تاریخ انتشار:
نقش دیپورت در دیپلماسی آمریکایی
دیپور تُماسی
چندی پیش، دولت ایران حمید ابوطالبی را به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل متحد معرفی کرد. اما چاک شومر، عضو دموکرات سنای آمریکا، در بیانیه خود اعلام کرد: «آقای ابوطالبی، جایی در روندهای دیپلماتیک ندارد.
چندی پیش، دولت ایران حمید ابوطالبی را به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل متحد معرفی کرد. اما چاک شومر، عضو دموکرات سنای آمریکا، در بیانیه خود اعلام کرد: «آقای ابوطالبی، جایی در روندهای دیپلماتیک ندارد. اقدام ایران مبنی بر تعیین ایشان سیلی‌ای است بر چهره آمریکایی‌های ربوده‌شده و خانواده‌هایشان. این اقدام نشانه اهانت به روندهای دیپلماتیک است و ما باید با چنین توهینی مقابله کنیم.» البته لایحه مصوبه در سنا صرفاً مختص مورد ابوطالبی نیست؛ بلکه بر اساس آن، از ورود فردی که سابقه شرکت در جاسوسی یا تروریسم علیه آمریکا و تهدید امنیت ملی این کشور را داشته است، جلوگیری می‌شود. تد کروز، نماینده جمهوریخواه مردم تگزاس در سنا، دو هفته پیش این لایحه را که مبنی بر آن به شخصی که از نظر رئیس‌جمهوری آمریکا دخیل در اقدامات تروریستی باشد ویزا داده نمی‌شود، به مجلس سنا تقدیم کرد. با این حال، اقدامات آمریکا مبنی بر دیپورت یا اخراج دیپلمات‌های کشورهای دیگر بی‌سابقه نبوده است. در این نوشتار کوتاه، به چند مورد از این اخراج‌ها می‌پردازیم.
در ماه فوریه سال 2000، دولت آمریکا یک دیپلمات کوبایی را که حاضر نشده بود پس از متهم شدن به جاسوسی آمریکا را ترک کند، دیپورت کرد. دولت آمریکا خوزه ایمپراتوری را به شرکت در اقدامات جاسوسانه علیه ایالات متحده متهم کرده و به او دستور داده بود کشور را ترک کند، اما او به این دستور توجهی نشان نداد. ایمپراتوری تهدید کرده بود که تا زمان اثبات بی‌گناهی‌اش، در منزل خود در واشنگتن دست به اعتصاب غذا خواهد زد. در نهایت، شش مامور افبیآی او را به فرودگاهی افتتاح‌نشده بردند و به کوبا بازگرداندند. به گفته مقامات آمریکایی، ایمپراتوری نخستین دیپلماتی بوده که رسماً حکم دیپورت دریافت کرده است. اتهام خوزه ایمپراتوری این بود که رابط یکی از مسوولان کوبایی‌تبار اداره مهاجرت آمریکا به نام ماریانو فاگه است. فاگه پیشتر به اتهام ارسال اطلاعات پیرامون فراریان کوبایی به هاوانا بازداشت شده بود.
در ادامه تنش‌های ایالات متحده با آمریکای لاتین، وزارت خارجه آمریکا در هفتم آوریل 2011، در یک مقابله به مثل دیپلماتیک، دستور اخراج سفیر اکوادور را از این کشور صادر کرد. به دنبال اخراج هیتر هوگز، سفیر آمریکا در اکوادور، لوییس گاله‌گوس، همتای اکوادوری هوگز، از سوی دولت آمریکا به عنوان «شخص نامقبول» معرفی شد. این تصمیم توسط معاونت امور نیمکره غربی وزارت خارجه آمریکا، آرتورو ونزوئلا، به گاله‌گوس مخابره شد. اخراج گاله‌گوس گامی دیگر در راستای تشدید تنش‌های دوجانبه پس از تصمیم دولت رافائل کوره‌آ برای اخراج هوگز بود. دولت اکوادور به دنبال یکی از افشاسازی‌های ویکی‌لیکس دستور اخراج سفیر آمریکا را صادر کرد. با این حال، وزیر خارجه اکوادور، ریکاردو پاتینو، در بیانیه‌ای امیدواری خود را مبنی بر گشایش فضای گفت‌وگو با دولت آمریکا اعلام کرد. خبر معرفی شدن هوگز به عنوان «شخص نامقبول» برای نخستین بار از سوی خبرگزاری دولتی آند منتشر شد.
