فرهنگ‌سازی به سبک یوتیوب

یوتیوب معروف‌ترین وب‌سایت به اشتراک‌گذاری ویدئو در دنیاست. افراد و ارگان‌هایی که به اینترنت دسترسی داشته باشند، می‌توانند ویدئوی خود را به راحتی در یوتیوب آپلود کرده و در همان لحظه ویدئو را با خیل عظیمی از کاربران به اشتراک بگذارند.

تاثیرات یوتیوب بر آموزش و گسترش دانش
سرپرست همایش‌های تد (نهادی غیرانتفاعی که بر روی گسترش ایده‌های ارزشمند تمرکز دارد)، کریس اندرسون می‌گوید: مغز انسان طوری تکامل‌یافته است که بتواند حجم عظیمی از اطلاعات بصری را پردازش کند و برخلاف رسانه‌های نوشتاری، ارتباطات چهره به چهره طی میلیون‌ها سال در مغز انسان تکامل‌یافته و بهینه‌شده است. او اضافه می‌کند با توجه به خیل عظیم ویدئوهای موجود در یوتیوب، کاری که گوتنبرگ برای نوشتن کرد، ویدئوهای آنلاین برای ارتباط چهره به چهره انجام دادند. می‌توان گفت ویدئوهای آنلاین می‌توانند پیشرفت‌های علمی را سرعت بخشند. پست‌کنندگان ویدئوهای آنلاین در مرز شروع بزرگ‌ترین سیکل یادگیری در کل تاریخ بشریت هستند. سلمان‌خان، معلم و کارآفرین آمریکایی-بنگلادشی است که برای آموزش یکی از اقوام خود ویدئوهایی را بر روی یوتیوب پست کرد. سپس در راستای این اقدام، آکادمی خان را تاسیس کرد. آکادمی خان در کانال یوتیوب خود تا اواخر سال 2013 در حدود 26 هزار ویدئو پست کرد که تمام این ویدئوها به صورت مجازی در اختیار عموم مردم قرار گرفت و 372 میلیون بار در یوتیوب بازدید داشت. مایکل نوئر از مجله فوربز، آکادمی خان را بزرگ‌ترین مدرسه دنیا معرفی کرده است که تا سال 2012، 10 میلیون دانش‌آموز و هفت میلیون دلار بودجه سالانه داشته است. نوئر می‌گوید: علم به مرحله‌ای رسیده است که نحوه یادگیری انسان را تغییر دهد و با توجه به وجود پهن باند و اینترنت پرسرعت، هزینه کم‌ ساخت و انتشار محتوا، گسترش بسیار سریع دستگاه‌های قابل حمل (اعم از تبلت، تلفن همراه و...) و دگرگونی معیارهای اجتماعی، افراد آمادگی پذیرش آموزش‌های آنلاین را پیدا کرده‌اند و از آن استقبال می‌کنند و می‌توانند با توجه به جدول زمانی و سرعت یادگیری خود اقدام به نگاه کردن ویدئوهای آنلاین کنند. در حال حاضر تعدادی از سیستم‌های مدارس دولتی، مدارس غیرانتفاعی و دارای مجوز، از ویدئوهای آنلاین استادان بنام برای تربیت و پیشرفت حرفه‌ای آموزگاران خود استفاده می‌کنند. در حال حاضر 2500 ویدئو سخنرانی موسسه تد در یوتیوب وجود دارد که تقریباً 250 میلیون بار دیده شده‌اند.

