صفرتکانی از پول

در جریان بررسی لایحه «قانون بانک مرکزی» در هیات دولت، یکی از موارد، به واحد پول ملی مرتبط بوده است. در جریان بررسی این لایحه در تاریخ 17 آذر،‌ موضوع تغییر واحد پول ایران از ریال به تومان مورد بررسی قرار گرفت. این در حالی است که در پیش‌نویس لایحه بانک مرکزی، واحد پول ملی همچنان «ریال» است. البته این اصلاح، هنوز عملی نشده و پس از ارائه لایحه دولت به مجلس، بررسی و تصمیم‌گیری نهایی با نمایندگان محترم خواهد بود. رئیس‌کل بانک مرکزی پس از این خبر، در کانال تلگرامی خود توضیحاتی را ارائه کرد. از نظر او، طی چند دهه گذشته به دلیل تورم انباشته، «ریال» عملاً از مبادلات اقتصادی روزمره حذف شده و «تومان» جایگزین آن شده است. بنابراین، مصوبه دولت در زمینه تغییر رسمی واحد پول ملی از «ریال» به «تومان» اقدامی برای تسهیل نسبی مبادلات اقتصادی آحاد جامعه است.

اما مهم‌ترین بخش صحبت‌های او در این خصوص، تمایز قائل شدن رفرم با تغییر واحد پول است. از نظر سیف، «رفرم یا اصلاح پولی به معنای حذف چند صفر» و «تغییر واحد پول از ریال به تومان» دو مقوله جدا از هم هستند. او در توضیح این مطلب تاکید کرد که در زمینه رفرم پولی، مطالعات جامعی در بانک مرکزی و پژوهشکده پولی و بانکی صورت گرفته و پیش‌نیازهای آن به‌طور کامل شناسایی شده است. در نتیجه رئیس‌کل بانک مرکزی اجرایی شدن این سیاست را مستلزم دستیابی به شرایط مناسب اقتصادی از جمله تورم تک‌رقمی پایدار و ثبات اقتصادی دانست. از سوی دیگر، اکبر کمیجانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی از احتمال تغییر اسکناس‌ها از سال آینده خبر داد، که باید هماهنگی لازم برای چاپ اسکناس جدید انجام شود.

پس از انتشار این خبر، کارشناسان ابعاد مثبت و منفی قضیه را بررسی کردند. از جنبه‌ مثبت این سیاست، می‌توان به این موضوع اشاره کرد که با تغییر نام پول ملی، واحد پول کشور با مبادلات واقعی تطابق می‌یابد و در محاورات عمومی و تخصصی، دفاتر مالی و آمارها نیز از «تومان» استفاده می‌شود. از سوی دیگر، قرائت اعداد از سوی مسوولان یا برای درج در گزارش‌ها آسان‌تر خواهد شد. نمونه‌های بسیاری را می‌توان پیدا کرد که پس از درج یک خبر، اصلاحات صورت گرفته برای تغییر رقم از ریال به تومان یا برعکس، صورت گرفته است. از سوی دیگر، برخی از کارشناسان نیز معتقدند، نفس تغییر موجب بهبود روحیه مردم در نگاه به اقتصاد و قابل تحمل بودن افزایش قیمت‌ها می‌شود.

اما کارشناسان معتقدند، این سیاست‌ها با مشکلاتی نیز روبه‌رو خواهد بود. تغییر واحد پول از ریال به تومان تنها باعث حذف یک صفر از واحد پول می‌شود، این در حالی است که هزینه‌های مشابه حذف یک یا چند صفر را متوجه اقتصاد کشور خواهد کرد. هزینه‌های مربوط به امحا و چاپ اسکناس جدید، هزینه‌های مربوط به تغییر نرم‌افزارها و گزارش‌های حسابداری و هزینه مربوط به آموزش مردم در خصوص حذف یک یا چند صفر تغییری نخواهد کرد. بنابراین در حالی که این هزینه‌ها یکسان است، با حذف یک صفر عملاً مشکلی از مبادلات مالی کشور حل نمی‌شود. برخی از کارشناسان معتقدند بنابراین برای این تغییر باید پیش‌نیازهای این سیاست به دقت مورد بررسی قرار گیرد.