اسپانیا و ایتالیا

شاید به تازگی بحران یورو از عناوین اخبار حذف شده باشد اما اسپانیا و ایتالیا هنوز ممکن است آن را باز‌گردانند. ورشکستگی غول بزرگ املاک اوربیس در اسپانیا نگرانی‌های تازه‌ای برای بانک‌ها ایجاد کرده است و خیلی‌ها نگرانند که به قدرت رسیدن برلوسکونی ممکن است باعث شود رم تقاضای کمک اضطراری را مطرح کند. سیاستمداران اروپا دوست داشتند تاکید کنند که بدترین زمان‌های بحران یورو را پشت سر گذاشته‌اند. وعده بانک مرکزی اروپا برای خرید نامحدود اوراق قرضه دولتی، ارقام خوش‌بینانه یونان که نشان می‌داد کسری بودجه تحت کنترل قرار گرفته است، و وجود دولتی با ذهنیت اصلاح‌طلبانه در رم سال 2012 را به سال تاریخی کاهش گزندگی بحران یورو تبدیل کرد. اما هفته گذشته چشم‌اندازها یک بار دیگر تیره شدند. بیشتر بدبینی از جانب دو کشور ایتالیا و اسپانیا می‌آید که از قدیم - و در صورت رشد بحران یورو- بالقوه خطرناک بودند. شرایط به ویژه در مادرید وخیم شده است. شرکت اوربیس اعلام ورشکستگی کرد. با بیش از 6/3 میلیارد یورو بدهی، این دومین ورشکستگی بزرگ در تاریخ اسپانیاست. اگر این شرکت نتواند با طلبکاران خود به توافق برسد سقوط خواهد کرد. سقوط اوربیس تنها برای اسپانیا مشکل‌آفرین نیست. چندین بانک آلمانی هم در میان طلبکاران قرار دارند. علاوه بر این فهرست طلبکاران این شرکت شامل بزرگ‌ترین موسسات صنعت مالی اسپانیا می‌شود. بانکیا با حداقل 460 میلیون یورو طلب در صدر فهرست قرار دارد. این بانک در سال 2012 تحت کنترل دولت قرار گرفت و از صندوق مکانیسم ثبات اروپا بسته نجات مالی دریافت کرد.

بی‌نهایت لرزان

این ورشکستگی تعجب‌آور نبود. بازار املاک اسپانیا در ماه‌های اخیر هیچ پیشرفتی نداشت و قیمت‌ها مرتب پایین می‌آمد. از سال 2007 ارزش املاک 40 درصد کاهش یافت. این وضعیت به غول‌های ساخت و ساز عظیم مانند اوربیس آسیب شدید وارد و شرایط بانک‌های اسپانیا را وخیم‌تر کرد. از آن بدتر، متخصصان امید ندارند که در آینده نزدیک بهبودی پیدا شود. علاوه بر این مقررات جدید مادرید شرکت‌ها را ملزم می‌کند تا ارزش دارایی‌های خود را کمتر اظهار کنند. موسسات مالی هم باید از اعطای وام‌های غیرقابل وصول خودداری کنند. علاوه بر مشکلاتی که برای صنعت مالی اسپانیا به وجود آمده است این ورشکستگی نشان می‌دهد اقتصاد این کشور تا چه اندازه بیمار است. نرخ بیکاری به 26 درصد رسیده است و داده‌های فصل چهارم سال 2012 نشان از 7/0 درصد انقباض اقتصادی دارد و به نظر نمی‌رسد اقتصاد مجدداً به رشد بازگردد. علاوه بر این، دولت نخست‌وزیر ماریانو راخوی تلاش دارد خود را از ورطه بحران فساد نجات دهد. فسادی که گریبان حزب محافظه‌کار مردمی را گرفته است و به نقل برخی روزنامه‌ها شاه خوان کارلوس هم در آن دست دارد.

نیاز به بسته نجات

اما به رغم مشکلات اسپانیا به نظر می‌رسد ایتالیا نفس اروپا - و به ویژه بریتانیا - را گرفته است. خطر بزرگ آن است که سیلویو برلوسکونی نخست‌وزیر سابق بتواند دوباره برنده انتخابات شود. اگرچه نظرسنجی‌های عمومی از دو هفته مانده به انتخابات ممنوع است رسانه‌های ایتالیا گزارش می‌دهند که فاصله بین پی‌یر لوئیجی برسانی نامزد چپ میانه با ائتلاف برلوسکونی تا 5/3 درصد کاهش داشته است. به عقیده اکثر افراد، بازگشت برلوسکونی به قدرت، ایتالیا را به ورطه‌ای می‌کشاند که در پایان سال 2011 گرفتار آن بود. مدیا بانکا که بزرگ‌ترین بانک سرمایه‌گذاری ایتالیاست، اعلام کرد برنده شدن برلوسکونی ضربه‌ای به بازار سرمایه‌گذاری خواهد بود و ایتالیا مجبور می‌شود از اتحادیه اروپا تقاضا کند بسته نجات ارائه دهد. برلین هم نگرانی خود را پنهان نمی‌کند. گیدو وستروله وزیر امور خارجه آلمان به رای‌دهندگان ایتالیایی هشدار داد. به عقیده دولتمردان آلمان اگر برلوسکونی برنده انتخابات شود روند اصلاحات به خطر می‌افتد و عواقب نامطلوبی در انتظار یورو خواهد بود.

بازگشت به خانه اول

هر کس برنده انتخابات شود باز هم تردیدها باقی می‌مانند. ماریو مونتی نخست‌وزیر فن‌سالار ایتالیا توانست درصدی از کسری بودجه را جبران کند و اصلاحات اندکی انجام دهد. اما شش ماه آخر دولت او با مقاومت‌هایی روبه‌رو شد و نتایج کم‌رنگ شدند. دولت آینده از هر جناحی که باشد به اندازه کافی قدرتمند نخواهد بود تا بتواند پیشرفت جدیدی به وجود آورد. نیاز به اصلاحات بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود. اخیراً نشریه اکونومیست گزارش داد که ایتالیا یکی از دو کشوری است که پس از معرفی یورو با کاهش تولید ناخالص داخلی سرانه مواجه شده بود. از نظر رشد تولید ناخالص داخلی سرانه ایتالیا در میان 179کشور از سال 2000 در رتبه 169 قرار دارد. به تازگی صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد اگر سیاستمداران ایتالیا بپذیرند اصلاحاتی را در اقتصاد و بازار کار به اجرا گذارند این کشور می‌تواند در دهه آینده تا 5/10 درصد رشد را تجربه کند. اما اگر برلوسکونی به قدرت برسد ممکن است این روند معکوس شود. ممکن است ایتالیا باعث شود بحران یورو دوباره باز‌گردد آن هم درست در شرایطی که اروپا فکر می‌کرد از مهلکه گریخته است.