ارتقای نوآوری از طریق جوامع توزیع شده
در سال‌های بعد از شروع به کار یوتیوب، تعدادی از تولیدکننده‌های ویدئو، مخاطبان زیادی را پیدا کردند، در حالی که گروهی دیگر، در میان خود جوامع کوچکی را بر اساس علایق و اشتراکات سلیقه‌ای ساختند. کریس اندرسون این پدیده را این‌گونه شرح می‌دهد: افراد در نقاط مختلف دنیا به یک موضوع علاقه نشان می‌دهند و به طور جداگانه بر روی آن کار می‌کنند و مهارت‌های خود را در آن زمینه گسترش می‌دهند، سپس در ویدئوهای خود این پیشرفت‌ها را به اشتراک می‌گذارند و در نتیجه دیگران را برای بهبود مهارت موردنظر به چالش می‌کشند و بدین وسیله ابداع و تکامل در آن زمینه بهبود پیدا می‌کند. به طور مثال گروهی از رقصنده‌های آمریکایی ویدئویی از جدیدترین اجرای خود بر روی یوتیوب می‌گذارند و گروهی در ژاپن که به این سبک علاقه‌مند هستند با دیدن این ویدئو، تلاش در بهبود آن می‌کنند و ویدئوی خود را منتشر می‌کنند، سپس گروه آمریکایی با استفاده از ویدئوی ژاپنی‌ها سبک جدیدی از رقص را ابداع می‌کنند. زمینه‌هایی این چنینی بیشتر شامل رقص و موسیقی می‌شوند. ویرجینیا هفرنن بعضی از موزیک ویدئوها را دریچه‌ای به خرده‌فرهنگ‌های جهان می‌داند. یک گیتاریست برای گرفتن نظرات دیگران درباره نحوه ساز زدنش، ویدئویی را در یوتیوب به اشتراک گذاشت و میلیون‌ها بازدیدکننده پیدا کرد. بعد از همه‌گیر ‌شدن این ویدئو، صدها نفر به تقلید از او، اقدام به پست کردن ورژن‌های خود از این آهنگ کردند. این فرآیند در واقع به مراحل تاثیر، تقلید و الهام تفکیک می‌شود. این پدیده به حدی مهم بود که ویرجینیا هفرنن در مجله نیویورک‌تایمز نوشت: این ویدئوها نه‌تنها برای یوتیوب بلکه برای انتشار فرهنگ‌ها و حتی آینده موسیقی کلاسیک پیامدهای شگفت‌انگیزی را دربر دارند. یوتیوب، پلت‌فورمی برای انتشار هر چه سریع‌تر و گسترده‌تر نوآوری نسبت به نوشتن مقاله و سخنرانی در کنفرانس‌ها فراهم کرده است. به‌علاوه بینندگانی را مهیا کرده است که به وسیله آن مخترعان می‌توانند ایده‌های خود را به بوته آزمایش بگذارند و اقبال عمومی مردم از ایده‌های خود را بسنجند. با این حال یوتیوب این امکانات را به‌طور مجانی در اختیار افراد قرار می‌دهد. یوتیوب در پرورش اشکال نوظهور بیان خلاق و پرورش مخاطبان جدید نقش بسزایی دارد به طوری که افراد آماتور اقدام به ساخت ویدئوهایی با ریزسبک‌های جدید می‌کنند.

جمع‌سپاری و همکاری
جمع‌سپاری در واقع به فرآیند دریافت خدمات، ایده‌ها یا محتوا با متوسل شدن به کمک‌های مردمی و به طور خاص از جامعه آنلاین اطلاق می‌شود. در پروژه‌هایی مانند ارکستر سمفونیک یوتیوب، هنرمندانی که در نقاط مختلف دنیا پراکنده بودند، بر اساس ویدئوهای که برای گزینش پست کرده بودند، انتخاب شدند. آنها در یک مکان بر روی صحنه به روی سن آمدند و هر کدام اجرایی جداگانه داشتند. قدم بعدی گردآوری اجراهای نوازندگان از نقاط مختلف دنیا و تبدیل آنها به یک قطعه بود به طوری که نوازندگان یکدیگر را به صورت فیزیکی ملاقات نکنند. نوازندگان با فرهنگ‌ها و مکان‌های جغرافیایی متفاوت با استفاده از ارتباطات اینترنتی با این مشکلات دست و پنجه نرم کردند تا بتوانند ویدئویی با روش جمع‌سپاری تولید کنند. از این ویدئوها برای تشویق به کمک‌های انسان‌دوستانه به بلایایی مانند زمین‌لرزه هائیتی و زمین‌لرزه و سونامی توهوکو استفاده شد. این گونه فعالیت‌ها نمونه‌هایی از جمع‌سپاری برای کمک‌های انسان‌دوستانه است.

