مسیر تازه پول سرگردان
کدام بازارها در معرض شوک‌های بزرگ قرار دارند؟
در مورد پدیده پول داغ، تاکنون تجربیات متعددی در اقتصاد کشورمان داشته‌ایم و این پدیده در مقیاس جهانی به‌ویژه در کشورهایی که اقتصاد تورمی دارند، نیز تکرار شده است. البته در میان همه این تجربیات، ویژگی‌های مشترکی دیده می‌شود و مهم‌ترین ویژگی مشابهی که همه این اقتصادها با آن مواجه‌اند، مقوله انتظارات است که معمولاً در اقتصاد با شدت و حدت وجود دارد و بعضاً در دوره‌هایی افزایش می‌یابد و همسو با آن، مسائل ریشه‌ای‌تر همانند موضوع تولید و صادرات طبیعتاً تاثیرگذار است.
در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، انتظارات تورمی به بازارها جهت می‌دهد و پول‌های داغ متاثر از محیط تورمی و انتظارات تورمی در هر دوره‌ای بعضی از بازارها را انتخاب می‌کند. در واقع مسیر نقدینگی متاثر از شرایط و انتظارات می‌تواند بسیار جابه‌جا شود. به‌طور مثال، ما تجربیات مشابهی در بازار سرمایه در سال 1399 داشتیم که بعد از کوچ نقدینگی از این بازار در اواخر مرداد 1399، شاهد ورود نقدینگی به بازار ملک و بازار خودرو بودیم.
کماکان با توجه به اینکه نرخ بهره واقعی در بانک منفی است؛ جذابیت بسیار پایینی برای سپرده‌گذاران دارد و شاهد تجربه ناموفق سرمایه‌گذاران با نگاه بلندمدت در سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی هستیم. البته همچنان مقوله پول داغ در اقتصاد ایران بحث پردامنه‌ای است، با این تفاوت که در سال‌های گذشته دامنه و شدت اثرگذاری آن بیشتر بود و میزان نقدینگی نیز افزایش یافت.
بازار ملک و بازار خودرو پس از جهش‌های دلار در اسفند 1401 و رسیدن به مرز 60 هزار تومان، تقریباً به سقف‌های قیمت در کوتاه‌مدت رسیدند؛ در این صورت یا وارد اصلاح قیمتی می‌شوند یا شاهد رکود فراگیر در این بازارها خواهیم بود. همسو با وضعیت این دو بازار، شاهد گسیل نقدینگی به سمت بازار سرمایه متاثر از جاماندگی بسیار زیاد نمادهای مختلف بازار سهام هستیم که تاکنون جذب نسبتاً خوبی هم داشته است. جریان نقدینگی به بازار سرمایه در هفته‌های گذشته شدت گرفته؛ به‌طوری که روزانه هزار میلیارد تومان ورودی سرمایه داریم.
موضوع مهم دیگر این است که ما هنوز به نیمه مسیر صعودی بازار سرمایه نرسیده‌ایم و این روند صعودی می‌تواند ادامه‌دار باشد. به زبان ساده، پول‌های داغ به سمت بازار سرمایه حرکت کرده و رکوردشکنی‌ها از ابتدای بهار امسال کماکان ادامه‌دار است. اینکه رکوردشکنی‌ها و افزایش حجم معاملات تا کجا ادامه‌دار خواهد بود، به سیاست‌ها و ریل‌گذاری سیاستگذار اقتصادی (در سطح خُرد، سازمان بورس و اوراق بهادار و در سطح کلان، دولت و مجلس) بستگی دارد.
ورود پول سرگردان به بازار سرمایه
مساله عیان این است که پولِ سرگردان وارد بازار سرمایه شده و دنبال فرصت‌های جذاب می‌گردد. با توجه به اینکه بیشتر سهامداران خُرد از روش مستقیم سرمایه‌گذاری بهره می‌برند، با معضلاتی همچون هیجان و ریسک‌پذیری بالای معامله‌گران روبه‌رو هستیم که می‌تواند به شوک‌های قیمتی در بورس شدت ببخشد. نقش تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران اینجا مشخص می‌شود که می‌توانند از فرصت مجدد ایجادشده استفاده کنند و اجازه حباب‌گیری را در نیمه دوم سال جاری به قیمت‌ها ندهند. باید سعی شود پول‌ها به سمت تولید روانه شود و این در حالی است که روش‌های مختلفی در بازار سرمایه برای تحقق این امر وجود دارد. از جمله این موارد پذیره‌نویسی شرکت‌های پروژه یا افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است که امید است این‌بار فرصت از دست نرود و سرمایه‌های سرگردان با این شیوه‌ها روانه تولید شده و با آرام شدن بازارها، سرمایه‌گذاران هم از این وضعیت منتفع شوند.