در جولای 2013، وزارت خارجه ایالات متحده از ورود دیپلمات فرستاده دولت بشار اسد به این کشور و فعالیت او در سفارت سوریه در واشنگتن جلوگیری کرد. یان پساکی، سخنگوی وزارت خارجه، در روز چهارشنبه پنجم جولای سال گذشته، در سخنرانی خود این اقدام را تایید کرد و گفت ویزای علی دغمان باطل شده است. او این اقدام را واکنشی به حملات دولت سوریه به مردم خود دانست. مقامات آمریکایی پیش از آن نیز گفته بودند که ویزای دغمان به اشتباه صادر شده است. ماجرای اشتباه در صدور ویزا به انتقادات و شکایات تندی از سوی اپوزیسیون در تبعید سوریه علیه کاپیتول هیل منجر شد. منتقدان می‌گویند حتی اقدام نخست صدور ویزا نشانگر این است که دولت اوباما در تعهدات خود مبنی بر تحریم دولت اسد جدیت کافی ندارد. دولت آمریکا پیشتر از آن نیز یک دیپلمات سوری را اخراج کرده بود. در 29 می 2012، ظهیر جابور، کاردار وقت سفارت سوریه در واشنگتن، در واکنش به کشتار حداقل 108 نفر از مردم شهرک الحوله، توسط وزارت خارجه ایالات متحده اخراج شد. جابور از زمانی که سفیر سوریه در واشنگتن، عماد مصطفی، به دلایلی نامعلوم در سال 2011 از سمت خود استعفا داد، مقام ارشد سفارتخانه بود. این اقدام دولت آمریکا در هماهنگی با دولت‌های استرالیا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا بود.
در دسامبر سال 2013، دیوانی خوبراگاده، مقام ارشد کنسولگری هند در نیویورک، به اتهام اجبار پیشخدمت خانه خود به 16 ساعت کار در روز برای سه دلار در ساعت و فراهم کردن فریبکارانه ویزای کارکنان کنسولگری بازداشت شد. گفته می‌شود خوبراگاده هنگامی که پیشخدمتش را با ویزای ویژه از هند به آمریکا می‌آورده، درباره میزان مزد پرداختی به او دروغ گفته است. او گفته بود ماهانه 4500 دلار به پیشخدمتش می‌پردازد. بازداشت خانم خوبراگاده به خشم مردم هند انجامید. در واکنش به این بازداشت، هند شماری از مزایای دیپلمات‌های آمریکایی در این کشور را لغو کرد، علیه برخی از آنان بازجویی‌های مالیاتی راه انداخت و از تامین امنیت برخی پایگاه‌های آمریکایی در هند سر باز زد. در نهایت، در روز دهم ژانویه، دیوانی خوبراگاده، پس از توافقی میان آمریکا و هند مبنی بر اینکه خوبراگاده تحت پیگرد قرار بگیرد اما از اتهامات تقلب در ویزا مصون باشد، به هند بازگشت. هند نیز در این میان یک دیپلمات آمریکایی هم‌پایه خوبراگاده را از دهلی اخراج کرد. اقدام خوبراگاده منجر به تظاهرات در نزدیکی کنسولگری هند در منهتن و اعتراض آنان به رفتار نامناسب با کارگران بومی شد.
در ژانویه 2012، دولت اوباما مقام ارشد کنسولگری ونزوئلا در میامی را به اتهام اینکه او در زمان اقامت در مکزیک طرح حملات سایبری به آمریکا را پیش کشیده است، اخراج کرد. در روز ششم ژانویه 2012، ایالات متحده به دولت ونزوئلا اعلام کرد دیپلمات این کشور در میامی، لیویا آکوستا، یک «شخص نامقبول» است و از آکوستا خواست تا دهم ژانویه آمریکا را ترک کند. بیانیه دولت آمریکا که در روز هشتم ژانویه منتشر شد، حاصل تحقیق افبیآی درباره اتهامات وارده در یک مستند ساخته شرکت یونی‌ویژن بود. این مستند ادعا می‌کرد چند دیپلمات از کشورهای مختلف، با گروهی از هکرهای مکزیکی مرتبط با دانشگاه ملی مستقل مکزیک در تماس‌اند.