گسترش آگاهی از مسائل اجتماعی
ویدئویی در رابطه با مبارزه با زورگویی برای کمک به قشرهای خاص جامعه در یوتیوب گسترش پیدا کرد. پس از چند هفته صدها ویدئو در رابطه با مبارزه با زورگویی در آمریکا پست شد و تنها بعد از دو ماه باراک اوباما و کارکنان کاخ سفید و بسیاری از اعضای کابینه به این حرکت پیوستند و ویدئوهای خود را برای مبارزه با این آسیب اجتماعی به اشتراک گذاشتند.
یک دختر 15‌ساله آمریکایی چند ماه پیش از خودکشی، در رابطه با مشکلاتش با زورگویی و دیگر زمینه‌ها ویدئویی را پست کرده بود. پس از مرگ نوجوان، این ویدئو بازدیدکننده‌های بسیاری پیدا کرد و پوشش خبری گسترده آن بسیار بحث‌برانگیز شد. اما بسیاری از روان‌شناسان معتقد بودند پوشش این گونه مشکلات می‌تواند برای جامعه مفید باشد و عده‌ای هم بر این اعتقاد بودند که پوشش خبری گسترده این ویدئو ممکن است باعث گسترش خودکشی‌های این چنینی بشود. به علاوه پارلمان در اقدامی سریع دست به مطالعه گستردگی زورگویی و استراتژی‌های مبارزه با آن زد.
اینها چند مثال به عنوان نمونه بود. بسیاری از مشکلات و اتفاقات دیگری نیز با ایجاد ویدئو، مورد توجه مردم در جوامع مختلف قرار گرفته است و دولت و جامعه اقدام به برطرف کردن آن کرده‌اند.

اثرات بر روی ارزش‌ها و استانداردها
مایکل لرمانس خبرنگار ادورتایزینگ ایج می‌گوید: اینترنت مفهوم کیفیت را برای تفریح و اطلاعات، هم از بین برده است و هم دوباره معنا کرده است. بسیاری از ویدئوها ممکن است چند سال پیش بسیار با‌کیفیت به نظر می‌رسیدند یا بسیار جالب بوده باشند اما اکنون با معیارهای حال حاضر این‌طور نیستند. او اضافه می‌کند ژورنالیسم آنلاین بیشتر بر پایه اقتصاد و انتظارات بسیار ضعیف‌شده بنا‌ شده است و در حد ژورنالیسم آفلاین کیفیت ندارد.

ژورنالیسم
مطالعات مرکز تحقیقات پیو نشان می‌دهد نوع جدیدی از ژورنالیسم بصری توسعه یافته است. به ‌طوری که شهروندانی که شاهد عینی هستند با ارگان‌های خبری در تولید محتوا شریک می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد 51 درصد از پر‌بازدیدترین ویدئوهای خبری در یوتیوب توسط ارگان‌های خبری تولید شده است و 39 درصد از اخباری که در اصل توسط ارگان‌های خبری تولید شده است در یوتیوب توسط افراد به اشتراک گذاشته شده است. قائم‌مقام سرپرست موسسه پیو می‌گوید: انتشار اخبار در یوتیوب موجی از اطلاعات را به وجود آورد و مرحله جدیدی از همکاری و مکالمات بین شهروندان و سازمان‌های خبری را بنیان نهاد. در حالی که مدیران یوتیوب، قصد یوتیوب در ایجاد محتوا را رد می‌کنند، اما مدیر اخبار یوتیوب آن را کاتالیزوری برای تولید محتوای دسته اول، با بهبود مشارکت با ارگان‌های خبری توصیف می‌کند. مطالعات موسسه پیو نشان می‌دهد یوتیوب به پلتفورمی مهم، برای اطلاع از اخبار تبدیل شده است. خبرگزاری‌هایی پایدار با دیدگاه متفاوت همانند الجزیره انگلیسی، شبکه‌هایی را در یوتیوب ایجاد کرده‌اند که می‌توانند به وسیله آن به مخاطبان بیشتری نسبت به شبکه تلویزیونی، دسترسی داشته باشند. در ماه جولای و آگوست 2012، یوتیوب اولین بار بازی‌های المپیک تابستان را به صورت زنده پخش کرد. در آگوست 2012، یوتیوب «مرکز انتخابات» را راه‌اندازی کرد که از طریق آن سخنرانی‌های کنوانسیون‌های ملی حزب سیاسی را به صورت زنده پخش می‌کرد. به علاوه یوتیوب محتواهای برگزیده از هشت ارگان خبری را نیز پوشش می‌داد.

