پناهی نیز دیدار کرد. ارزیابی شما از این دیدارها چیست و آیا می‌تواند در زدودن برخی اتهامات حقوق بشری از ایران موثر باشد؟
این هیات به دعوت نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی به ایران سفر کرده بود. بنابراین میزبانی این هیات بر عهده ما نبود اما در هر صورت معتقدم سفرهایی از این دست می‌تواند در تعمیق و گسترش روابط دوجانبه بسیار موثر باشد. مطمئناً دیپلماسی پارلمانی نیز بخشی از اهداف کشورها در بهبود روابط با کشورهای دیگر است. در رابطه با برخی از دیدارهای این هیات نیز ذکر این نکته ضروری است که ما پیش از انجام این سفر به آنها اعلام کرده بودیم که برخی از خواسته‌هایشان مورد تایید ما نیست بنابراین ما موافق انجام دادن آنها نیستیم. زمانی هم که مطلع شدیم هیات اروپایی خارج از روال رسمی دیدارهایشان با افرادی که شما به آنها اشاره کردید دیدارهایی داشته‌اند کاردار سفارت یونان را که برای یک دوره شش‌ماهه عهده‌دار مسوولیت اتحادیه اروپایی است احضار کردیم و مراتب انتقادمان را به اطلاع او رساندیم.
یعنی این دیدارها به هیچ وجه مورد تایید دولت ایران نیست؟
ما در بروکسل و تهران به طرف اروپایی اطلاع داده بودیم که در شرایط فعلی انجام این دیدارها به مصلحت نیست. اما پس از انجام کار نیز انتقادات خود را به اطلاع طرف مقابل رساندیم.
این دیدارها معمولاً نه از کانال‌های دولتی بلکه با رابطانی از داخل ایران صورت می‌گیرد آیا امکان اطلاع دستگاه‌هایی چون وزارت خارجه وجود ندارد؟
هر هیاتی پیش از سفر به ایران درخواست‌هایی را برای دیدار با مقامات یا چهره‌های سیاسی کشور مطرح می‌کنند و ما نیز برنامه زمانی هیات را بر اساس آن تنظیم می‌کنیم. طبعاً در این درخواست‌ها در رابطه با دیدارهای غیر‌رسمی با برخی از افراد نیز موضوعاتی مطرح می‌شود که ما نیز اعمال نظر خواهیم کرد که در شرایط فعلی امکان این دیدار وجود دارد یا اوضاع فعلی کشور برای انجام این برنامه مناسب نیست.
علاوه بر هیات پارلمانی اروپا، وزیر امور خارجه و نخست‌وزیر سابق ایتالیا هم به ایران سفر کردند و هدف‌شان نیز از انجام این سفرها ارتقای سطح همکاری با طرف ایرانی پس از انعقاد توافقنامه ژنو بود. آیا انجام سفرهایی از این دست می‌تواند در پیگیری اهداف سیاست خارجی کشور که در راس آنها توقف اعمال تحریم‌هاست موثر باشد؟
نکته نخست اینکه علاقه‌مندی اروپایی‌ها برای افزایش مناسبات با ایران نشان داد که طرف مقابل پیام انتخابات 24 خرداد مردم ما را شنیده است و طبعاً ما نیز از این فرآیند که منجر به بهبود روابط‌مان می‌شود، استقبال می‌کنیم و مایلیم آن را در تمامی زمینه‌ها از جمله حل و فصل مشکلات پرونده هسته‌ای گسترش دهیم. ما معتقدیم که از میان اعضای شش‌گانه گروه 1+5 سه کشور بزرگ اروپایی نقش بسزایی در روند رسیدگی به ابهامات آن دارند که البته ما روابط خوبی با آنها داریم. سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس از جمله قدرت‌های بزرگ جهانی هستند که در روند دستیابی به توافق ژنو نقش مهمی را ایفا کردند. البته در میان همین کشورها نیز شاید ما اختلاف نظرمان با یک کشور بیشتر و با کشور دیگر کمتر باشد اما مهم این است که ما در انتهای کار توانستیم به یک تفاهم نظر دست پیدا کنیم که محصول ساعت‌ها و روزها و ماه‌ها مذاکره بود.
توافقنامه ژنو همان‌طور که شما هم اشاره کردید با همت و تلاش طرف‌های مذاکره‌کننده به سرانجام رسید اما پس از انعقاد این توافقنامه کشورهای غربی در اظهارنظرهای خود به گونه‌ای عنوان می‌کنند که گویی از این پس برنامه‌های هسته‌ای ایران در تمامی اشکال آن متوقف می‌شود، این در حالی است که در توافق ژنو حتی بندی که ایران را ملزم به عدم غنی‌سازی کند، وجود ندارد. شاید همین اعلام مواضع است که منجر شد نمایندگان مجلس با تدوین طرحی دولت را ملزم کنند که در صورت نتیجه نگرفتن از توافق ژنو غنی‌سازی 60 درصد را در دستور کار خود قرار دهد.
