نقشه راه توسعه صنعت کرمان
روایت رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی کرمان از صنعتی شدن این استان
رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی کرمان می‌گوید: استان کرمان در گذشته به دلیل کیفیت بالای مرکبات، استانی بود که اقتصادی بر پایه کشاورزی داشت. با توجه به بحران آبی که امروزه در استان وجود دارد، به یقین نیاز است که این سیستم تغییر کند و باید ارزش افزوده در بخش صنعت به وجود آید.
حال صنایع در استان کرمان رو به بهبود است. با توجه به تحلیلی که از زبان عباس جبالبارزی، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی کرمان شنیدیم، هرچند این استان به استانی معدنی معروف است با خواندن این گفت‌وگو در‌می‌یابید که صنعت در کرمان جایگاهی ویژه دارد و دارای پتانسیل‌های زیادی است. جبالبارزی می‌گوید که استان کرمان در گذشته دارای اقتصادی وابسته به کشاورزی بود. اما به دلیل بحران آب این منطقه، ضروری است که به سمت صنعتی شدن پیش برود. آمارهای ارائه‌شده حاکی از آن است که در این استان، حدود دو هزار واحد صنعتی پروانه بهره‌برداری دارند و نزدیک به 40 شهرک و ناحیه صنعتی نیز در این استان موجود است. از سوی دیگر، با توجه به پتانسیل‌های زیاد معدنی که در این استان موجود است، برنامه‌های توسعه صنعتی استان کرمان بر مبنای توسعه صنایع معدنی شکل گرفته است. بنا به گفته رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی کرمان، صنایعی که در این استان رشد بیشتری خواهند داشت عبارتند از صنایع برق و الکترونیک، کارخانه‌های فولاد، صنایع فولاد، صنعت لاستیک، صنایع جنبی مس و صنایع وابسته به مس مانند تولید ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی و صنایعی که به نوعی ارتباطی با مواد معدنی دارند. چنانچه کرمان بتواند در این صنایع، سرمایه‌های مناسبی را جذب کند، می‌تواند به یکی از قطب‌های صنعتی تبدیل شود. البته مسیر پیشرفت صنایع در استان کرمان مانند تمام کشور، هموار نیست و با چالش‌های زیادی مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات مربوط به تامین اجتماعی و مالیات اشاره کرد. هرچند بخشنامه‌هایی در مورد حل مشکلات از سوی سازمان‌های ذی‌ربط ابلاغ شده است اما جبالبارزی معتقد است هنوز این بخشنامه‌ها به طور کامل اجرا نشده است، اما در صورتی که بخشنامه‌های مذکور عملیاتی شود، گام مهمی در مسیر حل چالش‌های صنعتی برداشته خواهد شد. به هر حال اتاق بازرگانی کرمان برنامه‌هایی را نیز در بازه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تدوین کرده و بر اساس این برنامه، راه توسعه را طی خواهد کرد. البته استان کرمان در راستای تبدیل شدن به یکی از قطب‌های صنعتی کشور، نسبت به جذب سرمایه‌های خارجی نیز اقداماتی انجام داده و پس از برجام همزمان با آمدورفت هیات‌های اقتصادی و گشایش‌های بین‌المللی توانسته چندین قرارداد را با خارجی‌ها به امضا برساند. آنچه جبالبارزی در مورد تولیدات کرمان به تجارت فردا می‌گوید حاکی از آن است که محصولات صنعتی این استان هم در صادرات کشور نقش ایفا می‌کنند. بر این اساس مس، سنگ‌آهن، صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و... جزو محصولاتی هستند که صادرات این استان را به خود اختصاص داده‌اند.
♦♦♦
آیا می‌توان استان کرمان را یکی از استان‌های صنعتی کشور دانست؟ در واقع معادن این استان بیشتر در کشور مشهور هستند تا صنایع آن.
درست است که استان کرمان به عنوان استان معدنی معروف شده ولی استان صنعتی نیز هست و اگر اشتباه نکنم رتبه 10 کشوری را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر استان کرمان در صنایعی مانند برق و الکترونیک، صنایع جنبی مس، صنایع غذایی و... فعال است و در کل استان حدود دو هزار واحد صنعتی پروانه بهره‌برداری دارند. درست است که تمام این واحدها فعال نیستند، اما این ظرفیت در استان وجود دارد. به علاوه در تمام شهرهای استان کرمان، شهرک صنعتی احداث شده است و نزدیک به 40 شهرک و ناحیه صنعتی در استان وجود دارد. صنعت هم به اندازه معدن در این استان نقش مهمی دارد. به ویژه معدن زمانی می‌تواند سودده باشد که صنایع معدنی در کنار آن فعال باشد و صرف بهره‌برداری از معدن و خام‌فروشی منطقی نیست. به همین دلیل در استان کرمان در کنار سنگ‌آهن گل‌گهر، چندین کارخانه فولاد پایه‌ریزی شده که اکنون هشت کارخانه فولاد فعال است. اگر قرار باشد در زنجیره ارزش افزوده معدنی قرار بگیریم حتماً باید صنایع معدنی فعال در کنار معادن وجود داشته باشد و استان کرمان نیز ناگزیر به این سمت می‌رود. به اعتقاد من استان کرمان، استانی صنعتی است. شاید با تبریز، اصفهان و تهران قابل مقایسه نباشد، اما از استان‌های شاخص کشور در بحث صنعت است.
