موسسه‌های بی‌خیر

ابراهیم علیزاده: پاییز سال گذشته محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با گلایه از برخی موسسه‌هایی که مجوز خیریه دارند، گفته بود: «هفت هزار موسسه خیریه در کشور وجود دارد که کار اقتصادی می‌کنند و گردش مالی آنها مشخص نیست و یکی از این موسسات دارای شرکت هواپیمایی است و برخی از آنها در فعالیت‌های کلان اقتصادی سرمایه‌گذاری عظیم می‌کنند که این اقدامات به زیان اقتصاد کلان کشور است.» حال پاییز امسال پرویز فتاح، رئیس کمیته امداد اظهار کرده است: «بسیاری از خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد زیر سایه غفلت مسوولان بار خود را می‌بندند و آب از آب تکان نمی‌خورد.» روزنامه جوان که این سخنان را منتشر کرده، آمار قابل توجهی هم داده که از میان 17 هزار مجوزی که برای خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد صادر شده، حدود هشت هزار فعال هستند که به علت نبود سیستم مالی مدون و مشخص و نبود دفتر رسمی، اطلاعی از گردش مالی تعدادی از آنها در دست نیست. پیش از این دو مقام مسوول،‌ حسین علیخانی، یکی از مدیران پیشین موسسه‌های خیریه هم در گفت‌وگو با مهر گفته بود: «در مدت 10 سال فعالیت و مدیریت موسسات خیریه تاکنون هیچ‌گونه نظارتی از طرف سازمان‌ها یا نهادهای صدور مجوز مشاهده نکردم که علت اصلی آن اشراف نداشتن مراجع صدور مجوز بر عملکرد و فعالیت خیریه‌هاست که این مساله به فرصتی برای سوءاستفاده برخی مدیران موسسات خیریه کشور تبدیل شده است.» حال این بار رئیس کمیته امداد موضوع نبود نظارت کافی بر عملکرد موسسه‌های خیریه را مورد نقد قرار داده و بیان کرده است: «خلأهای قانونی در تعیین مرجع صدور مجوز و ناظر بر عملکرد موسسه‌های خیریه زمینه را برای سوءاستفاده برخی از این موسسه‌ها و بی‌اعتمادی جامعه نسبت به شناسنامه‌دارها فراهم کرده است.» فتاح اضافه کرد: «یکی از اشکالات جامعه ما ساماندهی و نظارت بر خیریه‌هاست به طوری که مبادی اعطای مجوز به آنها واحد و مشخص نیست و در حال حاضر بعضی با مجوز بهزیستی و بعضی با اجازه نیروی انتظامی و وزارت کشور کار می‌کنند. در حال حاضر روحیه‌ای در میان مسوولان رو به گسترش است که اعلام می‌کند کار را به مردم بسپاریم در حالی که سپردن کار به خیریه‌ها و به مردم آداب دارد. چطور می‌خواهیم اقدامات این خیریه‌ها را کنترل کنیم. اگر از مردم پول گرفتند و سر مردم را کلاه گذاشتند و برای خودشان سرمایه به هم زدند، مسوول کیست؟» رئیس کمیته امداد در ادامه متذکر شد: «کمیته امداد یک خیریه بزرگ ملی است، با وجود این چندین ناظر دارد. از سازمان بازرسی کل کشور گرفته تا دیوان محاسبات کل کشور، دفتر رهبری، شرکت مفید راهبر، حراست و... اما برای سایر خیریه‌ها کدام نهاد یا ارگان این کار را می‌کند؟ این روند به صلاح مملکت نیست.» اما آیا این سخنان فتاح به منزله این است که باید سهم بخش خصوصی در بازار آشفته موسسه‌های خیریه کاهش پیدا کند یا راهکار، مسائلی مثل شفاف‌سازی بیشتر در این بازار است؟ نظارت بر موسسه‌های خیریه در دنیا چگونه است و دولت و مجلس چگونه می‌توانند با اصلاحات قانونی به بهبود این بازار کمک کنند؟