ما هیچ‌گاه مذاکرات دوجانبه‌ای با طرف آمریکایی برای بررسی روابط دوجانبه نداشته‌ایم. گفت‌وگوهای ما تنها حول مسائل پرونده هسته‌ای بود که در حال حاضر نیز در جریان نیست. تا زمان آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای ما با اعضای گروه ۱ + ۵ هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای نداریم و بنده صراحتاً تمام موضوعات مطرح‌شده را رد می‌کنم.
کشورهایی که شما به آنها اشاره کردید در اعلام مواضع خود آزاد هستند. آنها می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را مطرح کنند و ما نیز نمی‌توانیم با آن مخالفت کنیم. این موضوع تا زمانی که به روح توافق ژنو ضربه نزند و آن را از روند عادی اجرایی خود خارج نکند مهم نیست. این دیدگاه در رابطه با اظهارات نمایندگان مجلس نیز صادق است یعنی آنها می‌توانند در چارچوب وظیفه نمایندگی خود به بیان مواضع‌شان بپردازند و وظیفه ما به عنوان مقامات دولتی نیز این است که با نمایندگان مردم در گفت‌وگو و تعامل باشیم و ابهامات آنها را در رابطه با موضوعات مختلف برطرف کنیم. وظیفه دیگر ما این است که تلاش کنیم روند اجرایی فاز نخست توافقنامه ژنو را مهیا سازیم که امیدواریم این روحیه اجرایی در اعضای گروه 1+5 نیز وجود داشته باشد.
شما می‌گویید نمایندگان مجلس می‌توانند نظرات و دیدگاه‌های خود را بیان و به عنوان وکلای ملت آنها را پیگیری کنند. این نظرات حتی اگر منجر به الزام دولت برای غنی‌سازی 60 درصد شود از سوی دولت اجرا می‌شود؟
اینها موضوعاتی هستند که باید در گفت‌وگویی دیگر به ارزیابی آنها پرداخت. اما اینکه می‌گوییم نمایندگان مردم مجاز به بیان دیدگاه‌های خود هستند بدان معناست که در چارچوب روند کاری خود می‌توانند مواضع‌شان را بیان کنند. طبیعتاً اگر قرار به الزام دولت برای انجام کاری خاص باشد مشورت‌هایی میان قوای مقننه و مجریه انجام می‌گیرد تا به یک دیدگاه مشترک دست یافته شود. اگر زمانی مجلس ما را ملزم به غنی‌سازی 60 درصد کند در همان زمان دیدگاه‌های خود را با نمایندگان مردم در میان می‌گذاریم اما حالا که هیچ الزامی وجود ندارد بهتر است در مورد آن نیز صحبت نکنیم.
این اعلام مواضع (الزام دولت به غنی‌سازی 60 درصد) چه تاثیری در دیدگاه‌های اعضای گروه 1+5 به ویژه کشورهای غربی دارد؟ به هر حال در این‌گونه موارد امکان موج‌سواری و بهره‌برداری سیاسی از اظهارنظرهای نمایندگان مجلس وجود دارد.
ما به این‌گونه موارد توجهی نمی‌کنیم چرا که معتقدیم مهم‌ترین موضوع حفظ امنیت و منافع ملی کشور است. ایران به توافق ژنو پایبند است و امیدوارم این پایبندی در طرف مقابل نیز وجود داشته باشد. این نگرانی از آن جهت است که ما نیز از طرف غربی به ویژه آمریکایی‌ها موضوعاتی را می‌شنویم که بسیار نگران‌کننده است. این دیدگاه‌ها که عمدتاً از سوی اعضای کنگره بیان می‌شود نشان می‌دهد این افراد تلاش دارند که مانع تحقق اهداف توافقنامه ژنو شوند. این در حالی است که طرفین مذاکره‌کننده توافق ژنو متعهد شده بودند تا آنجا که می‌توانند برای تحقق اهداف توافق تلاش کنند و اجازه ندهند خللی در اجرای آن به وجود آید.
توافق ژنو در مورد برخورداری از نسل جدید سانتریفوژ نیز اعلام نظر کرده است اما آقای صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید که ما در حال ساخت نسل جدید سانتریفوژها هستیم. این اقدام نافی روح توافق ژنو نیست؟
خیر نیست. توافق ژنو محدودیتی در طرح‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای ما ایجاد نمی‌کند. ما در توافق ژنو به روشنی اشاره کرده‌ایم که در زمینه امور تحقیقاتی هیچ محدودیتی را نمی‌پذیریم و بر همان اساس هم عمل می‌کنیم. برنامه‌های علمی ایران تنها در جهت فعالیت‌های دارویی، پزشکی و مواردی از این دست است و نباید با آن مخالفت کرد.