تاثیرات مستقیم بر روی رخدادهای جهانی
در سال 2012 در یوتیوب، ویدئویی منتشر شد که در آن به پیامبر اکرم توهین شده بود. این عمل باعث ناراحتی و اعتراضات شدید مسلمانان در سراسر جهان شد و پیرو آن تظاهراتی علیه خشونت آمریکایی در جهان شکل گرفت. البته مقامات رسمی آمریکا نیز به صورت رسمی این ویدئو را محکوم کردند. ویدئوهای بسیاری نیز در رابطه با رخدادهای دلخراش و سیاسی در جهان منتشر و تیتر اول اخبار شده‌اند. ویدئوهایی از انور العولقی عضو گروه تروریستی القاعده نیز منتشر شدند که در آن میل شدیدی به حملات تروریستی علیه آمریکا در آن دیده می‌شد. اما یوتیوب به درخواست اعضای کنگره آمریکا، این ویدئو را از وب‌سایت خود حذف کرد.

تعامل بین شهروندان و دولت
در منـاظــره ریـاست‌جمهــوری یوتیوب/‌سی‌ان‌ان در سال 2007، افراد عادی به وسیله ویدئوهای یوتیوب خود، سوالات خود را از نامزدهای ریاست‌جمهوری مطرح کردند. با این کار یوتیوب قدرت را در دستان آپلود‌کننده ویدئو که شهروندان عادی بودند، قرار داد. روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز کاترین سیلی می‌گوید: تصویر بصری می‌تواند بسیار قدرتمندتر از کلمات نوشته‌شده باشد، زیرا باعث برانگیختن احساسات نامزدهای ریاست‌جمهوری می‌شود و فرم انتخابات را تغییر می‌دهد. او اضافه می‌کند در سال 2008، هفت نامزد از 16 نامزد، شروع مبارزات انتخاباتی خود را در یوتیوب اعلام کردند. مبارزات انتخاباتی به ویدئوهای آنها این امکان را می‌داد که در ذهن‌ها ثبت شوند و مورد انتقاد قرار گیرند. یوتیوب در ابتدا به عنوان بستری برای درگیر کردن جوانان در انتخابات استفاده می‌شد، اما یوتیوب از سال 2008 به بعد به عنوان وسیله‌ای برای تغییر بینش مردم در قشرهای مختلف جامعه به کار رفت. این رویکرد نسبت به ویدئوهای آنلاین، بسیار موثرتر از نامه‌های مستقیم بود.
با اینکه در مبارزات انتخاباتی سال 2012، تبلیغات تلویزیونی، رسانه غالب برای ارتباط با شهروندان بود و تنها 10 درصد از بودجه‌های تبلیغاتی به سمت اینترنت هدایت شد، اما یوتیوب پلتفورمی را فراهم کرد که به وسیله آن می‌شد بسیار سریع‌تر با مردم ارتباط داشت و افراد می‌توانستند تنها با یک کلیک درگیر موضوعات انتخاباتی مانند کار داوطلبانه، اشتراک‌گذاری محتوا یا کمک‌های پولی شوند. به علاوه به اشتراک‌گذاری ویدئوهای شبکه‌های مورد اعتماد به باورپذیری ویدئوها نسبت به تبلیغات مستقیم معمولی می‌افزاید. نهادهای مختلف دولتی مانند: کنگره آمریکا و واتیکان از سال 2009 شروع به ارائه اطلاعات از طریق یوتیوب کردند. شبکه رسمی کاخ سفید در یوتیوب در سال 2012 راه‌اندازی شد و طبق آخرین آمار رتبه هفتم را در بین سازمان‌های خبری در یوتیوب دارد.
محمدجواد ظریف در آبان ۱۳۹۲ یک روز مانده به دور تازه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در ژنو، پیامی انگلیسی در حساب کاربری خود در یوتیوب منتشر کرد. پیام ظریف گرچه به زبان انگلیسی بود اما در ویدئوهایی مجزا با زیرنویس فارسی، ترکی، فرانسوی و عربی هم منتشر شد. عنوان این ویدئو «پیام ایران: راهی به جلو وجود دارد» بود. وزیر خارجه ایران در این پیام حدوداً پنج دقیقه‌ای گفت: در پرونده اتمی ایران «راهی به جلو وجود دارد، مسیری سازنده و حرکتی به سوی پیشرفت برای حفاظت از صلح، حرکتی رو به جلو و تنها انتخاب بین تسلیم یا رو در رو شدن نیست.» این ویدئو با جمله «من جواد ظریف هستم و این پیام مردم ایران است» پایان می‌پذیرد. در فوریه سال 2014 باراک اوباما، جلسه‌ای را در کاخ سفید با تولیدکنندگان محتوای پیشرو در یوتیوب برگزار کرد. که در آن موضوع اصلی، قانون مراقبت مقرون به صرفه بود. در این جلسه بیشتر به راه‌کارهای پیش روی دولت، برای ارتباط بهتر با نسل جوان یا نسل یوتیوب پرداخته شد.

