زیر پوست شهر تهران، میلیون‌ها حیوان و حشره موذی زندگی می‌کنند
در همسایگی باغ‌وحش
کمتر از یک متر زیرِ زمین، در دنیایی که «مجراهای فاضلاب» خانه‌ها و خیابان‌های آن را تشکیل می‌دهند، جانورانی زندگی می‌کنند که قرن‌هاست همسایه ما به شمار می‌روند؛ از زباله‌های رها شده در خیابان و حتی غذای موجود در انبارها تغذیه می‌کنند و در ازای آن انبوهی از بیماری و خسارت را به محصولات غذایی و ما تحویل می‌دهند.
کمتر از یک متر زیرِ زمین، در دنیایی که «مجراهای فاضلاب» خانه‌ها و خیابان‌های آن را تشکیل می‌دهند، جانورانی زندگی می‌کنند که قرن‌هاست همسایه ما به شمار می‌روند؛ از زباله‌های رها شده در خیابان و حتی غذای موجود در انبارها تغذیه می‌کنند و در ازای آن انبوهی از بیماری و خسارت را به محصولات غذایی و ما تحویل می‌دهند. موش‌ها، که بر اساس برخی برآوردهای غیررسمی تعدادشان چند برابر ساکنان شهر تهران است و دامنه امپراتوری‌شان از مجراهای فاضلاب به جوی‌های آب، معابر و سطل‌های زباله گسترش یافته است، صاحبان شهری هستند که درست زیر پای ما قرار دارد و تصور نمای آن اگر ترسناک نباشد، لااقل چندش‌آور است. هرقدر زندگی در تهران برای مردم این شهر دشوارتر می‌شود، موش‌ها بهتر از گذشته زندگی می‌کنند: تعدادشان بیشتر می‌شود، قلمروشان گسترده‌تر می‌شود و البته روزبه‌روز فربه‌تر می‌شوند؛ تا آنجا که به گفته اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان محیط زیست، وزن برخی‌شان به پنج کیلوگرم هم می‌رسد. موش‌ها، تنها جانوران موذی نیستند که تهران را به جولانگاه خود بدل ساخته‌اند؛ از سگ و گربه گرفته تا سوسک و دیگر حشرات موذی، هر یک به نوعی ادعای تصاحب این شهر
را دارند. همسایه‌های مردم تهران البته، دیگر به زیر زمین و گوشه‌های کم‌تردد شهر اکتفا نمی‌کنند. شاهد این مدعا، مردمی هستند که هر کدام‌شان تجربه حداقل یک بار مواجه شدن با جانوران موذی از قبیل موش را دارند. در باور عموم، احتمالاً در جایی که تعداد گربه‌ها زیاد است، موش‌ها نباید چندان زیاد باشند؛ این چیزی است که از سریالِ بی‌پایانِ کارتون‌های «تام و جری» گرفته تا شعر معروف عبید زاکانی، همه بدان اشاره می‌کنند. اما تهران همزمان پذیرای این دو جانور است. چندمیلیون موش (که به طور غیررسمی تا 70 میلیون هم برآورد شده است) و تعداد زیادی گربه، بخشی از جانورانی را تشکیل می‌دهند که در کنار مردم زندگی می‌کنند. به این فهرست، باید سگ‌های ولگرد را هم اضافه کرد که شاید به دلیل جثه بزرگ‌تر نسبت به موش و گربه، خطرناک‌تر به نظر رسند. هرچند نگاهی به فهرست بیماری‌های منتقل‌شده توسط موش نشان می‌دهد این فرضیه چندان صحیح نیست. پژوهشی که با عنوان «جمعیت گربه‌های خیابانی شهر تهران و سلامت مردم: مروری کوتاه بر ادبیات پژوهشی و نمونه موردی شهر تهران» صورت گرفته است نشان می‌دهد جمعیت گربه‌ها در تهران، تابع جمعیت موش‌هاست و با افزایش تعداد
موش‌ها، گربه‌ها نیز بیشتر می‌شوند. البته در صورت کاهش تعداد گربه‌ها، تعداد موش‌ها بیشتر می‌شود و این یعنی گربه‌های تهران، تا حدی تعداد موش‌ها را کنترل می‌کنند. موش ناقل بسیاری بیماری‌هاست که «طاعون» مشهورترین آنها به شمار می‌رود و به همین دلیل اجماع زیادی بر روی کاهش جمعیت آنها وجود دارد. سازمان فائو، سه آسیب کلی موش‌ها را اینگونه بیان می‌کند:
1- این جانداران، به غذای انسان در مزرعه و انبار آسیب می‌زنند. به علاوه آنها با آلوده کردن انبار به فضولات خود، محصولات را خراب کرده و به ارزش محصولات صدمه وارد می‌کنند.
2- به وسیله تونل زدن و جویدن، بسیاری از کالاها (مثل محصولات بسته‌بندی، لباس و مبلمان) و سازه‌ها (مثل کف ساختمان‌ها و پل‌ها) را خراب می‌کنند. با جویدن سیم برق، موش‌ها حتی ممکن است موجب ایجاد جرقه و حریق هم شوند.
3- موش‌ها بسیاری از بیماری‌های خطرناک را منتقل و منتشر می‌کنند.
