رئیسی، رئیس دولت شد
8 /48 درصد ایرانیان رای خود را در صندوق ریختند
ساعت ۲ بامداد بیستونهم خرداد ۱۴۰۰، با پایان مهلت رایگیری، مهمترین مرحله از فرآیند سیزدهمین دور انتخابات ریاستجمهوری بهطور رسمی پایان یافت. انتخاباتی که تلاشها برای برگزاری آن از ماهها پیش شروع شد و البته حاشیههایی بسیار داشت؛ از گمانهزنی درباره کاندیداهای احتمالی این انتخابات گرفته که بیراه نیست اگر بگویم یک سال مانده به روز رایگیری شروع شد تا رد صلاحیت چهرههای شاخصی از جمله علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان که با واکنش گسترده مواجه شد. از عدم حمایت جبهه اصلاحات از هیچیک از کاندیداها گرفته تا صحبت برخی چهرههای درون نظام از تحریم و البته تاکید رهبری بر لزوم مشارکت حداکثری. آنگونه که اعتماد گزارش داده است به هر حال، با تمامی این حواشی اما مطابق قرار، روز ۲۸ خردادماه 1400، رایگیری از مردم برای انتخاب رئیسجمهوری منتخبشان آغاز شد. حال آنکه از هفت کاندیدایی که موفق شده بودند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند، چهار کاندیدا تا روز برگزاری انتخابات در عرصه رقابت باقی ماندند و قرار بود که مردم از میان عبدالناصر همتی، سیدابراهیم رئیسی، محسن رضایی و امیرحسین قاضیزادههاشمی نام یکی را به عنوان کاندیدای مورد نظرشان در صندوق انتخابات ریاستجمهوری بیندازند. همزمان با انتخابات ریاستجمهوری اما سه صندوق دیگر هم در شعب اخذ رای وجود داشت؛ یکی برای شورای ششم، یکی برای میاندوره خبرگان پنجم و البته یکی هم برای میاندوره مجلس یازدهم.
بر اساس آمار اعلامی وزیر کشور، 28.933.004 رای معادل 8 /48 درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کرده بودند که در نتیجه آن رئیسی 17.926.345 رای، آرای باطله، 3.726.870 رای، رضایی 3.412.712 رای، همتی 2.427.201 رای و قاضیزادههاشمی 992.718 رای کسب کردهاند. آنگونه که دنیای اقتصاد گزارش داده است، این آرا در حالی اخذ شدند که چهار سال پیش در چنین ایامی، بیش از ۴۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در انتخابات ریاستجمهوری شرکت کردند. در آن انتخابات ۵۶ میلیون نفر واجد شرایط رای دادن بودند. در انتخابات سال جاری اما تعداد رایدهندگان به کمتر از ۲۹ میلیون نفر کاهش یافت؛ یک افت فاحش ۱۲ میلیوننفری؛ آن هم در شرایطی که تعداد واجدین شرایط چهار میلیون نفر افزایش یافته است. به بیان دیگر، در انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۹۶، تعداد ۱۵ میلیون نفر از واجدین شرایط شرکت نکرده بودند اما در انتخابات ۱۴۰۰ این عدد دو برابر شده و به حدود ۳۰ میلیون نفر رسیده است. بدین ترتیب، برای اولینبار در تاریخ جمهوری اسلامی میزان مشارکت به نصف واجدین شرایط کاهش یافت و عدد معنیدار 8 /48 درصد به ثبت رسید. همچنین در نظر داشته باشیم که انتخابات ریاستجمهوری همزمان با انتخابات شوراها برگزار شد که به دلیل ویژگی محلی بودن، ذاتاً مشارکتزاست.
