علامت متناقض

مجموعه مواضع، اقدامات و تصمیمات کشورهای اروپایی در روزهای اخیر بعد از نشست بغداد ۲ نوعی تشتت را در قبال ایران و برنامه هسته‌ای نشان می‌دهد. آن‌گونه که شرق گزارش داده: از یک‌سو، مجدداً جوزپ بورل تاکید دارد که برجام جایگزین ندارد. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گزارشی به محورهای گفت‌وگوی خود با وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس بغداد اشاره کرد که شامل مساله احیای برجام، امور داخلی ایران و جنگ اوکراین بود. به گزارش وبگاه سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات برجامی، در بخشی از یک گزارش درباره رخدادهای کنفرانس بغداد که به تازگی برگزار شد، نوشت: «درباره رخدادهای غیرقابل قبول داخل ایران و حمایت این کشور از روسیه و درباره توافق هسته‌ای، گفت‌وگو و تبادل‌نظری طولانی با وزیر امور خارجه ایران داشتم.» بورل با مطرح کردن برخی ادعاها نوشت: «اتحادیه اروپا شیوه برخورد مقامات ایرانی با اعتراضات اخیر را به دقت دنبال می‌کند. ما از حاکمیت ایران می‌خواهیم اعدام بازداشت‌شدگان، سرکوب معترضان و تحویل پهپادها به روسیه و همکاری نظامی با روسیه را متوقف کند.» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه گفت: «وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به من قویاً موضوع ارائه پهپادها از سوی ایران به روسیه را رد کرده و مدعی شد این نقل و انتقالات پیش از حمله روسیه انجام شده بود.» بورل در ادامه با ادعای اینکه ایران به واسطه تحویل این پهپادها به روسیه از جنگ آن علیه اوکراین حمایت می‌کند، بیان کرد: «ایران در حال مرتکب شدن یک اشتباه راهبردی بزرگ است.» در این میان، مهم‌ترین بخش گفته‌های بورل به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد. وی در این زمینه مجدداً تاکید دارد: «با وجود این، من هنوز بر این باورم که وقتی موضوع منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای مطرح است، هیچ جایگزینی برای برجام (توافق هسته‌ای) وجود ندارد. کسانی که جور دیگری فکر می‌کنند، فقط خودشان را فریب می‌دهند. به همین دلیل است که من به عنوان هماهنگ‌کننده، بر اساس نتایج مذاکرات وین برای احیای برجام تلاش می‌کنم.» وی در ادامه افزود: «با وزیر امور خارجه امیرعبداللهیان، گفت‌وگویی طولانی در این باره داشتم. همچنین تاکید کردم که بازگرداندن برجام به مسیر خود، در خلئی استراتژیک اتفاق نخواهد افتاد. این تکه‌ای از یک تصویر بزرگ‌تر است. ایران باید فوراً دست از حمایت روسیه بکشد. در این زمینه، از وزیر امور خارجه ایران خواستم به‌طور مستقیم با همکاران اوکراینی گفت‌وگو کند.» با این حال، در سوی دیگر، اروپایی‌ها عملاً نشان داده‌اند موضع واحدی در قبال تهران و برجام ندارند. در تازه‌ترین مورد، دولت آلمان اعلام کرده که تدابیر اتخاذشده برای توسعه همکاری‌ها با ایران را به حالت تعلیق درآورده است. به گزارش رویترز، وزارت اقتصاد آلمان با اشاره به تعلیق توسعه همکاری‌ها با ایران، عنوان کرد این تصمیم به دلیل آنچه «رفتار ایران با معترضان در این کشور» می‌خواند، اتخاذ شده است.