پس از دو سال، روز سه‌شنبه 25 فوریه امسال، ایالات متحده دستور اخراج سه دیپلمات ونزوئلایی را صادر کرد. این اقدام در واکنش به اخراج سه کارمند سفارت آمریکا در ونزوئلا از سوی مادورو صورت گرفت. مادورو آن کارمندان را به تحریک ناآرامی‌ای که به مرگ 13 نفر منجر شد، متهم می‌کرد. آمریکا این ادعا را بی‌پایه خواند. دانشجویان و دیگر اقشار ونزوئلایی در اعتراض به نرخ بالای جرائم و تورم، کمبود مواد غذایی اساسی و سرکوب شدید معترضان، خواهان استعفای مادورو بودند. تنش میان واشنگتن و کاراکاس در سال‌های 2003-1999 در دوران ریاست هوگو چاوس، در دوره جانشین او نیز ادامه یافته است.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در پاسخ به اقدام کاراکاس، دو دبیر اول و یک دبیر دوم در سفارت ونزوئلا را به عنوان «شخص نامقبول» معرفی کرده است. پیش از آن، در سال 2008، دولت ونزوئلا سفیر آمریکا را به عنوان «شخص نامقبول» تشخیص داده و از کشور اخراج کرده بود. در مقابل، آمریکا نیز سفیر ونزوئلا را اخراج کرد. از آن زمان تاکنون، دو کشور فاقد سفیر هستند. ونزوئلا نیز پیشنهاد جدید آمریکا، لری پالمر، را به عنوان سفیر ایالات متحده در ونزوئلا نپذیرفته است.
عهدنامه 1961 وین درباره روابط دیپلماتیک، که مفاهیمی چون مصونیت دیپلماتیک و مصونیت سفارتخانه‌ها را مدون کرده است، گریزگاهی برای دولت‌ها قرار داده تا بتوانند دیپلمات‌ها را اخراج کنند. بر اساس ماده نهم این عهدنامه، دولت پذیرنده می‌تواند در هر زمانی و بدون نیاز به توضیح تصمیمش به دولت فرستنده اطلاع بدهد که یکی از اعضا یا کارکنان تیم دیپلماتیک کشور فرستنده را به عنوان «شخص نامقبول» (persona non grata) تشخیص داده است. هر چند اجباری نیست، اما معمولاً وزیر خارجه کشور میزبان علت اخراج را به مقامات سفارتخانه کشور میهمان گزارش می‌دهد.
اکثر کشورها به مقام اخراج‌شده 72 ساعت وقت خروج از کشور می‌دهند. اخراج‌ها همواره انگیزه‌های سیاسی ندارند. برای مثال، چنانچه یک مقام برخوردار از مصونیت، به یک جرم مهم متهم شود، کشور میزبان از گزینه اخراج استفاده می‌کند. در این موارد، سیاست عمومی آمریکا این است که نخست از کشور فرستنده می‌خواهد از حق مصونیت چشم بپوشد. در صورت عدم پذیرش این درخواست، دست به اخراج مقام مورد نظر می‌زند.
در ماه فوریه سال 2000، دولت آمریکا یک دیپلمات کوبایی را که حاضر نشده بود پس از متهم شدن به جاسوسی آمریکا را ترک کند، دیپورت کرد. دولت آمریکا خوزه ایمپراتوری را به شرکت در اقدامات جاسوسانه علیه ایالات متحده متهم کرده و به او دستور داده بود کشور را ترک کند، اما او به این دستور توجهی نشان نداد. ایمپراتوری تهدید کرده بود که تا زمان اثبات بی‌گناهی‌اش، در منزل خود در واشنگتن دست به اعتصاب غذا خواهد زد. در نهایت، شش مامور افبیآی او را به فرودگاهی افتتاح‌نشده بردند و به کوبا بازگرداندند. به گفته مقامات آمریکایی، ایمپراتوری نخستین دیپلماتی بوده که رسماً حکم دیپورت دریافت کرده است. اتهام خوزه ایمپراتوری این بود که رابط یکی از مسوولان کوبایی‌تبار اداره مهاجرت آمریکا به نام ماریانو فاگه است. فاگه پیشتر به اتهام ارسال اطلاعات پیرامون فراریان کوبایی به هاوانا بازداشت شده بود.