محدود به برجام نیستیم
اولین نشست خبری رئیسجمهور منتخب با حضور گسترده اصحاب رسانه بعد از روشن شدن نتیجه انتخابات برگزار شد. سیدابراهیم رئیسی در اولین نشست خود بهعنوان رئیس دولت سیزدهم گفت: سیاست داخلی و اولویتهای ما در دولت سیزدهم بهبود وضعیت کسبوکار مردم، بهبود شرایط و وضعیت معیشت مردم و بهبود شرایط در نظام اداری و کارآمدی رقم زده خواهد شد. حتماً یک نظام اداری کارآمد، سالم و قانونمدار و فسادستیز شکل خواهد گرفت. او با بیان اینکه بیتردید در ۴۰ سال اخیر شاهد تلاشهای بسیاری در راستای توسعهیافتگی در حوزههای مختلف بودهایم، گفت: تلاشهای بسیاری شده است و ما در برخی حوزهها به قلههایی دست یافتهایم؛ اما در برخی حوزهها به دلیل بیتوجهی به داشتههای داخلی و سوءمدیریتها مشکلات و عقبماندگیهایی از جمله در جهت اجرای عدالت داریم. وی افزود: محور تحول، اجرای عدالت در بستر گام دوم انقلاب اسلامی است. حتماً به تمام اسناد بالادستی یعنی قانون اساسی، سیاستهای مصوب نظام و برنامههای توسعه توجه خواهد شد و ما در دولت جدید برنامه توسعه هفتم را با همکاری مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس تدوین خواهیم کرد. رئیسی گفت: امیدواریم اقدامات ما گرهگشایی از مردم کند و امید را به مردم بازگرداند و اعتماد مخدوششده به مردم و جوانان ما برگردد و احساس همه این باشد که دولت، امیدآفرین و اعتمادآور است و دولت مربوط به جناح خاصی نخواهد بود و کسانی هستند که وطندوست هستند و دغدغه انقلاب و دغدغه رفع مشکلات مردم را دارند. هرکسی دلش برای مردم و انقلاب بتپد همکار ما در دولت خواهد بود. او با اشاره به سیاستهای دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی اظهار کرد: دنیا باید بداند که وضعیت با حضور حماسهساز مردم عزیز تغییر کرده است و شرایطی جدید پیشروی دنیاست. دنیا باید بداند که تا امروز فشار حداکثری بر ملت ما کارساز نشده است و باید تجدیدنظر کنند و بازگردند؛ ملت ما نشان دادند که در مقابل فشارها مقاومت و ایستادگی دارند و باید بدانند که سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمیشود و به برجام نیز محدود نخواهد شد؛ بلکه ما تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد. رئیسجمهوری منتخب افزود: در مذاکرات، هر مذاکرهای که منافع ملی در آن تضمین شود؛ حتماً مورد حمایت ما خواهد بود؛ اما ما وضعیت اقتصاد و شرایط مردم را به مذاکرات گره نخواهیم زد و اجازه نخواهیم داد که مذاکره برای مذاکره و مذاکراتفرسایی باشد؛ بلکه هر نشستی باید همراه با نتیجه باشد و برای ملت بزرگ ایران آوردهای داشته باشد.
در آرزوی کابینه فراجناحی
دولت سیزدهم چگونه دولتی خواهد بود؟ نکتهای که ابراهیم رئیسی در کمپینهای انتخاباتیاش مدام روی آن تاکید کرده، فراجناحی بودن دولتش است. او سال 96 هم این را گفته بود، امسال هم چنین ادعایی کرده است. اما آیا او واقعاً میتواند یک دولت فراجناحی تشکیل دهد؟ آیا در دولت آتی ابراهیم رئیسی میتوان چهرههایی از جریان اصلاحطلبی و اعتدالی را مشاهده کرد؟ آنهم درحالیکه نامزد جریان اصولگرایی بوده و در ستادهای انتخاباتیاش هیچکسی از چهرههای جناح مقابل دیده نمیشود. او گرچه اعلام کرده که قرار نیست از چهرههای ستادی در دولتش استفاده کند اما آیا واقعاً چنین خواهد کرد؟
آنگونه که شرق گزارش داده است، درباره کابینه احتمالی دولت رئیسی گمانهزنیهایی در شبکههای اجتماعی و برخی رسانهها شد که بعدتر سخنگوی ستاد انتخاباتی رئیسی در این مورد گفت: «ستادهای انتخاباتی در واقع آیینه دولت آینده نیستند و دولت بر اساس بررسی عملکرد و سوابق و برنامههای افراد مختلف طراحی میشود و شکل میگیرد و کسی که وارد دولت و به نماد دولت تبدیل میشود، باید متخصص، کارآمد و انقلابی باشد.» گفتههای رئیسی از تشکیل دولت فراجناحی تا چه حد واقعی است و تا چه حد به شعار نزدیک است؟ مشخص است اصولگرایانی که هشت سال از قوه مجریه دور بودهاند، حالا هرکدام طلب سهمی دارند. دو جریان شورای وحدت و شورای ائتلاف اصولگرایان که حامی رئیسی شدند، قطعاً حالا انتظار دارند که در دولت آینده سهمی از مناصب به آنها داده شود. در روزهای اخیر از فردی مانند مخبر دزفولی یا سعید جلیلی بهعنوان معاون نخست نام برده میشود؛ اگرچه انتشار نامه انصراف سعید جلیلی روی سربرگ شورای عالی امنیت ملی این گمانه را تقویت کرده که احتمالاً او از حالا نشانی سمت آینده خودش را به ابراهیم رئیسی داده است. از علی نیکزاد، رئیس ستاد انتخابات رئیسی تا غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر فعلی رئیسی در قوه قضائیه و حتی سعید جلیلی هم بهعنوان گزینه معاوناولی نام برده میشود. برای سایر پستهای دولت و وزارتخانهها نیز گمانهزنیهایی رو به تزاید در فضای رسانهای و مجازی در حال مطرح شدن است اما باید دید نهایتاً تصمیم رئیسی در ۴۵ روز آینده چه خواهد بود.