سوژه جدید امنیتی‌سازی

ادعای غرب درباره استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین که با تکذیب‌های مکرر مقام‌های ایران روبه‌رو شده در حال تبدیل شدن به دردسر بزرگی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی است. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده: در تازه‌ترین تحولات پیرامون این پرونده، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در یک سخنرانی در کنگره آمریکا تندترین موضع‌گیری را درباره همکاری نظامی تهران و مسکو اتخاذ کرد. زلنسکی که در جریان این سفر توانست نظر مثبت دولت جو بایدن را برای واگذاری سیستم دفاع موشکی پاتریوت جلب کند، در کنگره این کشور ادعاها درباره کمک تسلیحاتی ایران به روسیه را تکرار کرده و گفت: «وقتی روسیه نمی‌تواند به شهرهای ما با توپخانه برسد، سعی می‌کند آنها را با حملات موشکی نابود کند. علاوه بر این روسیه در این سیاست نسل‌کشی‌اش، یک متحد هم پیدا کرده و آن ایران است. پهپادهای مرگبار ایرانی که صدها فروند آن به روسیه فرستاده شده، تهدیدی برای زیرساخت‌های حیاتی ما شده‌اند. این‌طوری می‌شود که یک تروریست، تروریست دیگری را یاری می‌دهد. اگر ما همین حالا آنها را متوقف نکنیم، حتماً در آینده آنها به سایر متحدان شما حمله خواهند کرد. ما باید این کار را انجام دهیم.» پیش از این سخنرانی، جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا در کنفرانس خبری مشترک با زلنسکی در کاخ سفید گفته بود: «آمریکا هرگز از حمایت خود از آزادی اوکراین در برابر حمله وحشیانه روسیه دست برنخواهد داشت و به همراه متحدان و شرکای خود به ارسال کمک به این کشور ادامه خواهد داد.» ساعتی پس از این سخنان رئیس‌جمهور اوکراین در کنگره ایالات متحده، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران بارها به اتهامات بی‌اساس مقامات اوکراینی در موضوع ادعایی پهپادها پاسخ داده است، گفت: «یک‌بار دیگر تاکید می‌شود که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه تجهیزات نظامی برای هیچ طرفی جهت استفاده در جنگ اوکراین صادر نکرده است. ما همواره به تمامیت ارضی کشورها و از جمله اوکراین احترام گذاشته‌ایم و آقای زلنسکی بداند که صبر راهبردی ایران در قبال اتهامات بی‌اساس نامحدود نخواهد بود. آقای زلنسکی بهتر است از سرنوشت برخی رهبران کشورها که به حمایت آمریکا دلخوش کردند، عبرت بگیرد.» با وجود بگومگوی غیرمستقیم رئیس‌جمهور اوکراین و سخنگوی وزارت خارجه ایران به نظر نمی‌رسد که آتش ادعاها درباره کمک تسلیحاتی ایران به روسیه در جنگ اوکراین به این راحتی خاموش‌شدنی باشد.

