خطر کمبود نقدینگی

صندوق بین‌المللی پول در گزارشی که اواخر اکتبر منتشر شد، هشدار داد اگر قیمت نفت در حدود بشکه‌ای 50 دلار باقی بماند، تمام کشورهای خاورمیانه که صادرکننده نفت هستند، تا حداکثر پنج سال آینده دچار مشکلات اقتصادی ناشی از نبودن نقدینگی خواهند شد. کاهش قیمت نفت تنها در سال جاری 360 میلیارد دلار از درآمد کشورهای صادرکننده این منطقه را کاهش خواهد داد که به معنای کسری مالی برابر 13درصد تولید ناخالص داخلی این کشورهاست. این مساله در کنار بحران‌های داخلی که کشورهای منطقه گرفتار آن هستند، رشد اقتصادی آنها در دهه‌های آینده را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده رشد متوسط کشورهای منطقه در سال جاری میلادی، 5 /2 درصد بوده و در سال آینده به 9 /3 درصد برسد. این میزان از رشد، می‌تواند ایجاد شغل برای بیش از 10 میلیون‌نفری را که تا سال 2020 پیش‌بینی می‌شود به بازار کار این کشور وارد شوند، دچار مشکل کند. کارشناسان این نهاد، تنها راه‌حل ممکن برای کشورهای صادرکننده نفت را، متنوع ساختن فعالیت‌های اقتصادی می‌دانند تا علاوه بر کاهش آسیب‌پذیری در برابر نوسان قیمت‌ها، بازار نیروی کار هم بتواند میلیون‌ها جوان جویای کار جدید را هم به خود جذب کند.
این روند اما در مورد کشورهای خاورمیانه که واردکننده نفت هستند، برعکس خواهد بود. این کشورها به دلیل کاهش قیمت نفت می‌توانند رشد اقتصادی بهتری را تجربه کنند مگر اینکه درگیری با بنیادگرایان و جنگ‌های داخلی در آنها، مانعی جدی بر سر راه رشد شود. در اولین مرحله از این بحران، بعد از سال‌ها داشتن مازاد امسال برای اولین بار حساب جاری عربستان سعودی منفی شد. تخمین زده می‌شود میزان این کسری حدود 20 درصد تولید ناخالص داخلی عربستان باشد. در مورد عربستان سعودی، احتمال افزایش مالیات با هدف کنترل وضعیت، تقریباً وجود ندارد اما احتمالاً این کشور، حداقل بعضی از پرداخت‌ها را کاهش خواهد داد. پرداخت‌های مربوط به رفاه اجتماعی و هزینه‌های نظامی نیز به خاطر ترس از تکرار بهار عربی، احتمال کمی دارد که دچار کاهش شود. اما مطمئناً پروژه‌های عمرانی دچار کاهش نقدینگی خواهند شد. پروژه‌هایی که غیرضروری تشخیص داده شود هم، متوقف خواهد شد. اما گزارش صندوق، وضعیت ایران را نکته مثبتی می‌داند که می‌تواند باعث افزایش رشد کشورهای منطقه شود. در این گزارش آمده است که کاهش تحریم‌ها و افزایش سرمایه‌گذاری و تجارت ایران با جهان، حتی در صورتی که افزایش صادرات نفت باعث کاهش قیمت آن شود، رشد اقتصادی کشور و طبیعتاً شرکای تجاری و همسایگان آن را افزایش خواهد داد.