بازوی قوی در جذب سرمایه‌گذار

با برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی و آغاز دوران پسا‌تحریم در اقتصاد کشور، بورس کالای ایران به عنوان تنها بازار منسجم و نظام‌مند کالایی می‌تواند نقش بسزایی در جذب سرمایه‌گذاران خارجی ایفا کند. با توجه به پتانسیل‌های موجود در کشور مخصوصاً صنایع نفت و پتروشیمی، فولاد و معدن این امکان وجود دارد تا با ورود سرمایه‌گذاران خارجی تولید‌کنندگان داخلی از منابع ارزان‌قیمت خارجی برای تامین نقدینگی و البته طرح‌های توسعه‌ای خود استفاده کنند.

طی چند سال گذشته بورس کالای ایران تلاش کرده ارتباط خود را با تشکل‌های بورسی و بورس‌های کشورهای منطقه افزایش دهد. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به عضویت بورس کالای ایران در بورس‌های کالایی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و همچنین اروپای شرقی در قالب اتحادیه الکترونیکی بین‌بورسی اشاره کرد. در همین راستا در دوران پسا‌تحریم بورس کالا می‌تواند ارتباط بهتری با بورس‌های منطقه‌ای بین‌المللی برقرار کند. به نظر می‌رسد بورس کالا از یک طرف برای تقویت طرف عرضه و ورود محصولات متنوع و مورد نیاز کشور باید اقدام به پذیرش محصولات با‌کیفیت خارجی کند و از طرف دیگر با تقویت رینگ صادراتی زمینه لازم برای صادرات محصولات داخلی و تامین مالی صنایع را برنامه‌ریزی کند.

استفاده از ابزارهای نوین مالی در جهت تامین نقدینگی واحدهای تولیدی و کاهش ریسک فعالیت‌های تولیدی و تجاری یکی دیگر از ظرفیت‌های بورس کالاست که به نظر می‌رسد در دوران پسا‌تحریم زمینه گسترش این ابزارها در بورس کالا سهل تر خواهد شد.

سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و طرح‌های جدید دیگری مانند صندوق سرمایه‌گذاری کالایی ابزارهای بسیار مناسبی برای جذب سرمایه‌های خارجی و تامین مالی بنگاه‌های تولیدی است. طبق اعلام رئیس‌ اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو سناریو برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی وجود دارد. رویکرد نخست طراحی صندوق‌های اوراق بهاداری مبتنی بر کالا یا سایر اوراق بهادار به عنوان مثال قراردادهای سپرده کالایی و آتی کالایی و سلف موازی استاندارد است که صندوق به مرحله تحویل کالای فیزیکی ورود نخواهد کرد و به‌گونه‌ای است که صرفاً در اوراق بهادار و با شرط خروج قبل از زمان سررسید اوراق سرمایه‌گذاری می‌کند. رویکرد دیگر آن است که صندوق به فرآیند تحویل یا تبدیل و فروش کالای استاندارد مبادله‌شده در بورس کالا نیز وارد می‌شود که به نظر فرآیند پیچیده‌تری نسبت به رویکرد اول خواهد داشت. به همین خاطر مدیریت صندوق علاوه بر مدیریت حوزه اوراق بهادار باید تخصص ویژه در حوزه کالاهای مورد معامله نیز داشته باشد. از آنجا که رینگ‌های معاملاتی فعال در بورس کالا از جمله رینگ‌های فلزی، پتروشیمی و کشاورزی دارای محدودیت‌های خاص و البته بسیار تخصصی است بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی توانایی حضور در این رینگ‌های معاملاتی را نداشته و در صورت تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی این امکان برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود تا از منافع این صندوق‌ها بهره‌مند شوند. و از طرف دیگر با ورود سرمایه‌ها به بازار کالا در جهت تامین مالی شرکت‌های تولیدی اقدام موثری انجام خواهد گرفت.

یکی دیگر از اقدامات بورس کالای ایران در دوران پسا‌تحریم راه‌اندازی قراردادهای آتی ارز است. بعد از تصویب کلیات بورس ارز در شورای عالی بورس مقرر شد بورس کالا بعد از لغو تحریم‌ها با تایید شورای عالی بورس اقدام به راه‌اندازی قرار‌دادهای آتی ارز کند. هنوز هیچ جزییاتی در مورد این قراردادها از طرف بورس کالا مطرح نشده و فعالان بازار منتظر اعلام زمان راه‌اندازی و امیدنامه قرار‌دادهای آتی ارز هستند.

بدون شک راه‌اندازی بورس ارز گامی موثر در جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی و البته کاهش ریسک فعالیت‌های تجاری خواهد بود. تجربه سال‌های 91 و 92 در بازار ارز و افزایش یکباره نرخ ارز جای خالی قراردادهای آتی ارز را برای پوشش ریسک فعالان اقتصادی بیش از پیش نمایان ساخت. با توجه به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و کاهش درآمدهای نفتی ایران به نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی نرخ ارز نمی‌تواند کاهش چشمگیری را تجربه کند، به‌گونه‌ای که حتی بعد از اعلام خبر لغو تحریم‌ها و اجرایی شدن توافق هسته‌ای شاهد کاهش چشمگیر نرخ ارز در بازار نبودیم. به همین جهت و از آنجا که اقتصاد ایران وابسته به درآمدهای نفتی است و قیمت نفت هم با نوسان خود بر نرخ ارز در کشور تاثیر فراوانی به‌جا می‌گذارد. از این‌رو راه‌اندازی بورس ارز می‌تواند ابزار مفیدی برای کنترل و پوشش ریسک فعالان اقتصادی در کشور باشد.