چشمان بسته

«ایران به قدرت اول دنیا تبدیل شده است»، «ما در مرحله تدوین قانون جدید برای جهان هستیم و باید خود را برای تدوین این قانون مهیا کنیم»، «پیشرفتی که جمهوری اسلامی طی چهل و چند سال اخیر داشته با کشورهای منطقه و میانگین رشد جهانی قابل مقایسه نیست»، «ایران پیشرفت‌های بسیاری دارد که حتی نخبگان اطلاعات دقیقی از آنها ندارند»؛ این جملات را یک فرد معمولی یا یک فرد بی‌اطلاع از دنیای سیاست و حکمرانی بر زبان نیاورده بلکه سخنانی است که صدیقی امام جمعه موقت تهران، سیدمحمدمهدی میرباقری عضو مجلس خبرگان رهبری، سخنگوی دولت و رئیس‌جمهور در روزهای اخیر بر زبان آورده‌اند؛ البته از این دست سخنان در میان اصولگرایان خوشحال از قدرت یکپارچه «که با روی کار آمدن دولت سیزدهم نصیبشان شده» کم نیست؛ اما این روزها با افزایش مشکلات معیشتی و کاهش ارزش پول ملی و افزایش تورم و نگرانی‌ها از اقتصاد ایران، به جای یافتن راه‌حل، تعریف از خود شدت هم یافته است، گویی مردم ایران در خلأ زندگی می‌کنند و با این اخبار، یکباره سفره‌شان رنگین خواهد شد و نارضایتی‌ها خاموش. آن‌گونه که شرق گزارش داده: کارکرد ملموس سخنانی از این دست فراهم کردن خوراک خبری جدیدی برای نقد دنیای ذهنی اصولگرایان برای رسانه‌های بیگانه و بازی با اعصاب و روان مردم خسته از فشارهای اقتصادی و اجتماعی است. این‌گونه اظهارنظرها برآمده از خاستگاه ذهنی و نه زندگی واقعی اصولگرایان است که یا سعی دارند این‌گونه چشمان خود را بر روی مطالبات افکار عمومی و همچنین معترضان ببندند یا در دنیایی دور از کف خیابان و زندگی معمول مردم سیر می‌کنند. درباره اینکه ریشه این نوع تفکرات که اغلب به تصمیم‌سازی در حکمرانی هم منتج شده است، کجاست، نمی‌توان به قضاوت دقیق نشست؛ اما مشکل آنجاست که همین تفکرات زمینه تصمیماتی را فراهم کرده‌اند که کشور را در مرز چالش‌های عظیم اقتصادی و سیاسی قرار داده است، چه زمانی که برجام را معطل زمستان سرد اروپا نگه داشتند با وعده دو ماه صبر کنید زمستان سخت از راه برسد تا اروپا تسلیم ایران شود، چه زمانی که کل تحریم‌ها کاغذپاره خوانده شد یا قرار شد اقتصاد به تحریم‌ها گره نخورد و صریح بیان شد ضعف دولت قبل بود که نتوانست بدون برجام و تحریم‌ها ارز را کنترل کند و ما می‌توانیم؛ چه در ماه‌های اخیر که با رشد تورم و کاهش بی‌سابقه ارزش پول ملی همچنان سخن از حسادت اروپایی‌ها به کشور است و از سرعت قطار در حال حرکت کشور یاد می‌شود؛ همه در حالی است که مهم‌ترین وعده‌های اصولگرایان چه در عرصه تولید مسکن و کنترل بازار خودرو و سکه و ارز، چه در حیطه درمان و دارو و چه در بحث اینترنت و موارد دیگر محقق نشده است. وعده‌ها از یک نمایش سیاسی فراتر نرفته‌اند. در چنین شرایطی، اینکه چگونه قرار است برای دنیای در حال نابودی، قانون نجات بنویسیم یا در برابر حسادت دنیا به پیشرفت بی‌مثال کشور مقاومت کنیم، می‌شود مهم‌ترین سخنان مسوولان ما.