با توجه به آنچه در حال حاضر در بدنه صنعتی استان کرمان ملاحظه می‌کنید، چه آینده‌ای را برای صنعت در استان کرمان متصور هستید؟
استان کرمان در گذشته به دلیل کیفیت بالای مرکبات، استانی بود که اقتصادی بر پایه کشاورزی داشت. با توجه به بحران آبی که امروزه در استان وجود دارد، بنابراین به یقین نیاز است که این سیستم تغییر کند و باید این ارزش افزوده در بخش صنعت به وجود آید. از این‌رو کرمان استانی است که در حال حاضر به سمت صنعتی شدن پیش می‌رود و ما انتظار داریم که این استان به عنوان یک استان صنعتی و معدنی معرفی شود. از این‌رو کامل شدن صنایع معدنی می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرین باشد. وجود این معادن می‌تواند به صنعتی شدن استان کمک کند. استان کرمان افق صنعتی دارد کما اینکه اکنون نیز جزو استان‌های صنعتی به شمار می‌رود. اما در چند سال آینده سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی کرمان، به مراتب از کشاورزی بیشتر خواهد شد.
پس شما معتقدید که صنعت در استان کرمان راه پیشرفت را طی خواهد کرد. قطعاً این استان هم در برخی از صنایع عملکرد بهتری دارد. به نظر شما پیشرفت صنعت در کرمان بیشتر به‌واسطه چه صنایعی رقم می‌خورد؟
صنایع برق و الکترونیک، کارخانه‌های فولاد، صنایع فولاد، صنعت لاستیک، صنایع جنبی مس و صنایع وابسته به مس مانند تولید ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی و صنایعی که به نوعی می‌توان گفت ارتباطی با مواد معدنی دارند، می‌توانند موتور محرکه صنعت در استان کرمان باشند و اگر در آینده در این صنایع سرمایه‌گذاری خوبی انجام شود، قطعاً کرمان می‌تواند به قطب صنعتی تبدیل شود.
این صنایعی که شما نام بردید در واقع زنجیره مواد معدنی است؟ یعنی شما قصد دارید در استان کرمان صنایع معدنی را توسعه دهید؟
دقیقاً همین‌طور است. یکی از نقاط قوت ما این است که بتوانیم در آینده زنجیره صنایع معدنی کامل کنیم. وقتی می‌گوییم معدن مس داریم، باید صنایع گسترده‌ای مانند تولید کابل‌های مسی در استان کرمان شاخص باشد. در حال حاضر صنایع برق و الکترونیک، صنایع وابسته به مس، صنایع وابسته به سنگ‌آهن مثل فولاد، از صنایع شاخصی هستند که می‌توان سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در آنها انجام داد. البته با توجه به اینکه استان کشاورزی نیز هست و در منطقه جنوب انواع مرکبات و صیفی‌جات به صورت چهارفصل تولید می‌شود، صنایع تبدیلی کشاورزی یکی از پتانسیل‌هایی است که در استان وجود دارد. امروزه در منطقه جیرفت، صنایع تبدیلی در حال توسعه است.
چه میزان صادرات در استان کرمان انجام می‌شود؛ آیا به این سمت پیش رفته‌اید؟
بله، استان کرمان جزو استان‌هایی است که صادرات صنعتی دارد. در مس، سنگ‌آهن، صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و... صادرات دارد.
