قطارهای جدید ایران

سفر 10 هزار و 500 کیلومتری (6500 مایلی) از شهر ییوو در شرق چین و از مسیر قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، و ترکمنستان بسیار کند بود. اما زمانی که برای نخستین بار یک قطار از چین پس از 14 روز به تهران رسید، مقامات ایران این جهش بزرگ رو به جلو را ستودند. یکی از وزرای ایران با افتخار گفت: «ما داریم به قطب جهانی بین شرق و غرب تبدیل می‌شویم.» مقامات ایران امیدوارند تا ماه آوریل که راه‌آهن سراسری جدید قزاقستان به طور کامل افتتاح می‌شود، سفر به چین تنها به هشت روز کاهش یابد که یک ماه کمتر از مسیر دریایی است. اگر ترکیه نیز به آن بپیوندد، این مسیر حتی می‌تواند به عنوان مسیر اصلی چین و ایران به اروپا در برابر مسیر کانال سوئز قد علم کند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران وعده می‌دهد که شرکت‌های ایرانی دیگر به بازار 80‌میلیونی داخل کشور محدود نیستند و به بازار 500‌میلیونی اروپا متصل می‌شوند.
مسیرهای راه‌آهن دیگری در دست ساخت است. در شش ماه آینده عباس آخوندی وزیر راه ایران که تحصیل‌کرده انگلستان است خطی جدید به سوی معادن افغانستان افتتاح می‌کند که مواد معدنی را از طریق بندر نوسازی‌شده چابهار در جنوب غربی ایران با گذشتن از پاکستان به هند می‌رساند. وی گفت طی دو سال آینده ایران روی رودخانه اروند رود به سوی عراق و به سوی «هلال حاصلخیز» پل می‌سازد. مسیر جدید راه را به روسیه و کشورهای آسیای مرکزی از طریق آذربایجان باز می‌کند. آقای آخوندی می‌گوید زمانی که درونگرا بودیم پیوندهای مرزی ضعیفی داشتیم اما اکنون که می‌خواهیم برونگرا باشیم باید مرزها را منطبق با آن بهبود دهیم. ایران همچنین در نظر دارد شبکه ریلی 10 هزار کیلومتری داخلی خود را طی دهه آینده به دو برابر گسترش دهد و قطارهای سریع‌السیر برقی را جایگزین قطارهای ریلی کنونی کند که به زحمت با سرعت 90 کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند. پس از تکمیل این طرح، مسیر 420 کیلومتری به اصفهان تنها 90 دقیقه است و مسیر 920 کیلومتری به مشهد به کمتر از شش ساعت می‌رسد.
مشکل اصلی بی‌تردید در بخش بودجه است. آقای آخوندی در برنامه پنج ساله ششم که هم‌اکنون منتظر تصویب شدن در مجلس است خواستار بودجه 28 میلیارد‌دلاری در بخش راه‌آهن، 20 میلیون دلار در بخش جاده‌ای، 50 میلیون دلار برای نوسازی ناوگان هوایی که به دوران پیش از انقلاب باز‌می‌گردد، و هفت میلیارد دلار برای فرودگاه‌ها (از جمله گسترش فرودگاه اصلی تهران یعنی فرودگاه امام خمینی است تا بزرگ‌ترین هواپیماهای مدرن امکان فرود در آن داشته باشند) است. اما قیمت پایین نفت بدان معناست که این دولت به دشواری می‌تواند حقوق کارمندان بخش عمومی را پرداخت کند چه رسد به اینکه مخارج زیرساخت‌ها را تامین کند. بنابراین در عوض دولت برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی تلاش می‌کند.
به نظر می‌رسد آنها مشتاق سرمایه‌گذاری هستند. طبق گزارش‌ها، چین برای تامین اعتبار خط مشهد وام دو میلیاردی پیشنهاد داده بود که ظاهراً به ضمانت درآمدهای نفتی بلوکه‌شده در زمان تحریم‌هاست. کره جنوبی نیز در حال بررسی توافقی مشابه است و در حالی که ایتالیایی‌ها به تازگی گوش به زنگ بوده‌اند، مقامات اجرایی راه‌آهن فرانسه با در دست داشتن مدل قطارهای خود در سرسراهای هتلی در پاریس در تکاپو و منتظر خوشامدگویی از آقای روحانی در نخستین سفر یک رئیس‌جمهور از ایران به اروپا پس از 17 سال بودند. اما با وجود نگرانی بیشتر بانک‌های خارجی از جریمه شدن توسط آمریکا، مشکل تامین اعتبار همچنان به قوت خود باقی است.
«جاده ریلی ابریشم» بین شرق و غرب همچنان نیازمند روابط بهتر با همسایگانی است که از جهش ایران در دوران پساتحریم بیمناک‌اند. یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران با ابراز تاسف گفت توافق هسته‌ای شمشیری دو‌لبه است. اگرچه روابط با غرب را بهبود بخشیده، اما روابط با کشورهای نزدیک‌تر را بدتر کرده است. روسیه احساس می‌کند ایران به رقیبی برای سلطه این کشور بر بازارهای منطقه تبدیل می‌شود و امارات متحده عربی که از رویارویی فرقه‌ای عربستان سعودی در منطقه حمایت می‌کند نگران است ایران با جاذبه‌های گردشگری بسیار زیاد خود جایگاه این کشور را به عنوان قطب حمل و نقل منطقه به خطر اندازد.
بسیاری از اینها به مهارت‌های دیپلماتیک آقای روحانی بستگی دارد. نخست‌وزیر ترکیه، احمد داود‌اوغلو، به همراه شش وزیر خود در چهارم مارس از ایران دیدار کرد و با وجود اختلاف بر سر سوریه درباره ارتباط ریلی قطار سریع‌السیری گفت‌وگو کرد که می‌تواند از روی دریاچه وان بگذرد و روابط تجارتی دوطرفه آنها را سه برابر کند. اما در صورت ادامه تنش‌ها، ایران راه‌های دریایی را نیز بررسی می‌کند. در ماه فوریه برای نخستین بار در شش سال گذشته محموله پتروشیمی ایران به بندر آنتروپ رسید. سازمان کشتیرانی ایران در نظر دارد به خاور دور، عمان، و در نهایت به آمریکا کشتی بفرستد؛ و امیدوار است ناوگان قوی خود را که متشکل از 160 کشتی است با به آب انداختن تعدادی از کشتی‌های موجود تا پایان سال گسترش دهد. وزیر راه می‌گوید خط هوایی ایران پس از دو سال بازسازی همین راه را می‌رود. برای ارتباط دوباره ایران با جهان آماده باشید.
منبع: اکونومیست