یعنی طراحی این سانتریفوژها کلاً برای مباحث تحقیقاتی است؟
بله، موضوعات تحقیقاتی و همان‌طور که عرض کردم هیچ محدودیتی در جلوگیری از انجام آن را هم نمی‌پذیریم.
ایران و گروه 1+5 متعهد شده‌اند ظرف مدت شش ماه فاز نخست توافقنامه ژنو را به مرحله اجرا درآورند. پس از گذشت این مدت زمان دیدگاه‌های طرفین مذاکره‌کننده به چه صورت پیگیری می‌شود؟
مذاکرات کارشناسی ما و گروه 1+5 که به روند اجرایی توافقنامه ژنو می‌پردازد هنوز به اتمام نرسیده است. به دلیل تداخل برگزاری این مذاکرات با جشن‌های سال نو مسیحی اندکی تاخیر در این روند به وجود آمد که پس از حضور مجدد هیات‌های مذاکره‌کننده مجدداً از سر گرفته می‌شود. در صورت دستیابی به یک توافق همه‌جانبه روند اجرایی توافق ژنو آغاز می‌شود و از آن تاریخ تا شش ماه فاز نخست این توافقنامه به مرحله اجرا درمی‌آید. البته ما به صورت همزمان مذاکرات جامع و نهایی خود را هم آغاز می‌کنیم که تاریخ و محل دقیق آن هنوز مشخص نیست. این یک چارچوب زمانی برای مذاکرات ما با اعضای گروه 1+5 است.
آقای عراقچی در اظهارنظرهای خود می‌گویند که این مذاکرات به کندی پیش می‌رود. این کندی عمل تنها به دلیل تداخل با آغاز سال نو مسیحی است یا از تعلل طرف مقابل ناشی می‌شود؟
این کندی عمل مقداری به دلیل طبیعت کار است. زمانی که شما وارد بحث‌های اجرایی می‌شوید ریزه‌کاری‌هایی را می‌بینید که نیاز به صرف وقت و زمان بیشتری دارد. مهم این است که در زمان برگزاری این مذاکرات به متن توافق صورت‌گرفته توجه شود و اقدامی در جهت بی‌احترامی به این توافق صورت نگیرد. ما با هر گونه تلاشی که منجر به تفسیر جدیدی از متن توافقنامه شود مخالفیم. اما در هر صورت این کندی عمل را نیز به جهت بحث بر سر جزییات کار امری عادی می‌دانیم و آن را طبیعت امر می‌دانیم.
یعنی هیچ کارشکنی در کار نیست؟
من آن را کارشکنی نمی‌دانم اما معتقدم باید به توافق ژنو متعهد باشیم و به مفاد آن احترام بگذاریم. باید تلاش کنیم تا احتیاجی به تفسیر مجدد از این توافقنامه نباشد.
مذاکرات دوجانبه ما با اعضای گروه 1+5 هنوز هم در حال پیگیری است؟ ما زمانی برای دستیابی به توافق هسته‌ای با اعضای این گروه به صورت مستقیم مذاکره می‌کردیم. این مذاکرات در حال حاضر هم انجام می‌شود؟
ما در حاشیه مذاکره با اعضای گروه 1+5 مذاکرات دوجانبه‌ای هم با هر یک از اعضای گروه داشتیم. طبیعی است که وقتی شما با یک مجموعه صحبت می‌کنید با هر یک از اعضای این مجموعه هم به صورت جداگانه تماس‌هایی داشته باشید. اما اگر منظور شما زمان حاضر است باید گفت که به جهت آنکه هم‌اکنون مذاکراتی با گروه 1+5 در حال انجام نیست طبعاً هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای هم صورت نمی‌پذیرد. اما مطمئناً در صورت آغاز مجدد مذاکرات ما دوباره با هر یک از اعضای گروه 1+5 گفت‌وگو خواهیم کرد. مذاکرات ما با همه کشورها از جمله آمریکایی‌ها در چارچوب پرونده هسته‌ای کشور است و ما هیچ موضوع دیگری برای گفت‌وگو با اعضای گروه 1+5 نداریم.