عنصر کمیاب

بیژن عبدالکریمی استاد فلسفه و تحلیلگر اجتماعی گفت: تنها گزاره‌ای که می‌تواند سیستم (و البته کشور) را نجات دهد، نه «خشونت» بلکه «خرد» است. یعنی همان عنصر کمیاب (اگر نگوییم نایاب) و نادری که در جامعه ما وجود ندارد. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده: در دو طرف این نزاع و دوقطبی اجتماعی، متاسفانه صدای تندروهای خشونت‌گرا، بسیار بلند است. اما صدای افراد صلح‌طلب، عاقل و خردورز کم شنیده می‌شود. من در عین حال که می‌توانم، معضلات قدرت سیاسی را درک کرده و با آن همدلی کنم، اما باور دارم که از راه خردمندی می‌توانیم این مشکلات را پشت سر بگذاریم. متاسفانه، هنوز نشانه‌ای از این خردورزی مشاهده نمی‌شود. افراد کوتاه‌قامتی که سودهای کلانی از وضعیت‌های بحرانی و تعارض‌آمیز به جیب می‌زنند، می‌کوشند به این شکاف‌ها دامن بزنند. اما به نظر من هر کسی به این شکاف‌ها دامن بزند به این کشور خیانت کرده است. باید بکوشیم بر این شکاف‌ها غلبه پیدا کنیم. اما با احکام تند حقوقی، رویکردهای پلیسی و خشونت یا حتی فیلترینگ فضای ارتباطی، نمی‌توان این شکاف را کم کرد. معتقدم نوع نگاه‌ها باید تغییر کرده و «دیگری» به رسمیت شناخته شود. خوشبختانه حاکمیت سیاسی، نشانه‌هایی را مبنی بر خواست تغییر از خود نشان می‌دهد. اما متاسفانه این نشانه‌ها بسیار ضعیف و نامتناسب با شرایط کنونی هستند. اراده سیاسی نیرومندی هم برای تحقق تغییرات عمیق در کشور وجود ندارد. نباید فراموش کرد، ما حجمی عظیم و تراکمی بالا از خطاهای مختلف در دهه‌های گوناگون را داریم. مشکلات امروز ایران، خلق‌الساعه شکل نگرفته‌اند، بلکه حاصل  40 سال سیاست‌های نادرست عرصه داخلی است. اشکالات 40ساله روی هم تلنبار شده است. اصلاح امور هم به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر، حاکمیت هم نگران است که هر نوع اصلاحی، به ازهم‌گسیختگی کل سیستم منجر شود. لذا من فکر می‌کنم در این میان به افراد خردمند و حلقه واسطه نیاز داریم که هم مورد اعتماد جامعه معترض باشند و هم خواهان فروپاشی کشور نباشند، ضمن اینکه معضلات حاکمیت را نیز درک کنند. فکر می‌کنم این چهره‌های واسط می‌توانند به عبور از بحران کمک کنند. 

♦♦♦

ایسنا: علی رستمی کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه تحصیل دانشجویان دختر افغان در ایران به صورت مجانی امری بعید است، خاطرنشان کرد: ممکن است با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی نگاه ایران در این رابطه تغییر کند و پذیرای دختران دانشجوی افغان باشد.

ایلنا: برخی منابع در دولت و وزارت خارجه عراق از دستور محمد شیاع‌السودانی برای ازسرگیری تلاش‌ها جهت میانجیگری بین ایران و عربستان خبر دادند.

ایرنا: ابوالقاسم دلفی  سفیر اسبق ایران در پاریس گفت: ایران باید بتواند مواضع خود را در مورد تحولاتی که در روندهایی در سیاست خارجی رخ می‌دهد، به واسطه گفت‌وگو و تبادل نظر با کشورهای هم‌نظر در میان بگذارد؛ مسیر این تبادلات از برگزاری این فرمت‌ها و کنفرانس‌ها می‌گذرد.

ایسنا: ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در توئیتی مدعی شد: جامعه بین‌المللی در حمایت از زنان شجاع ایرانی عضویت ایران را در کمیسیون مقام زن لغو کرد. نبرد برای حقوق آنها ادامه دارد. ما خواستار آزادی بی‌قیدوشرط تمامی کسانی هستیم که به دلیل بهره‌بری مسالمت‌آمیز از آزادی‌هایشان در ایران زندانی هستند.

ایلنا: عباس ظهوری سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان گفت: ما از وضعیت پیش‌آمده هم به دلیل تبعات انسانی آن و هم از نظر تاثیر منفی آن بر فرآیند رسیدن به صلح در منطقه نگران هستیم. از نظر ما ضرورت دارد که همه طرف‌ها به تعهدات خود طبق توافقات پیشین پایبند باشند.

ایلنا: آلیشیا کرن رئیس کمیته روابط خارجی در مجلس عوام انگلیس از تمامی شهروندان این کشور خواست، در سریع‌ترین زمان ممکن ایران را ترک کنند.

ایرنا: مائو نینگ سخنگوی وزارت امور خارجه چین گفت: ایران صداقت و حسن نیت خود را در مورد توافق برای ازسرگیری اجرای برجام نشان داده است  و دیگر طرف‌ها نیز باید همین مسیر را در پیش بگیرند.