با توجه به اینکه صنایع در استان کرمان مسیر توسعه را در پیش گرفته است، چه چالش‌ها و دغدغه‌هایی در مسیر توسعه صنایع در کرمان وجود دارد؟
این چالش‌ها اصولاً در تمام کشور است و مختص استان کرمان نیست. مسائلی هست که برای رونق اقتصادی باید حل شود. در طول برنامه ششم قرار است ما رشد هشت‌درصدی داشته باشیم و برای اینکه به این رشد دست یابیم باید اتفاقاتی رخ دهد. یکی از چالش‌هایی که صنایع با آن مواجه‌اند نرخ سود بانکی است. نرخ سود بانکی با هزینه‌های آن 22 تا 23 درصد است. اما زمانی که تورم زیر 10 درصد است، این نرخ قابل قبول نیست و باید کاهش پیدا کند. برای دستیابی به رشد هشت‌درصدی باید رتبه فضای کسب‌وکار بهبود یابد. رتبه 118 رتبه منطقی برای دستیابی به رشد هشت‌درصدی نیست. باید رتبه خود را به دورقمی و زیر 50 برسانیم. مساله دیگر مربوط به مقررات مالیاتی و تامین اجتماعی است. قانون جدید مالیات‌ها که از سال 95 تهیه شده قانون بسیار خوبی است؛ اما مهم این است که به صورت کامل اجرا شود. ما اعتقاد داریم طبق قانون جدید، باید طرح جامع اجرا شود. محاسبه مالیات به روش‌های قدیمی منطقی نیست.
تا چه اندازه محاسبه مالیات به روش قدیمی می‌تواند به بنگاه‌ها آسیب برساند؟
زمانی که مالیات به روش مالیات بر مبنای ریسک وصول نشود و سیستم ممیز‌محوری باشد، مالیات هزینه‌زاست و به سیستم آسیب می‌زند. به علاوه نشان می‌دهد که اعتمادی بین بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه مالیاتی نیست. خوشبختانه قانون جدید تصویب شده و امیدواریم رسیدگی به دفاتر بنگاه‌های اقتصادی بر اساس این قانون صورت گیرد. یکی دیگر از مشکلاتی که باید سروسامان یابد، تامین اجتماعی است. حسابرسی سالانه سازمان تامین اجتماعی از بنگاه‌های اقتصادی، هزینه بسیار سنگینی را به آنها تحمیل کرده است. حسابرسی این سازمان با قانون تامین اجتماعی همخوانی ندارد و باید برچیده شود. تامین اجتماعی فقط حق دارد، دفاتر پرداخت حقوق و دستمزد را بازرسی کند و برای هر کارگر حق بیمه دریافت کند. اما در حال حاضر بابت هر کاری که شما در کارخانه انجام می‌دهید حق بیمه دریافت می‌کند و هزینه بنگاه‌ها را افزایش می‌دهد، اما عملاً خدمتی ارائه نمی‌کند.
قرار بود بر اساس پیگیری‌هایی که از طریق اتاق بازرگانی صورت گرفته، این مشکلات برطرف شود و سازمان تامین اجتماعی تنها به بازرسی دفاتر مشغول باشد. حتی بخشنامه آن هم ابلاغ شد. آیا این بخشنامه هنوز جنبه عملیاتی ندارد یا اینکه به صورت سلیقه‌ای عمل می‌کنند؟
پیش از این سازمان تامین اجتماعی دفاتر یک سال اخیر را حسابرسی می‌کرد. حرف ما این است که این سازمان نباید حسابرسی کند. وظیفه تامین اجتماعی بازرسی از لیست حقوق و دستمزد است نه حسابرسی اسناد و مدارک. در حال حاضر برای ساخت کارخانه، خریداری دستگاه و... باید حق بیمه پرداخت شود. درصورتی که بابت این موارد خدماتی از سوی تامین اجتماعی ارائه نمی‌شود. اجرا شدن بخشنامه جدید نیز با وجود نقص‌هایی که دارد، یک قدم رو به جلو است. به نظرم باید سازمان‌هایی مشابه سازمان تامین اجتماعی ایجاد شود که رقابت صورت گیرد و هزینه‌ها کاهش پیدا کند.
با توجه به اینکه شما در اتاق بازرگانی کرمان رئیس کمیسیون صنعت و معدن هستید، برنامه شما برای توسعه صنعت کرمان چیست؟
اتاق بازرگانی بخشی از پازل اقتصاد است. اولین چیزی که اتاق به دنبال آن است، این است که با تعامل با سازمان‌های مربوطه، فضای کسب‌وکار استان را بهبود بخشد و شرایط را برای سرمایه‌گذاری بهتر کند. دوم اینکه آموزش‌های مدیریتی برای بنگاه‌های اقتصادی ارائه دهد. به هر حال یکی از وظایف اتاق‌های بازرگانی این است که بتواند به مدیران به خصوص مدیران بنگاه‌های کوچک و متوسط آموزش دهد.
