تعادل بایدن
انتخاب بایدن چه اثری بر بازارهای مالی دارد؟
بازارهای مالی را باید گستره‌ای از بازارهای مختلف به شمار آورد که در ایران و جهان از بخش‌های مختلف اقتصاد تاثیر می‌پذیرد که همگی این بخش‌ها از انتخابات در آمریکا و رویکرد جدید آن از مسیر نوسان نرخ ارز و تورم واقعی و انتظاری تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند. بازار سرمایه یا در ادبیات عامه بازار بورس یکی از بخش‌های بازارهای مالی است که از انتخاب بایدن تاثیر پذیرفته اما ابزارهای مالی کالایی همچون اوراق مبتنی بر (سکه و شمش) طلا یا ابزارهای تامین مالی در بازار مسکن (تسه) از جمله اوراقی هستند که در بازار سرمایه داد‌و‌ستد شده و رهگیری رخدادهای آن اثرات قابل توجهی بر بخش‌های دیگر و اقتصاد خرد و کلان بر جای می‌گذارد.
اما به جز انتخابات آمریکا؛ پایان شیوع ویروس کرونا واقعیتی است که برای میان‌مدت به احتمال قوی در دسترس خواهد بود و به معنی حذف مهم‌ترین ریسک اقتصادی و اجتماعی از جامعه ایران است و این نکته کلیدی اثر بزرگ‌تری بر اقتصاد ایران در مقایسه با انتخابات آمریکا بر جای می‌گذارد. پایان یافتن شیوع کرونا آرامش اقتصادی بیشتر برای جامعه، گشایش فضای رقابتی و رونق کسب‌و‌کار و کاهش هزینه‌های دولت و رشد بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی را به همراه خواهد داشت.
بازار پول و اثرات چندوجهی آن
هرچند که در انتخابات آمریکا تاکنون بایدن حائز بیشترین آرا است و تعداد رای‌های الکترال بیشتری به دست آورده است ولی تا دو ماه آینده بازارهای جهانی باز هم با ریسک ترامپ روبه‌رو خواهند بود هرچند به نظر می‌رسد موضوع انتخاب بایدن قطعی است. اگرچه ممکن است در این مدت شاهد شوک‌هایی در بازار از رفتار ترامپ باشیم اما برای ایران این احتمال بیشتر است و باید در نظر داشت که احتمال رفتارهای غیرمنتظره از سمت ترامپ برای کشورمان بیشتر است تا شاید اثرات روی کار آمدن بایدن در ریسک‌های اقتصادی کوتاه‌مدت افزایش یابد. البته برای ایران به جز ریسک‌های سیاسی ذکر‌شده باید به رخدادهای داخلی همچون بازار پول و نرخ بهره هم توجه شود آن هم در شرایطی که تاکنون حتی به صورت غیررسمی این نرخ افزایش یافته اگرچه این پتانسیل را باید جدی گرفت که تا پایان سال یا این روند افزایشی نرخ بهره تعدیل شود یا به نرخ‌های رسمی فعلی برسد. نکته دیگر کسری بودجه دولتی است که روی کار آمدن بایدن و انتظار برای ملایم‌تر شدن تحریم‌ها امکان کاهش نگرانی‌های اقتصادی را در‌بر دارد. این احتمال وجود دارد که حتی قبل از آغاز دوران ریاست جمهوری بایدن، سایر کشورها رفتارهای متعادل‌تری با ایران داشته باشند و حتی بحث تهاتر کالاها جدی‌تر شود که می‌تواند یک داده برای کاهش ریسک کسری بودجه دولت به شمار رود. به عبارت دقیق‌تر بدون نیاز به انتشار گسترده اوراق بدهی، بخشی از کسری بودجه دولت اصلاح خواهد شد آن هم اوراقی که در هفته‌های اخیر اغلب با نظر مثبت خریداران روبه‌رو نبوده، بنابراین احتمال افزایش نرخ بهره اوراق از این مسیر ایجاد شود.
بازار ارز و امید به ثبات
در خصوص بازار ارز امیدواریم که بهای دلار در بازار آزاد به ثبات برسد هرچند که با توجه به کسری بودجه دولتی نمی‌توان چندان مطمئن بود. اما در صورت تسهیل شرایط و امکان رشد صادرات و کاهش محدودیت‌ها و پتانسیل بازگشت ساده‌تر ارز حاصل از صادرات، شرکت‌های بزرگ کالامحور صادراتی همچون شرکت‌های معدنی، فلزی و پتروشیمیایی بر رشد صادرات و افزایش سودآوری حاصل از آن حساب کرده‌اند که حداقل در کوتاه‌مدت این انتظارات را شاهد خواهیم بود. البته در میان‌مدت اگر بحث تثبیت نرخ ارز یا یکسان‌سازی آن به میان بیاید ممکن است بخشی از سودآوری این شرکت‌ها مستهلک شود که آن هم به دلیل افزایش احتمالی تورم و عدم رشد نرخ ارز جدی‌تر ارزیابی می‌شود. البته در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت می‌توان بر افزایش نرخ سود این شرکت‌ها حساب باز کرد.