در ادامه تنش‌های ایالات متحده با آمریکای لاتین، وزارت خارجه آمریکا در هفتم آوریل 2011، در یک مقابله به مثل دیپلماتیک، دستور اخراج سفیر اکوادور را از این کشور صادر کرد. به دنبال اخراج هیتر هوگز، سفیر آمریکا در اکوادور، لوییس گاله‌گوس، همتای اکوادوری هوگز، از سوی دولت آمریکا به عنوان «شخص نامقبول» معرفی شد. این تصمیم توسط معاونت امور نیمکره غربی وزارت خارجه آمریکا، آرتورو ونزوئلا، به گاله‌گوس مخابره شد. اخراج گاله‌گوس گامی دیگر در راستای تشدید تنش‌های دوجانبه پس از تصمیم دولت رافائل کوره‌آ برای اخراج هوگز بود. دولت اکوادور به دنبال یکی از افشاسازی‌های ویکی‌لیکس دستور اخراج سفیر آمریکا را صادر کرد. با این حال، وزیر خارجه اکوادور، ریکاردو پاتینو، در بیانیه‌ای امیدواری خود را مبنی بر گشایش فضای گفت‌وگو با دولت آمریکا اعلام کرد. خبر معرفی شدن هوگز به عنوان «شخص نامقبول» برای نخستین بار از سوی خبرگزاری دولتی آند منتشر شد.
در جولای 2013، وزارت خارجه ایالات متحده از ورود دیپلمات فرستاده دولت بشار اسد به این کشور و فعالیت او در سفارت سوریه در واشنگتن جلوگیری کرد. یان پساکی، سخنگوی وزارت خارجه، در روز چهارشنبه پنجم جولای سال گذشته، در سخنرانی خود این اقدام را تایید کرد و گفت ویزای علی دغمان باطل شده است. او این اقدام را واکنشی به حملات دولت سوریه به مردم خود دانست. مقامات آمریکایی پیش از آن نیز گفته بودند که ویزای دغمان به اشتباه صادر شده است. ماجرای اشتباه در صدور ویزا به انتقادات و شکایات تندی از سوی اپوزیسیون در تبعید سوریه علیه کاپیتول هیل منجر شد. منتقدان می‌گویند حتی اقدام نخست صدور ویزا نشانگر این است که دولت اوباما در تعهدات خود مبنی بر تحریم دولت اسد جدیت کافی ندارد. دولت آمریکا پیشتر از آن نیز یک دیپلمات سوری را اخراج کرده بود. در 29 می 2012، ظهیر جابور، کاردار وقت سفارت سوریه در واشنگتن، در واکنش به کشتار حداقل 108 نفر از مردم شهرک الحوله، توسط وزارت خارجه ایالات متحده اخراج شد. جابور از زمانی که سفیر سوریه در واشنگتن، عماد مصطفی، به دلایلی نامعلوم در سال 2011 از سمت خود استعفا داد، مقام ارشد سفارتخانه بود. این اقدام دولت آمریکا در هماهنگی با دولت‌های استرالیا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا بود.
در دسامبر سال 2013، دیوانی خوبراگاده، مقام ارشد کنسولگری هند در نیویورک، به اتهام اجبار پیشخدمت خانه خود به 16 ساعت کار در روز برای سه دلار در ساعت و فراهم کردن فریبکارانه ویزای کارکنان کنسولگری بازداشت شد. گفته می‌شود خوبراگاده هنگامی که پیشخدمتش را با ویزای ویژه از هند به آمریکا می‌آورده، درباره میزان مزد پرداختی به او دروغ گفته است. او گفته بود ماهانه 4500 دلار به پیشخدمتش می‌پردازد. بازداشت خانم خوبراگاده به خشم مردم هند انجامید. در واکنش به این بازداشت، هند شماری از مزایای دیپلمات‌های آمریکایی در این کشور را لغو کرد، علیه برخی از آنان بازجویی‌های مالیاتی راه انداخت و از تامین امنیت برخی پایگاه‌های آمریکایی در هند سر باز زد. در نهایت، در روز دهم ژانویه، دیوانی خوبراگاده، پس از توافقی میان آمریکا و هند مبنی بر اینکه خوبراگاده تحت پیگرد قرار بگیرد اما از اتهامات تقلب در ویزا مصون باشد، به هند بازگشت. هند نیز در این میان یک دیپلمات آمریکایی هم‌پایه خوبراگاده را از دهلی اخراج کرد. اقدام خوبراگاده منجر به تظاهرات در نزدیکی کنسولگری هند در منهتن و اعتراض آنان به رفتار نامناسب با کارگران بومی شد.
