بانکداری خصوصی در خطر

 آیسان تنها: این روزها زمزمه‌هایی علیه حیات بانک‌های خصوصی به گوش می‌رسد. انحلال، دولتی شدن یا ادغام؟ سه افقی که می‌تواند سرنوشت بانک‌های خصوصی در دولت سیزدهم باشد. البته رئیس دولت سیزدهم تاکنون به طور مشخص درباره انحلال یا تغییر هویت بانک‌های خصوصی سخنی به میان نیاورده است. او البته پیش‌تر در مواردی از ضرورت کاهش بنگاهداری بانک‌ها و همچنین به جریان انداختن دارایی‌های منجمد بانک‌ها سخن گفته است. همچنین ضرورت قوی‌تر کردن اهرم‌های نظارتی بانک مرکزی بر بانک‌های کشور یکی دیگر از شعارهای انتخاباتی رئیسی بود. اما انتقادهای تند و تیز بیشتر از جانب مجلس به گوش می‌رسد. مجلسی که این روزها طرح تحقیق و تفحص از بانک‌های خصوصی را در دست دارد و به نظر نمی‌رسد گوش شنوای چندانی برای انتقادات درباره شبهه قانونی این طرح داشته باشد. شبهه‌ای ناظر بر اصل ۷۶ قانون اساسی که می‌گوید مجلس حق تحقیق و تفحص از دستگاه‌های دولتی را دارد و نمی‌تواند در مورد عملکرد بخش خصوصی اعمال‌نظر کند. البته موضوع فقط تحقیق و تفحص نیست. این روزها از مجلس صدای نطق‌های آتشینی هم بلند است. نطق‌هایی درباره اثر بانک‌های خصوصی بر اقتصاد ایران.

اما بانک‌های خصوصی به چه متهم شده‌اند که حیاتشان در معرض تهدید است؟ بانک‌های خصوصی در دهه 80 در اقتصاد ایران ظهور کردند. یعنی زمانی که نظام بانکی کشور متاثر از شرایطی که از سر گذرانده بود از جمله تجربه ملی شدن در سال‌های بعد از انقلاب، دچار مشکلات عدیده ازجمله افت کیفیت ارائه خدمات به مشتریان شده بود. همین وضعیت تصمیم‌گیران وقت را بر آن داشت که راه رفته را بازگردند. یعنی مجدداً برای خصوصی کردن بانک‌های ملی‌شده برنامه‌ریزی کنند. پیشنهادی که نتوانست از سد شورای نگهبان بگذرد و در نهایت این تاسیس بانک‌های خصوصی در کنار بانک‌های موجود در اقتصاد ایران بود که نظر شورا را به خود جلب کرد. مسیری که در نهایت به ایجاد یک رقابت ناسالم میان بانک‌های دولتی و بانک‌های خصوصی منتهی شد. اما این همه ماجرا نبود. بسیاری از بانک‌های خصوصی غالباً درباره نحوه توزیع منابع خود هم در معرض اتهام بودند. این امر به ویژه در شرایطی مورد توجه بود که مساله اضافه‌برداشت بانک‌ها هم بیش از هر زمانی در معرض انتقاد قرار گرفت. در سال‌های تجربه تورم دو‌رقمی فزاینده، موضوع اضافه برداشت بانک‌ها یکی از عوامل موثر در تشدید تورم محسوب می‌شد و بانک‌های خصوصی نیز پیشگام اضافه‌برداشت‌ها بودند. راهکار چیست؟ مدتی است که موضوع انحلال، ادغام یا دولتی شدن بانک‌های خصوصی مطرح می‌شود. راهکاری که البته کارشناسان اقتصادی و بانکی آن را تایید نمی‌کنند. به گفته بسیاری، راهکاری مانند ملی شدن دوباره بانک‌ها مصداق آزموده را آزمودن خطاست بوده و نتیجه‌ای جز آنچه پیش‌تر تجربه کردیم در‌بر نخواهد داشت. راه نجات اما همان است که بسیاری از کشورهای جهان پیش‌تر آزموده‌اند و آن منطبق‌سازی مقررات نظام بانکداری کشور متناسب با دستورالعمل‌های بین‌المللی بانکداری است. حالا اما تصمیم با تصمیم‌گیران است که به کدام‌سو می‌روند و راه به کجا می‌برند؟