ایسنا: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، در دیدار با محمد بن عبدالعزیز الخلیفی، معاون وزیر امور خارجه قطر در امور منطقه‌ای با وی، با ارزیابی ممتاز از مناسبات دوجانبه در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و کنسولی، با توجه به خواست مقامات عالی دو کشور دایر بر ارتقای مناسبات فیمابین، بر ضرورت اجرایی کردن توافقات روسای دو کشور در دیدارهای پیشین  تاکید کرد.

♦♦♦

اصل ۲۷ قانون اساسی روی میز مجلس و دولت

شرق نوشت: اصل ۲۷ قانون اساسی صراحتاً بر حق برگزاری تجمعات آزاد تاکید دارد. اما سال‌هاست این حق قانونی شهروندی به محاق رفته و اجرایی نمی‌شود. با این حال مدتی است با بروز اعتراضات، بیش از هر زمان دیگری نسبت به اجرای این حق احساس نیاز می‌شود. پس از اینکه گروهی از نمایندگان مجلس مساله تفکیک اعتراض از اغتشاش را مطرح کردند، توجه به اصل ۲۷ قانون اساسی بیش از پیش اهمیت پیدا کرد. اگرچه پیش از این موضع‌گیری‌ها نسبت به این اصل قانونی چندان مثبت نبود، اما وقایع اخیر نظر آنها را هم در قبال اجرای این اصل قانونی عوض کرد.

پروژه حذف ایران

اعتماد نوشت: امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در مسیر بازگشت از کنفرانس بغداد۲ در اردن، از پروژه منطقه‌ای با پشتیبانی فرانسه پرده برداشت که به صورت خلاصه به معنای حذف ایران از معادلات منطقه‌ای است. رئیس‌جمهور فرانسه گفت: «متقاعد شده‌ام که نمی‌توانیم برای مشکلات لبنان، عراق و سوریه راه‌حلی پیدا کنیم مگر در چارچوب کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران.» دولت‌های غربی تا پیش از این اصرار داشتند که بحران‌های منطقه در قالب مشارکت منطقه‌ای و میانجی‌گری دولت‌های غربی میان ایران و کشورهای منطقه حل‌وفصل شود، حالا به نظر می‌رسد که می‌خواهند نقش ایران را کمرنگ‌تر کنند.

دولت بلاتکلیف

سازندگی نوشت: محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران، نوشت: دولتی که معتقد است بدون برجام هم ‌می‌شود اقتصاد را اداره کرد و به توسعه رسید باید این اعتقاد و باورش را به برنامه‌های عملیاتی تبدیل کند، برنامه‌ هفتم فرصت مناسبی برای این کار است. نمی‌شود از یک طرف بگوییم تحریم اثر ندارد و از طرف دیگر درآمدهای ارزی کشور را با فرض رفع تحریم تخمین بزنیم و برایش هزینه هم بتراشیم. اگر دولت سیزدهم واقعاً باور دارد که تحریم اثری بر توسعه کشور ندارد یا با تکیه بر روسیه و چین می‌توانیم از مشکلات عبور کنیم باید این را در برنامه‌هایش و در بودجه سالانه منعکس کند.

خودتان مقصرید

اطلاعات نوشت: پس از شتاب‌گیری قیمت ارز، شاهد نطق‌های آتشین نمایندگان به اصطلاح راست و چپ در انتقاد از سیاست‌های اقتصادی و ارزی دولت همسو هستیم. نمایندگان محترم گمان می‌کنند که اگر تمام کارکنان بانک مرکزی و سازمان برنامه را که به تعبیر آنان تیم دولت قبلی است عوض کنند دلار سر خم می‌کند و بدون توجه به تورم خود را به همان قیمت دلخواه می‌رساند. تا زمانی که ریشه‌های بحران اقتصادی به‌وجود‌آمده با نگاه علمی و دقیق کارشناسانه فهم و درک نشود، نه تغییر و تعویض این مدیر و فلان وزیر مشکلی را حل می‌کند و نه داد و فریادها و پرخاش‌ها و به‌هم‌پریدن‌ها.