پیام همتی
عبدالناصر همتی، کاندیدای انتخابات ریاستجمهوری و رئیس سابق بانک مرکزی، خطاب به مردم بیانیهای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: سیزدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری با همه فرازونشیبهای آن پایان یافت. از همه رایدهندگان عزیز، بالاخص کسانی که بنده را لایق دانستند، از صمیم قلب تشکر و قدردانی میکنم. انتخابات ریاستجمهوری در شرایطی پایان یافت که بسیاری از شما هممیهنان عزیزم به هر دلیل پای صندوقهای رای نیامدید یا آرای خود را بهعنوان اعتراض به صندوق رای سپردید. من میخواستم صدای همه شما غایبان باشم و گرچه گزینه گروهی از شما شدم؛ اما نتوانستم که پژواک بزرگتری باشم. من از حضور در انتخابات ناراضی نیستم. این پویش، اگرچه کافی نبود؛ اما لازم بود تا به یادگار در تاریخ بماند که ما تسلیم نشدیم و با ادب و متانت رقابت کردیم. من سعی کردم شرایط بحرانی اقتصاد کشور را تشریح کنم و ضرورت توسعه سریع اقتصادی در این وضعیت را نشان دهم. ایران فرصتی برای سعی و خطا ندارد. جامعه ایران بهزودی و بهسرعت پیر خواهد شد و اگر از این پنجره فرصت دهه پیشرو استفاده نکند، شاید امکان رسیدن به کشورهای توسعهیافته را از دست بدهد. از سوی دیگر، فرصتهای بینالمللی و روابط خارجی که به روی کشور گشوده شده، با سوءتدبیر در حوزه اقتصاد و دیپلماسی میتواند به سادگی از دست برود. بهعنوان اقتصاددانی که به ساختار کشور آشناست میگویم اگر اصلاحات ساختاری اقتصادی در این موقعیت که هنوز فرصتهای خارجی و نیز امکانات جمعیتی برای کشور وجود دارد، صورت نگیرد، اصلاحات در آینده پرهزینهتر و شاید حتی ناممکن شود. تعارض منافع گسترده و گروههای رانتخوار که اقتصاد و سیاست کشور را به گروگان گرفتهاند، تنها با انجام اصلاحات عمیق و وسیع اقتصادی در کنار شفافیت ملی که دستهای آلوده را آشکار میکند، قابل کنار گذاشتن است.
اصلاحات اساسی در نظام مالیاتی و نظام یارانههای پنهان باید از روز اول در دستور کار دولت منتخب قرار گیرد. مدیریت داراییهای دولت، تفکیک درآمدهای نفتی از بودجه، اصلاح رابطه مالی دولت و بانک مرکزی و مقرراتزدایی گسترده از مواردی است که اگر در دو سال اول دولت آتی انجام نشود، دیگر امکان انجامش بسیار مشکل خواهد بود. من با آگاهی از دلسردی در احزاب و مردم، آمده بودم تا راه اصلاحات اقتصادی را در ایران معرفی کنم و اگر مردم اعتماد کردند، آن را کلید بزنم. کل حضورم در صحنه، کمتر از سه هفته فعالیت انتخاباتی و بدون حمایت مالی و در رقابتی سخت و نابرابر، بدون بهرهگیری از هیچگونه رانت و پول ناپاک بوده است. سپاسگزارم از جوانانی که بیمزد و منت شبانهروز به من کمک کردند و مردم را به رای دادن ترغیب کردند. همچنین از زنانی که با امید به این پویش نگریستند، متشکرم.
