دام بدجلوه دادن لیبرالیسم

دانیل کلاین/اقتصاددان آمریکایی و استاد دانشگاه جرج میسون

سال نو ایرانی را به خوانندگان تجارت فردا شادباش می‌گویم. آرزو دارم که سال نو سالی باشد که در آن مسیر کامیابی و شکوفایی روزافزون اقتصادی بر جامعه ایران گشوده شود. به باورم تحقق این آرزو از جمله منوط به این است که هواخواهان نظم اجتماعی لیبرال تا چه اندازه در حوزه اندیشه در پاسخ دادن به نقد مخالفان و مجاب ساختن ایشان به پذیرش اندیشه خویش کارآمد باشند. لیبرال‌هایی مثل آدام اسمیت، فردریک هایک و میلتون فریدمن مخالفان پرشور زیادی دارند. این مخالفان معمولاً تصویری گمراه‌کننده از لیبرالیسم اقتصادی ترسیم می‌کنند. یک عروسک پوشالی می‌سازند و بعد عروسک پوشالی را زمین می‌زنند و وانمود می‌کنند که لیبرالیسم را زمین زده‌اند. ذیلاً به عنوان نمونه هفت عنصری را که در ساخت و پرداخت آن تصویر گمراه‌کننده به کار می‌رود، بر‌می‌شمارم:
۱- می‌گویند که لیبرالیسم جواب همه سوال‌ها را ندارد، و بعد از این نتیجه می‌گیرند که بنابراین جواب هیچ سوالی را ندارد.
۲- القا می‌کنند که گویی هر کس مخالف نقش آفرینی فعال دولت برای تحقق هدف اجتماعی (الف) باشد، بالکل مخالف (الف) است. بالنتیجه لیبرال‌ها بی‌احساس، بی‌روح، بی‌شفقت و خودخواه و غیره و ذلک‌ هستند.
۳- می‌گویند لیبرال‌ها، این هواداران «بازار آزاد»، جواب همه مشکلات اجتماعی را در سازوکار قیمت می‌جویند، و غیر از آن هیچ سازوکار اجتماعی دیگری در جعبه ابزار لیبرال وجود ندارد.
۴- می‌گویند که در اندیشه لیبرال‌ها، این هواداران «بازار آزاد»، جایی برای مفاهیم همبستگی اجتماعی، پیوستگی اجتماعی، تجربه‌های مشترک جمعی و احساسات مشترک جمعی نیست؛ اینکه لیبرالیسم «فردگرایانه» است؛ یعنی که لیبرال‌ها فرد انسان را یک عنصر جداافتاده از جامعه می‌فهمند و می‌خواهند، فردی که روابطش را با دیگر افراد جامعه منحصراً به واسطه دادوستد اقتصادی بر مبنای پول بنا می‌نهد.
۵- این‌طور القا می‌کنند که لیبرال‌ها، این هوادارانِ «سرمایه‌داری»، به تنها چیزی که اهمیت می‌دهند، این است که سود بنگاه‌های تجاری هر چه بیشتر و بیشتر شود.
۶- این‌طور وانمود می‌کنند که ادله لیبرال همه وابسته است به وجود «بازار کامل»، «اطلاعات کامل»، «رقابت کامل» و نظایر اینها، و بعد اشاره می‌کنند که فرض‌هایی از این دست، با واقعیت جور نیستند.
۷- وانمود می‌کنند که حکم لیبرال که «مردم را در فعالیت اقتصادی‌شان باید آزاد گذاشت»، استوار بر این فرض است «مردم خردگرا هستند»، و بعد نشان می‌دهند که مردم همیشه هم «خردگرا» نیستند (حالا خردگرایی به کدام معنایش، کسی نمی‌داند).
خلاصه! زنهار از این بد جلوه‌ دادن‌های لیبرالیسم. به دام‌شان نیفتید، و پاسخ‌شان را بدهید.