چاله و چاه

  فاطمه شیرزادی: با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به نظر می‌رسد سیاستگذاران و فعالان اقتصادی ایران برای بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها منتظر نتیجه این انتخابات مانده‌اند. اصلی‌ترین نامزد انتخابات 2020 برای ایران گزینه جذابی نیست؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا از سال 2016 تاکنون که دوران چهارساله حضورش در کاخ سفید دورانی از نااطمینانی و تصمیمات خلق‌الساعه بوده و ایران از کشورهایی است که بیشترین تاثیر منفی را از این نااطمینانی‌ها تحمل کرده است. شدیدترین ضربه‌ای که رئیس‌جمهوری آمریکا به ایران وارد کرد خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران و 1+5 مشهور به «برجام» بود. پیش از به قدرت رسیدن ترامپ نیز ایران از عملکرد آمریکا در برجام ناراضی بود و مقامات کشورمان دستاوردهای این توافق برای ایران را «هیچ» می‌دانستند، اما خروج آمریکا از توافق مانند شلیک تیری بر پیکر آن عمل کرد و از آن پس موجی از نااطمینانی در روابط خارجی و اختلال گسترده در روابط اقتصادی ایران با جهان شکل گرفت. حالا دونالد ترامپ در آستانه رقابت‌های انتخاباتی، وعده داده است که در صورت پیروزی، با ایران به توافق می‌رسد؛ وعده‌ای که البته پیش از این نیز بارها آن را به شکل‌های مختلف تکرار کرده و به نتیجه نرسانده است. او حالا می‌گوید: «بعد از اینکه من در انتخابات پیروز شوم، ایران اگر ظرف یک هفته با من توافق نکند، ظرف یک ماه توافق خواهد کرد.» مانند بسیاری از جملات دیگر ترامپ، روشن نیست او دقیقاً چه وعده‌ای می‌دهد، اما در خلال جملات او تمایل به اعمال فشارهای بیشتر بر ایران برای پذیرفتن خواسته‌های آمریکا در یک توافق مشهود است؛ ادامه سیاست فشار حداکثری که احتمالاً با پیروزی مجدد ترامپ با شدت بیشتری ادامه می‌یابد. در سمت دیگر ماجرا جو بایدن ایستاده است؛ معاون باراک اوباما در زمان ریاست‌جمهوری، نامزد حزب دموکرات و رقیب اصلی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰. بایدن پیش از این به عنوان معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا در زمان امضای برجام، از حامیان آن بود و بعد از خروج دونالد ترامپ از این توافق، از این اقدام انتقاد کرد. او می‌گوید: «تهران باید به اجرای دقیق تعهدات خود در برجام بازگردد. اگر این کار را انجام دهد، من به این توافق بازخواهم گشت و از تعهد دوباره‌مان به دیپلماسی برای همکاری با متحدانمان در راستای تقویت و توسعه برجام استفاده خواهم کرد. در عین حال در برابر سایر اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران خواهم ایستاد.» به نظر می‌رسد در صورت انتخاب بایدن، فشارهای آمریکا بر ایران هرچند ادامه می‌یابد، ولی با مقداری قانونمندی و پیش‌بینی‌پذیری اعمال خواهد شد.  به‌زودی با برگزاری انتخابات آمریکا روشن می‌شود که ایران با چه شرایطی مواجه خواهد بود. یا ترامپ مجدداً پیروز می‌شود که در این صورت اقتصاد ایران بلافاصله با شوک این انتخاب مواجه خواهد شد یا اینکه بایدن پیروز می‌شود که در این صورت احتمالاً یک دوره خوش‌بینی اولیه ایجاد خواهد شد. به هر حال چه ترامپ انتخاب شود و چه بایدن، معجزه‌ای در روابط غیردوستانه دو کشور رخ نمی‌دهد، اما در صورت انتخاب هر کدام از این دو گزینه چه تغییراتی در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود؟