بازارهای دارایی مختلف در بلندمدت در مسیر صعودی قرار دارند، هر چند با موتور محرکِ تورم و انتظارات تورمی بازدهی‌های کاملاً متفاوتی دارند. همان‌طور که در دو سال گذشته بازدهی بازار مِلک و خودرو بسیار بیشتر از کلیت بازار سرمایه (سهام) بود، در دو سال آینده این عدم تقارن را خواهیم داشت، با این تفاوت که بازدهی بازار سرمایه پیشتاز خواهد بود. دلایل مختلفی هم برای تایید این گزاره وجود دارد. نخست اینکه خودرو و مِلک به عنوان دو بازار دارایی، تقاضای مصرفی هم دارند و طبیعتاً با اختلاف قیمتی نسبت به درآمدهای افراد جامعه، قدرت خریداران در این دو بخش کمتر شده است. دوم اینکه، مالیات بر عایدی سرمایه یکی از موضوع‌هایی است که ظاهراً بعد از سال‌ها به صورت جدی قرار است پیگیری، تصویب و عملیاتی شود. اگر مقوله مالیات بر عایدی سرمایه به صورت جدی عملیاتی و اجرایی شد، به نحوی که در بازارها بازدارنده باشد، باید انتظار داشته باشیم پول‌های زیادی از این بازارها خارج شود و طبیعتاً یکی از مقاصد پول‌ها با توجه به عملکرد بازار سرمایه در شش ماه گذشته، این بازار است. قطعاً این عدم تقارنی که به آن اشاره کردیم، می‌تواند به نفع بازار سرمایه تعبیر و تقویت شود.
تغذیه از تورم
اگر با نگاه تخصصی به بررسی بازار سرمایه بپردازیم، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که بازار سرمایه ما غالباً از مقوله تورم تغذیه می‌کند و رشدهای بزرگ بازار بیشتر ناشی از جهش‌های قیمت ارز و تورم بوده است. در شرایط تورمی فعلی با توجه به جاماندگی بازار سرمایه در دو سال گذشته که هنوز جبران نشده است، به نظر می‌رسد چشم‌انداز روشنی در انتظار بازار سرمایه باشد. با این وصف فکر می‌کنم در بازار سرمایه (بورس و فرابورس) بازدهی‌ها مشابه نیست و عملکردها متفاوت خواهد بود. در عین حال ریسک پورتفوی افراد کاملاً متفاوت است و ممکن است برخی در دوره‌ای، بازدهی‌های بالایی کسب کنند، اما ریسک زیاد می‌تواند اتفاقات سال 99 یا مشابه آن را تکرار کند. در مجموع باورم این است که بازار سرمایه مأمن اصلی پول داغ خواهد بود و بازدهی‌ها متناسب با بازدهی‌های یکی، دو سال گذشته متفاوت باشد.
در پایان اگر بخواهم نگاهی هم به وضعیت فعلی بازار ملک یا خودرو داشته باشم، باید بگویم پیش از اینکه، اقدامات عملیاتی کنترلی در این بازارها اجرایی شود، رکود سنگینی در این بازارها حاکم و افت قیمت به‌طور محسوسی دیده شده بود. به‌خصوص در بازار خودروهای داخلی افت قابل توجهی شکل گرفته و دست‌کم فعلاً از مسیر صعودی فاصله گرفته است. به باورم پول داغ در داخل اقتصاد ماست و مجدداً فعال شده و در شرایط کنونی بیشترین هدف این پول‌ها به سمت بازار سرمایه است که البته آمارها هم موید و تاییدکننده این موضوع است؛ به‌طوری که در حال حاضر ورود نقدینگی به بازار سرمایه به حدود هزار میلیارد تومان در روز رسیده و انتظار می‌رود (دور از دسترس نیست و قابل پیش‌بینی است) این میزان در شش ماه آینده دو برابر هم بشود.