از وین چه خبر؟
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه امیدواریم انتخاب رئیسی به عنوان رئیسجمهور ایران تلاشها برای احیای برجام را متوقف نکند، تاکید کرد: بازگشت به برجام مهمترین مساله برای اتحادیه اروپاست. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تاکید کرد: مذاکرات هستهای که از اوایل ماه آوریل برای احیای برجام در وین آغاز شد، مذاکرات سختی است. امیدواریم که تغییر ریاستجمهوری در ایران و انتخاب رئیسی به جای حسن روحانی تلاشها برای رسیدن به توافق را متوقف نکند. امیدواریم که نتایج انتخابات ریاستجمهوری ایران بر روند مذاکرات وین تاثیر نگذارد. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین تاکید کرد که بازگشت به برجام مهمترین مساله برای اتحادیه اروپاست. سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشور هم در خصوص مذاکرات وین گفت: هیچ بعید نیست که دور آینده مذاکرات وین، دور پایانی باشد. آنچه در مورد مذاکرات وین باقی مانده است بیشتر از آنکه احتیاج به مذاکره داشته باشد احتیاج به اتخاذ تصمیم سیاسی از سوی تمامی طرفها دارد و اگر تصمیمات سیاسی گرفته شود، میتوانیم امیدوارم باشیم که دور آینده مذاکرات، دور پایانی باشد.
♦♦♦
تسنیم: علی ربیعی، سخنگوی دولت درباره اظهارنظر وزارت خارجه آمریکا درباره انتخابات ایران و اینکه این انتخابات آزادانه نبوده است، گفت: ما این اظهارنظر را مصداق دخالت در امور داخلی ایران و مغایر قوانین بینالمللی میدانیم و آن را محکوم میکنیم.
ایلنا: سیدرضا تقوی رئیس فراکسیون روحانیت مجلس، گفت: معتقدم با همه بیانصافیهایی که به خاطر تبلیغات دشمن در مورد روحانیت شده و سعی کردند روحانیت را بشکنند، هنوز قدرتش بزرگترین قدرت است.
ایسنا: جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به اظهارات سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم مبنی بر اینکه برنامهای برای دیدار با جو بایدن رئیسجمهور آمریکا ندارد، گفت: ما در حال حاضر هیچ روابط دیپلماتیکی با ایران یا هیچ برنامهای برای دیدار در سطح رهبران نداریم. دیدگاه ما در این باره این است که رهبر ایران تصمیمگیرنده است.
فارس: علیمحمد نمازی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران با تاکید بر اینکه اصلاحطلبان برای دولت رئیسی «مزاحمآفرین» نخواهند بود، گفت: اصلاحطلبان ضمن حمایت از آقای رئیسی بعد از یک سال در کمیتهای بررسی خواهند کرد که چه میزان از وعدههای آقای رئیسی تحقق پیدا کرده است.
ایرنا: مجید انصاری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: انتخابات و صندوق رای در نظام جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تاکنون زبان مردم و ابزار اعمال اراده آنها در عرصه سیاسی و اداری کشور بوده و میعادگاه پیوند میان مردم و حاکمیت است.
مهر: غلامعلی حدادعادل، رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب پیروزی آیتالله رئیسی را مکمل مجلس یازدهم دانست و نوشت: این پیروزی زمینهساز همکاری مثبت و همافزایی سازنده مجلس و دولت در گرهگشایی از مشکلات مردم است.
ایرنا: سیدمصطفی آقا میرسلیم، نماینده مجلس گفت: گزینش وزرا و معاونان رئیسجمهوری نمیتواند شتابزده و بدون توجه به استعدادها و قابلیتها باشد و نباید با دید بسته یا در محدوده تنگ دوستان و همکاران و اقربا انجام گیرد.
ایسنا: وزارت امور خارجه آمریکا پس از پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاستجمهوری کشورمان اعلام کرد که واشنگتن به ادامه مذاکرات برجامی با ایران متعهد است.