منظور من گفت‌وگوهای دوجانبه پیرامون بررسی راه‌های ازسرگیری روابط دوجانبه است. گفته می‌شود ایران و آمریکا بارها و بارها در کشورهای مختلف مذاکرات پنهانی با یکدیگر داشته‌اند که سرانجام این گفت‌وگوها منجر به توافق ژنو شد. حتی یکی از مقامات وزارت خارجه در اظهارنظر اخیر خود اعلام کرد که ما در حال مذاکره با آمریکایی‌ها هستیم؟
مواردی که شما به آنها اشاره کردید جوسازی‌های رسانه‌ای است و نباید خیلی به آنها توجه کرد. ما هیچ‌گاه مذاکرات دوجانبه‌ای با طرف آمریکایی بر اساس آنچه شما به آن اشاره کردید، نداشته‌ایم.گفت‌وگوهای ما تنها حول مسائل پرونده هسته‌ای بود که در حال حاضر نیز در جریان نیست. ما تا زمان آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای با اعضای گروه 1+5 هیچ گفت‌وگوی دوجانبه‌ای نداریم و بنده صراحتاً تمام موضوعات مطرح‌شده را رد می‌کنم.
شما اشاره کردید که این مذاکرات در حال حاضر در حال انجام نیست. سوال بنده نیز به گذشته باز‌می‌گردد، نه زمان حال. اینکه مذاکرات مخفیانه‌ای در ماه‌های پیش میان ایران و آمریکا برگزار شده است اما به دلیل حساسیت بالای موضوع به صورت مخفیانه صورت می‌گرفت. گفته می‌شود این مذاکرات با موافقت مسوولان ارشد نظام برگزار می‌شد و از آمریکا نیز چهره‌های نزدیک به اوباما در آن شرکت داشتند؟
بنده مجدداً این موضوع را رد می‌کنم و صراحتاً می‌گویم هیچ مذاکراتی چه در حال و چه در گذشته وجود نداشته است.
آقای روانچی از شما به عنوان معمار برنامه هسته‌ای ایران یاد می‌شود و اینکه توافق ژنو نیز ایده و دیدگاه جنابعالی بود که به ثمر رسید. برنامه آتی معمار برنامه هسته‌ای کشور برای عادی‌سازی پرونده هسته‌ای کشور چیست؟
نمی‌دانم این اصطلاحات از کجا سرچشمه می‌گیرد. بنده تنها یکی از اعضای تیم هسته‌ای هستم که ریاست هیات آن را آقای دکتر ظریف بر عهده دارند و مجموعه کار هیات نیز با سیاست ایشان به پیش می‌رود.
به عنوان یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای چه دیدگاهی در مورد زمان توقف تمام اشکال تحریمی برنامه هسته‌ای ایران دارید. اینکه زمانی فرا برسد که مردم از بابت مشکلات اقتصاد داخلی و هجمه‌های تحریمی دیگر در مضیقه و فشار نباشند؟
مجموعه وزارت خارجه و مذاکره‌کنندگان هسته‌ای کشور با صداقت و علاقه پای میز مذاکره با اعضای گروه 1+5 حاضر می‌شوند چرا که معتقدند تنها با گفت‌وگو و مذاکره است که می‌توان به کاهش تدریجی تحریم‌ها کمک کرد. ما امیدواریم طرف مقابل نیز با یک رویکرد صادقانه به ادامه مذاکرات و گفت‌وگوها بپردازد. بنده کلاً دیپلمات امیدواری هستم و معتقدم می‌توان با تلاش و هدف‌گذاری مناسب به اهداف خود دست پیدا کرد. اما اینکه بخواهم زمان‌بندی برای توقف تحریم‌ها اعلام کنم آن را اندکی دشوار می‌دانم. ما مسیر دشواری را پیش رو داریم و باید سعی کنیم از این مسیر منحرف نشویم. اگر در این مسیر حرکت کنیم مطمئناً می‌توانیم امیدوار به برچیده شدن تمام اشکال تحریمی باشیم. این موضوعی است که صراحتاً در توافقنامه ژنو نیز به آن اشاره شده است.
امکان پیش‌بینی زمانی وجود ندارد؟
خیر، قابل پیش‌بینی نیست ولی ما بر اساس موافقتنامه ژنو باید در مدت زمان یک سال فاز نخست توافقنامه را اجرا کنیم و در مورد فازهای بعدی آن نیز به یک دستور عمل جدید برسیم. اما شما با یک ارزیابی کلی از اوضاع جهان نیز متوجه می‌شوید که دیگر مانند گذشته وضعیت سختگیرانه‌ای در مورد ایران وجود ندارد. یعنی اگر در سال‌های گذشته ما شاهد تصویب تحریم‌های پی در پی علیه پرونده هسته‌ای کشور بودیم در ماه‌های اخیر این روند متوقف شده و جهان به گونه‌ای دیگر به ایران و برنامه هسته‌ای‌اش می‌نگرد.
دیدگاه تان را بنویسید