استفاده از ظرفیت‌های استان بسیار حائز اهمیت است. اما به نظر شما پتانسیل مدیریت در استان وجود دارد؟ با توجه به اینکه آموزش را نیز مدنظر دارید آیا در این زمینه هم پتانسیل دارید یا خیر؟
بله، هستند. ما مدیران باتجربهای در استان داریم. بحث آموزش مدیریت با مباحث آکادمیک متفاوت است. ما مدیران باتجربهای در استان داریم که اتاق به دنبال استفاده از تجارب و انتقال دانش آنان است. آموزش کارآفرینی مساله مهمی در جهت رونق اقتصادی است. مساله مهم دیگری که در اتاق بازرگانی استان کرمان دنبال می‌کنیم تقویت رابطه صنعت و دانشگاه است. در حال حاضر مدیر ارتباط با صنعت از بخش خصوصی با توافق دانشگاه منصوب کردیم. همچنین در دو سال و نیم گذشته طرح کارورزی را اجرا می‌کنیم. در این طرح دانشجویان رشته‌های مهندسی غیر از کارآموزی، یک روز در هفته، در واحدهای صنعتی کار می‌کنند تا بتوانند مهارت لازم را کسب کنند.
با توجه به اینکه شما برنامه‌هایی را برای آینده صنعت در استان دارید، آیا این برنامه‌ها در بازه‌های زمانی مختلف طبقه‌بندی می‌شود؟
قطعاً برنامه‌های مختلف بازه زمانی متفاوت دارند. در واقع می‌توان گفت که ما در اتاق بازرگانی کرمان، برنامه‌هایی را در سه بازه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت اجرا می‌کنیم. برخی از این برنامه‌ها شامل مسائل جاری در استان است؛ مانند تعاملی که با دستگاه‌های مختلف برقرار کردیم تا بتوانیم وضعیت کسب‌وکار در استان را بهتر کنیم و تمایل به سرمایه‌گذاری در استان بیشتر شود. ارتباط با مراکز دولتی و توجیه کردن سازمان‌هایی مانند تامین اجتماعی و سازمان‌های مالیاتی در این گروه از برنامه‌ها جای دارد. با رایزنی‌هایی که صورت گرفته، این سازمان‌ها قبول کردند که برای رونق اقتصادی در استان کرمان راهی جز خلق ارزش افزوده وجود ندارد، پس تعامل را افزایش دادند. یکی از موضوعاتی که بسیار جدی به دنبال آن هستیم، ایجاد پنجره واحد سرمایه‌گذاری در استان است. با تشکیل پنجره واحد سرمایه‌گذاری اگر سرمایه‌گذار به استان مراجعه کند، مدارک خود را ارائه می‌دهد و آنجا بررسی می‌شود. مراجعه فرد به سازمان‌های متعدد وقت‌گیر و مشکل‌آفرین است. اتاق بازرگانی با تعاملی که با استانداری و سازمان‌های دیگر انجام می‌دهد به دنبال ایجاد پنجره واحد سرمایه‌گذاری استان کرمان است. همچنین اتاق بازرگانی کرمان یکی از اتاق‌هایی است که مسائل کلان کشوری را هم مطرح می‌کند. یکی از مواردی که در گذشته پیگیری کردیم و در برنامه ششم توسعه آمد، خودگردان شدن شهرک‌های صنعتی بود. با پیگیری ما بخشی از عوارضی که به شهرداری پرداخت می‌شد به شرکت شهرک‌های صنعتی داده می‌شود. بخشی از این مبلغ به منظور اداره شهرک‌های صنعتی، به شرکت‌های خدماتی تعلق می‌گیرد. اکنون از سهم مالیات بر ارزش افزوده شهرداری‌ها، 30 درصد به شرکت شهرک‌های صنعتی و از این مبلغ پنج درصد به شرکت‌های خدماتی تعلق می‌گیرد تا این شهرک‌ها را اداره کنند. این قدمی رو به جلو بود که از طریق نمایندگان مجلس استان کرمان پیگیری کردیم و در قانون آمد. یکی از برنامه‌های اساسی ما این است که موانع سرمایه‌گذاری را بررسی و حل کنیم. در استان کرمان تعامل بسیار خوبی بین مجموعه مدیریت استان، اتاق بازرگانی و سایر دستگاه‌ها برقرار است و همه می‌دانند که راه استان باید تولید و اشتغال و سرمایه‌گذاری باشد.
سرمایه‌گذاری خارجی در استان کرمان برای صنایع چطور بوده و چه میزان سرمایه خارجی جذب شده است؟
بعد از اجرای برجام، هیات‌های مختلف سرمایه‌گذاری از کشورهای دیگر به استان کرمان آمدند و جلسات متعددی در اتاق بازرگانی کرمان برگزار شد. در حال حاضر یک شرکت اتریشی نیروگاه خورشیدی را در منطقه آزاد رفسنجان اجرا می‌کند. در صنایع دیگر نیز سرمایه‌گذاران خارجی ورود کردند. به ویژه در خودروسازی چند شرکت خارجی در حال همکاری با شرکت‌های استان هستند.