اگرچه در بازار ارز شاهد نوسان نرخ در اواسط هفته گذشته بودیم و به نظر می‌رسد این رشد نرخ پایدار نبوده و مجدداً شاهد افت قیمت دلار باشیم؛ اما در بازار مسکن این افت نرخ احتمالی ارز اگر به تثبیت در سطوح پایین‌تر منجر شود؛ شاهد خواهیم بود که بازار مسکن وارد فاز رکود خواهد شد.
این در حالی است که چسبندگی نرخ در بازار مسکن بالاست و اغلب شاهد افت قیمت‌ها بر مبنای داده‌های اقتصادی نیستیم. ساده‌ترین برآورد از این بازار ورود به فاز رکود است که عمق رکود را داده‌های بسیار به خصوص نوسان بهای ارز تعیین خواهد کرد. به قول اهالی بازار سرمایه، در بازار مسکن با یک اصلاح زمانی روبه‌رو
خواهیم شد. عرف اقتصاد ایران در حوزه مسکن کمتر اصلاح قیمتی بوده و اغلب اصلاح زمانی است.
فراموشی حباب
در بازار طلا همبستگی کاملی بین بهای ارز و بهای سکه و طلا وجود دارد و با توجه به احتمال مرتفع شدن مشکلات ارزی و امکان تقویت نقل و انتقال این قبیل دارایی‌ها، به احتمال قوی بازار طلا از این پس، دیگر لیدر و راهبر بازار ارز نباشد. این در حالی است که بعضاً حباب‌های قیمتی در بازار طلا ایجاد شده و خودنمایی کرده است که همین تشکیل حباب می‌توانست معرف جو روانی بازار باشد تا جایی که اغلب همین نرخ‌ها با احتساب حباب نشان‌دهنده قیمت هدف انتظارات برای بازار ارز باشد. از این پس احتمالاً این حباب قیمتی تعدیل و تضعیف شده و از این پس بهای سکه و طلا (آب‌شده) بر مبنای نرخ واقعی ارز تعیین شده و نرخ‌گذاری می‌شود. این نکته را باید در شرایطی در نظر گرفت که هم‌اکنون موجودی طلا در بازار آزاد در سطوح بالایی قرار گرفته است. در وضعیتی که سال‌های گذشته حباب در بازار طلا به امری رایج بدل شده بود و حتی قیمت طلا با احتساب نرخ ارز، اونس جهانی و همین نرخ حباب که به حباب پایه مشهور شده بود تعیین می‌شد و اغلب واردات طلا به‌صرفه بود اما به مرور زمان این وضعیت متفاوت خواهد شد. در گذشته عرف بر این بود که طلا در کشورهای دیگر خریداری شده و بعد از ورود به ایران، ارزش آن به ارز تبدیل شده و پس از انتقال به کشورهای دیگر باز هم به طلا تبدیل شده و از همین اختلاف قیمت سود حاصل می‌شد. حال با روی کار آمدن بایدن این وضعیت منتفی خواهد شد.
P /E پر‌ابهام بازار سرمایه
در بحث بازار سهام داده‌های بسیاری نقش‌آفرینی خواهند کرد که نوسان نرخ ارز و اثر آن بر تورم یکی از مهم‌ترین این موارد است. حال در شرایطی هستیم که در کوتاه‌مدت شاید در مقایسه با نرخ‌های فعلی نه تنها شاهد رشد بهای ارز نباشیم بلکه حتی افت قیمت‌ها رقم بخورد و دولت از دارایی‌های ارزی خود بهره‌مند شود؛ آن‌وقت دولت دیگر لازم نیست به خاطر کسری بودجه دست به خلق پول بزند؛ بنابراین به صورت مشخص امکان رشد تورم چندان مطرح نخواهد شد. البته در تورم بحث روانی و دقیق‌تر تورم انتظاری را باید مورد توجه قرار داد آن هم در شرایطی که با روی کار آمدن بایدن، تورم انتظاری می‌تواند به حاشیه رانده شود. این مطلب برای بازار سرمایه در کوتاه‌مدت به معنی آن است که شاید شاهد تحرک خاصی از مسیر رشد قیمت‌ها نباشیم. به عبارت بهتر شاید افت نرخ مدیریت شود ولی فضا برای افزایش قیمت گسترده در گستره بازار سرمایه برای کوتاه‌مدت مطرح نشود. البته با توجه به مباحث مطرح‌شده در نرخ بهره خیال اهالی بازار از امکان عدم افت قیمت‌ها تا حدودی راحت خواهد بود و بازار این امکان را دارد که P /E پایین‌تری را به خود نبیند. هم‌اکنون بحث بر این است که بازار P /E تعادلی خود را نشناخته است. بازار P /E دو‌رقمی و البته عجیبی را شاهد بود ولی باز هم به P /E سنتی خود بازگشت آن هم در شرایطی که یک رقم P /E قطعی را نمی‌توان برای کلیت بازار در نظر گرفت. البته این نسبت به معنی نوسان نرخ در بازار نیست و در هر حال در شرایطی هستیم که P /E بازار پر‌ابهام ظاهر شده است.