تسنیم: محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «بدون تقسیمبندی جامعه به سیاه و سفید خدمتگزار همه ملتیم»، گفت: بورس و تورم را با همدلی بین سه قوه سامان میدهیم.
♦♦♦
جدایی ذوالنوری از پایداری
اعتماد نوشت: اردیبهشتماه بود که فایل صوتی تندوتیزی از مجتبی ذوالنوری منتشر شد. او به تندی به سعید جلیلی، یکی از محبوبترین چهرهها نزد اعضای جبهه پایداری تاخته بود و اظهاراتی را علیه سبک و سیاق اقدامات او و اظهاراتش به زبان آورده بود. این فایل صوتی موجبات جدایی ذوالنوری از پایداریها شد. ذوالنوری که پیشتر تلاش کرده بود با عذرخواهی موضوع را فیصله دهد ولی ناکام ماند و هفته گذشته در شرایطی ریاست کمیسیون امنیت ملی را به جلال جلالیزاده، از چهرههای نزدیک به علیرضا زاکانی و طیف محمود احمدینژاد در مجلس واگذار کرد که اگر قرار بر وزنکشی در صحن کمیسیون آن هم در شرایط طبیعی باشد، ذوالنوری اگر وضعش بهتر از جلالیزاده نباشد بهطور قطع بدتر هم نخواهد بود.
تلاش برای صیانت از جمهوریت
شرق نوشت: سیزدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری هم برگزار شد تا بالاخره بعد از حرفهای بسیار، گلایههای سرشار و اختلافنظرهای تشکیلاتی متعدد این دوره از انتخابات هم به پایان برسد. حتماً کیفیت این دوره از انتخابات مانند دورههای پیشین انتخابات نبود؛ بااینحال علاوه بر بخشهایی از مردم بسیاری از چهرههای سیاسی در انتخابات شرکت کردند و رای خود را در صندوق انداختند. در این میان چهرههای اصلاحطلب نیز حضور داشتند که اکثر آنها با بیان صیانت از جمهوریت پای صندوقهای رای حاضر شدند و جالب است که اکثر آنها در حسینیه جماران رای دادند. سیدمحمد خاتمی یکی از چهرههایی بود که در جماران رای داد و در پاسخ به یکی از خبرنگاران که چه پیامی برای مردم دارید، گفت: «از ملت ایران ممنونم.»
دور پایانی مذاکرات؟
ایران نوشت: سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به مذاکرات برجام در وین ضمن اعلام خبر بازگشت هیات مذاکرهکننده ایرانی گفت: تمامی طرفها در وین با قوت و بدون فوت وقت و با کم آوردن وقت درباره جزئیات و موضوعات مختلف گفتوگو کردند. هیچ کدام از طرفها این احساس را نداشته که وقتی اضافی را در وین گذاشته است. هیچ بعید نیست که دور بعد دور پایانی باشد. باید ببینیم همه طرفها تصمیماتشان را میگیرند یا خیر. متن تدوینشده در وین فاقد ابهام است و به یک متن روشنی در همه کارگروهها رسیدیم. آنچه باقیمانده بیش از آنکه به مذاکره نیاز داشته باشد، نیازمند تصمیم سیاسی همه طرفهاست. میتوان امیدوار بود که در دور پایانی گفتوگوها قرار میگیریم.
جلیلی و زاکانی طلبکارند؟
آفتاب نوشت: انتخابات ریاستجمهوری 1400 دو نامزد انصرافی داشت؛ علیرضا زاکانی و سعید جلیلی. زاکانی به عنوان نامزد «آزاررسان» تلاش میکرد حملات به رئیسی را کماثر کند، جلیلی نیز در تلاش بود تا ادعاهای هشتسالهاش در مورد دولت روحانی را اثبات کند. نوع مواجهه زاکانی و جلیلی با دیگر نامزدها حتی به مذاق «رئیسی» نیز خوش نیامد، زیرا در جامعه به عینه میدید که پالسهای منفی، بسیار بیشتر از تاثیرگذاری مثبت است. اما زاکانی و جلیلی چند رای داشتند؟! پاسخ به این سوال با توجه به بررسیهای آماری مشخص است و جمع آرای این دو نفر به بیش از یک میلیون رای نمیرسد. حال جای پرسش است، چرا باید این دو نامزد اینگونه طلبکارانه به مراکز قدرت و صندلیهای کابینه هجوم ببرند.