به این فهرست، باید گزارش‌های منتشر شده از مرگ برخی نوزادان به دلیل گاز گرفته شدن توسط موش را هم اضافه کرد. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت می‌توان به گزارش‌هایی برخورد که در آن موش‌ها، نوزادی را گاز گرفته‌اند و نوزاد تا حد مرگ خونریزی کرده است. البته وضعیت گربه‌ها به بدی موش‌ها نیست: بسیاری از نژادهای گربه به عنوان حیوان خانگی توسط مردم نگهداری می‌شود، آلودگی کمتری توسط آنها منتشر می‌شود و در نهایت آسیب چندانی به غذای مردم وارد نمی‌کنند. با وجود این، جمعیت بالای گربه‌های خیابانی و خطر انتقال بیماری‌هایی همچون هاری و توکسوپلاسموزیس توسط این حیوان، لزوم بررسی و کنترل دقیق جمعیت آنها را یادآور می‌سازد. عقیم‌سازی راه‌حلی است که توسط شهرداری برای کنترل گربه‌ها در پیش گرفته شده است. مشابه این مساله در مورد سگ‌ها نیز وجود دارد. به گفته امیرحسن جعفری‌ورامینی، قائم‌مقام ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، «اتلاف سگ‌ها تا یک سال‌ونیم پیش با تفنگ انجام می‌شد به طوری که همچنان نیز در بعضی شهرها از تفنگ برای اتلاف استفاده می‌شود.» اما اخیراً، سگ‌ها زنده گرفته می‌شوند و تنها سگ‌های بیماری که مناسب کاربری پزشکی،
آموزشی و نگهبانی نیستند، با تزریق داروی بیهوشی به مقدار زیاد، کشته می‌شوند. البته علاوه بر سگ‌های ولگرد، نیروی انتظامی مقابله با «سگ‌گردانی» را نیز در دستور کار دارد و به گفته سردار احمدرضا رادان، جانشین رئیس پلیس کشور، پلیس اجازه نمی‌دهد «عده‌ای در خیابان‌ها با سگ‌گردانی و حمل حیوان در خودرو، خودشان و سگ‌شان را به نمایش عمومی بگذارند.» این برخورد در مقابل گربه‌ها صورت نمی‌گیرد. به گفته پیام محبی، نایب‌رئیس انجمن دامپزشکی ایران، در تهران حدود سه تا پنج میلیون سگ و گربه زندگی می‌کنند.
سوسک‌ها، دیگر مهمانان ناخوانده شهر تهران هستند که در عمل به صاحبخانه بدل شده‌اند. با تکنولوژی‌های موجود و استفاده از سم، کنترل این حشرات موذی نسبتاً آسان به نظر می‌رسد. در یک اظهار نظر توسط پرویز پیران که اخیراً اعلام و در مورد صحت آن نیز مباحثی مطرح شده است، تعداد سوسک‌های تهران «میلیون‌ها» اعلام شده است. علاوه بر تاثیرات روانی وجود این حشرات در محیط اطراف انسان که از سوی اغلب افراد چندش‌آور و ناراحت‌کننده است، انتقال بیماری و ایجاد آلرژی، دو آسیب عمده سوسک‌ها به شمار می‌روند. در کنار این مساله، برخی انواع سوسک موجب آسیب به برخی لوازم همچون کتاب و محصولات غذایی همچون گوشت می‌شوند.
با درنظر گرفتن این چند جانور موذی و البته انبوهی از جانوران دیگر که شاید کمتر موجب خسارت شوند یا خساراتشان کمتر به چشم آید، علاوه بر خسارت‌های اقتصادی، امکان خسارت‌های جانی و بدنی هم دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. مهدی آسمار در گفت‌وگو با «تجارت فردا» از خاصیت کانیبالیسم موش‌ها سخن می‌گوید. اینکه موش‌های تهران می‌توانند بچه‌های خود را بخورند و به انسان هم حالت تهاجمی داشته باشند. آسمار به عنوان نمونه از موردی در ایران سخن می‌گوید که انگشت کودکی در یکی از روستاهای ایران، توسط موش خورده شده است. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت می‌توان به وجود مواردی از این دست پی برد: نوزادانی که هرازچندگاهی به دلیل گازگرفتگی توسط موش و خونریزی تا حد مرگ، جان خود را از دست می‌دهند. در یک گزارش تاییدشده در آمریکا، در سال 2009 دختری سه‌ماهه بر اثر گازگرفتگی‌های متعدد توسط موش جان باخته است. ناتالی تا حد مرگ خونریزی کرد. سوال اینجاست که آیا احتمال دارد همانگونه در صورت وقوع یک زلزله احتمالی، موش‌های تهران به سراغ مصدومان بروند؟ یا حتی در شرایط فعلی و بدون هر گونه حادثه‌ای، به نوزادی حمله کنند؟ بسیاری از اظهارنظرهای صورت گرفته
تاکنون، از اظهار نظر اخیر پرویز پیران، دبیر علمی کنفرانس مدیریت بحران، تا گفته‌های چند ماه قبل مهرداد حلوایی، دبیر کمیته دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران، همه پاسخی مثبت به سوال احتمال خطر برای مصدومان از سوی موش‌ها دارند.
دیدگاه تان را بنویسید