تعامل بین افراد و موسسات خصوصی
بسیاری از موسسات خصوصی از ویدئو استفاده می‌کنند تا بتوانند استعدادهای جوان را به سمت موسسات خود جذب کنند. این روش بسیار بهتر از ذکر سنتی اعتبار موسسه است. با استفاده از ویدئوها موسسه می‌تواند روح و شخصیت شرکت را بهتر منتقل کنند. به طور مشابه صدها دانشگاه آمریکایی و کانادایی در یوتیوب حضور فعال دارند. بعضی از دانشگاه‌ها مانند دانشگاه پرینستون از یوتیوب برای ارتباط با دانشجویان آینده خود استفاده می‌کند. در این ویدئوها به نکات مهم در پذیرش و انتظارات، انتظارات آموزشی دانشگاه، نمونه‌هایی از کلاس درس و توضیحات دانشجویان از محیط زندگی در دانشگاه پرداخته شده است. بعضی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تافتز کانادا حتی از دانشجویان متقاضی دعوت می‌کنند که به همراه درخواست ورود به دانشگاه خود، ویدئوهایی را نیز بفرستند.

گسترش بیان اندیشه‌های سیاسی
مطالعات مرکز تحقیقات پیو به طور واضح به این نتیجه رسید که اعتراض در یوتیوب دومین موضوع محبوب است. در صورتی که این موضوع در میان موضوعات پیشرو در اخبار شبکه‌های سنتی نیست. فیلیپ هاوارد جامعه‌شناس می‌گوید: در نا‌آرامی‌های سیاسی از فیس‌بوک برای برنامه‌ریزی تظاهرات، از توئیتر برای هماهنگی و از یوتیوب برای انعکاس آن در جهان استفاده می‌شود. یوتیوب پلتفورم مناسبی را برای اظهارنظرهای سیاسی افراد در سال 2012-‌2011 در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی در روسیه فراهم کرد.

بیان و نظرات اقلیت
بر اساس گزارش واشنگتن‌پست هشت شبکه از 20 شبکه پر‌بیننده یوتیوب در آوریل سال 2012 موضوعاتی با محوریت اقلیت‌ها داشتند که این موضوع برخلاف شبکه‌های عمومی آمریکایی است که ستاره‌های آن اکثراً سفیدپوست هستند. این شبکه‌ها بیشتر به قشری از جامعه می‌پردازند که شبکه‌های سنتی آنها را نادیده می‌گیرند. این قشرهای جامعه نیاز به بیشتر دیده شدن دارند. بر اساس مطالعات انجام‌شده، رسانه‌های آنلاین راهی برای عقب راندن کلیشه‌های پایدار به مردم می‌دهند. یوتیوب در موارد بسیار دیگری نیز مانند: اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی، تبلیغات و بازاریابی، سنجش نظر عموم مردم، دسترسی به بیننده‌های بیشتر و پست کردن ویدئو به عنوان منبع درآمدی نیز تاثیر‌گذار بوده است که پرداختن به آنها از حوصله این مقاله خارج است. مردم به شدت به گرفتن اخبار بدون منبع عادت کرده‌اند و با این موضوع راحت هستند. کیفیت خبر برای مردم بر اساس سودمندی خبر در زمان مناسب است نه بر اساس صلاحدید افراد حرفه‌ای. با مشاهده تاثیرات شگرفتی که یوتیوب در جوامع مختلف گذاشته است، انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک، سایت‌های به اشتراک‌گذاری ویدئو در ایران نیز بتوانند همان نقش را در جامعه ایرانی ایفا کنند. اما این کار نیاز به فرهنگ‌سازی توسط این سایت‌ها و حرکت‌های مردمی دارد. همان‌طور که در این مقاله توضیح داده شد بسیاری از این حرکت‌ها توسط خود مردم به وجود آمده‌اند و پیش برده شده‌اند.