آغاز عصری تازه

یوسف مواجی/مدیر موسسه مطالعات اقتصادی اروپا

لغو تحریم‌های بین‌الملی علیه ایران، سرآغاز عصری تازه است. تمرکز اکثریت تحلیلگران و خروجی رسانه‌ها بر ایجابات سیاسی و دیپلماتیک لغو تحریم‌ها بوده است و کمتر به این توجه شده است که حالا چه راهی را باید پی بگیریم تا از طریقش ایران به بخشی از شبکه جهانی اقتصاد بدل شود. برای دراززمانی ایرانیان از روند جهانی‌سازی بیرون مانده بودند.
اگر چه لغو تحریم‌ها به معنای تجارت آزاد است، اما باید این معنا را درک کرد که تجارت آزاد صرفاً رقابتی است که جلوه بین‌المللی پیدا کرده. با این‌حال این رقابت مبتنی است بر یک محیط نهاد معین. در این زمینه آنچه ایران امروز بیش از هر چیز دیگر نیاز دارد حاکمیت قانون، حفاظت بهتر از مالکیت و قراردادهای خصوصی و حمایت از بازارهای آزاد و اقتصادی باز و رقابتی است، که برای دست یافتن به رونق در آینده در ایران، تنها منابع کارا همین‌ها هستند.
رقابت و تجارت آزاد به معنای دسترسی روزافزون مصرف‌کنندگان و همچنین، تولیدکنندگان ایرانی، به کالاهایی است با کیفیت بهتر و قیمت کمتر. همچنین به معنای کاسته شدن از هزینه تولید کسب‌وکارهاست، محیطی است مناسب برای کارآفرینان تا انگیزه داشته باشند بهترین عملکرد را از خود بروز دهند و موتور اقتصادی است پویا که فرصت‌ها در آن بیشتر و در نتیجه رشد و ابتکار در آن زیادتر است.
جهان پر است از نمونه کشورهایی که از اقتصادهایی به شدت در بحران، به سوی اقتصادهایی آزاد و کارا و پررونق گذار کرده‌اند.
بهترین نمونه، مورد گرجستان است که از زمان «انقلاب گل رز» اصلاحات وسیع اقتصادی پدید آورده و توانسته از کشوری در آستانه ورشکستگی در سال ۲۰۰۳، به اقتصاد بازاری به نسبت کارا در سال ۲۰۱۶ بدل شود. در شاخص سهولت کسب‌وکار بانک جهانی، گرجستان موفق شده با اصلاحات نهادی عمده، از رده ۱۱۲ در سال ۲۰۰۵، به رده ۲۴ در سال ۲۰۱۶ صعود کند و در میان ۱۸۹ کشور جهان، در رده‌های بالا حضور داشته باشد. گرجستان به واسطه اصلاحاتش موفق شده اعتماد بخش کسب‌وکار را جلب کند و برای سرمایه‌گذاری، به ویژه در بخش زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انگیزه‌های بالا ایجاد کند. نرخ رشد میانگین تولید ناخالص داخلی‌اش در سال ۲۰۰۷، یک سال قبل از بحران جهانی اقتصاد، رشد چشمگیر داشت و اقتصادش توانست انبساط قابل توجه 3 /12درصدی داشته باشد.
یکی دیگر از نمونه‌های شایان توجه استونی است، که میان اغلب تحلیلگران از لحاظ رشد اقتصادی و شکوفایی به یک مورد اعجازگونه معروف است، چرا که توانسته از آشفتگی اقتصادی سال ۱۹۹۲ گذر کند و امروزه به یکی از برترین اقتصادهای جهان تبدیل شود. معجزه استونی از اصلاحات عمده‌ای آغاز شد که در زمان زمامداری نخست‌وزیر جوان، مارت لار، اتفاق افتاد. با اجرایی ‌کردن اصلاحات پولی و اصلاحات در زمینه قوانین مالکیت و مستقر کردن نظام مالیاتی تک‌نرخی، به سمت باز کردن فضای فعالیت اقتصادی حرکت کرد و همین امر سبب شد تا تنها در طول چهار سال استونی از رشد اقتصادی منفی دو درصد در سال ۱۹۹۱، در سال ۹۵ به رشد 3 /4درصدی برسد. اصلاحات رنج‌آوری که در طول دهه ۹۰ انجام شد استونی را برای چالش تازه قرن بیست و یکم آماده کرد و این کشور را از لحاظ استفاده از فناوری، انجام کسب‌وکار و جذابیت برای سرمایه‌گذاری، از بسیاری کشورهای اروپایی دیگر پیش‌ انداخت.
این نمونه‌ها می‌توانند درسی باشند برای دولت ایران و می‌توانند به وضوح نشان دهند که بهترین راه برای التیام‌ بخشیدن به اقتصاد آن است که به جهان نشان بدهیم این مدت که از معامله با هم پرهیز کرده‌ایم، مدت مدید و بیش از حد طولانی‌ای بوده و دیگر کافی است. از این طریق هم ایرانیان عایدی بیشتری خواهند داشت هم باقی جهان، چرا که بر کسی پوشیده نیست که هرجا تجارت بسیط جهانی پذیرفته شده است، توانسته بیشتر از هر زمان دیگری در طول تاریخ مدون، برای بی‌شمار انسان رونق و شکوفایی حاصل کند. زمان آن فرا رسیده که مردم ایران را به مسیر درست بازگرداند. زمان آن فرا رسیده که ایران آزادی و صلح و رونق بیشتری تجربه کند.