در ژانویه 2012، دولت اوباما مقام ارشد کنسولگری ونزوئلا در میامی را به اتهام اینکه او در زمان اقامت در مکزیک طرح حملات سایبری به آمریکا را پیش کشیده است، اخراج کرد. در روز ششم ژانویه 2012، ایالات متحده به دولت ونزوئلا اعلام کرد دیپلمات این کشور در میامی، لیویا آکوستا، یک «شخص نامقبول» است و از آکوستا خواست تا دهم ژانویه آمریکا را ترک کند. بیانیه دولت آمریکا که در روز هشتم ژانویه منتشر شد، حاصل تحقیق افبیآی درباره اتهامات وارده در یک مستند ساخته شرکت یونی‌ویژن بود. این مستند ادعا می‌کرد چند دیپلمات از کشورهای مختلف، با گروهی از هکرهای مکزیکی مرتبط با دانشگاه ملی مستقل مکزیک در تماس‌اند.
پس از دو سال، روز سه‌شنبه 25 فوریه امسال، ایالات متحده دستور اخراج سه دیپلمات ونزوئلایی را صادر کرد. این اقدام در واکنش به اخراج سه کارمند سفارت آمریکا در ونزوئلا از سوی مادورو صورت گرفت. مادورو آن کارمندان را به تحریک ناآرامی‌ای که به مرگ 13 نفر منجر شد، متهم می‌کرد. آمریکا این ادعا را بی‌پایه خواند. دانشجویان و دیگر اقشار ونزوئلایی در اعتراض به نرخ بالای جرائم و تورم، کمبود مواد غذایی اساسی و سرکوب شدید معترضان، خواهان استعفای مادورو بودند. تنش میان واشنگتن و کاراکاس در سال‌های 2003-1999 در دوران ریاست هوگو چاوس، در دوره جانشین او نیز ادامه یافته است.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در پاسخ به اقدام کاراکاس، دو دبیر اول و یک دبیر دوم در سفارت ونزوئلا را به عنوان «شخص نامقبول» معرفی کرده است. پیش از آن، در سال 2008، دولت ونزوئلا سفیر آمریکا را به عنوان «شخص نامقبول» تشخیص داده و از کشور اخراج کرده بود. در مقابل، آمریکا نیز سفیر ونزوئلا را اخراج کرد. از آن زمان تاکنون، دو کشور فاقد سفیر هستند. ونزوئلا نیز پیشنهاد جدید آمریکا، لری پالمر، را به عنوان سفیر ایالات متحده در ونزوئلا نپذیرفته است.
عهدنامه 1961 وین درباره روابط دیپلماتیک، که مفاهیمی چون مصونیت دیپلماتیک و مصونیت سفارتخانه‌ها را مدون کرده است، گریزگاهی برای دولت‌ها قرار داده تا بتوانند دیپلمات‌ها را اخراج کنند. بر اساس ماده نهم این عهدنامه، دولت پذیرنده می‌تواند در هر زمانی و بدون نیاز به توضیح تصمیمش به دولت فرستنده اطلاع بدهد که یکی از اعضا یا کارکنان تیم دیپلماتیک کشور فرستنده را به عنوان «شخص نامقبول» (persona non grata) تشخیص داده است. هر چند اجباری نیست، اما معمولاً وزیر خارجه کشور میزبان علت اخراج را به مقامات سفارتخانه کشور میهمان گزارش می‌دهد.
اکثر کشورها به مقام اخراج‌شده 72 ساعت وقت خروج از کشور می‌دهند. اخراج‌ها همواره انگیزه‌های سیاسی ندارند. برای مثال، چنانچه یک مقام برخوردار از مصونیت، به یک جرم مهم متهم شود، کشور میزبان از گزینه اخراج استفاده می‌کند. در این موارد، سیاست عمومی آمریکا این است که نخست از کشور فرستنده می‌خواهد از حق مصونیت چشم بپوشد. در صورت عدم پذیرش این درخواست، دست به اخراج مقام مورد نظر می‌زند.
دیدگاه تان را بنویسید