تاریخ انتشار:
افشاگری مجلس در مورد فساد و ریخت‌وپاش در سازمان تامین اجتماعی
سفره رنگین
خوان «تامین اجتماعی» پهن است و سفره‌پردازان۱ و سفره‌نشینان۲ از «رئیس» و «وکیل»، «سرمایه‌دار» و «نشریه‌چی» گرداگرد آن حلقه زده‌اند. غذاها، متلون و لذیذ، بالانشینان از نان زیر «پاداش‌های میلیونی» می‌خورند و آن دیگری را از این خوان طولانی، فقط «سکه‌های زر» و «کارت هدیه» نصیب می‌شود
خوان «تامین اجتماعی» پهن است و سفره‌پردازان1 و سفره‌نشینان2 از «رئیس» و «وکیل»، «سرمایه‌دار» و «نشریه‌چی» گرداگرد آن حلقه زده‌اند. غذاها، متلون و لذیذ، بالانشینان از نان زیر «پاداش‌های میلیونی» می‌خورند و آن دیگری را از این خوان طولانی، فقط «سکه‌های زر» و «کارت هدیه» نصیب می‌شود. اینان که از «طعام و توشه» سیر شوند، ته سفره‌ای3 هم می‌ماند برای بیمه‌شدگان، برای بازنشستگان و مستمری‌بگیران. آنها که ذره‌ذره می‌اندوزند برای روزهای پیری و سالخوردگی، اما این روزها به تاراج رفتن اندوخته‌هایشان را شاهدند. تورم و گرانی و کف‌گیری که در میانه‌های ماه به ته دیگ می‌خورد یک طرف و رویدادهای ناخوشایندی که گاه و بی‌گاه، خانه امید میلیون‌ها بیمه‌شده را در معرض توفان‌های سهمگین قرار می‌دهد نیز یک طرف. جنجال‌ها نیز اغلب بر سر این است که چه کسی پای این خوان پر«نعمت» بنشیند و بیش از دیگران، توشه بردارد. مانند همان که سال گذشته رخ داد؛ درگیری لفظی «محمود احمدی‌نژاد» رئیس دولت دهم و «علی لاریجانی» رئیس مجلس بر سر مدیریت «سعید مرتضوی» بر سازمان تامین اجتماعی با چنان بازتابی مواجه شد که مسوولان ارشد نظام را نیز به واکنش واداشت.
حالا کمتر از یک سال بعد، رویداد دیگری به مثابه زمین‌لرزه‌ای پرقدرت، بنیان‌های این سازمان را به لرزه درآورده است. رویدادی که این بار نیز با نام «سعید مرتضوی» پیوند دارد. 13 آذرماه بود که نمایندگان مجلس، جزییات گزارش تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی در دولت دهم را منتشر کردند؛ طوماری 84 صفحه‌ای که روی برخی زوایای فساد در سازمان عریض و طویل «تامین اجتماعی» نور می‌تاباند. آن طور که در خبرها آمده است، گزارش هیات تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی به عملکرد 178 واحد زیرمجموعه شرکت سرمایه‌گذاری سازمان تامین اجتماعی (شستا) از سال 1388 تا 1392 معطوف بوده است. مجلس‌نشینان در این افشاگری، اسنادی از برخی پاداش‌های میلیونی مدیران، توزیع 563 سکه و کارت هدیه که حدود سه میلیارد و 700 میلیون تومان برآورد می‌شود را رو کرده‌اند. بذل و بخشش مسوولان این سازمان، حتی جیب معاون اول رئیس جمهوری،37 نماینده مجلس و مسوولان برخی جراید و روزنامه‌ها را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. البته مرتضوی در جوابیه‌ای که در واکنش به این گزارش منتشر کرد، تعداد نمایندگان دریافت‌کننده این هدایا را 137 نفر برشمرد. واگذاری 138 شرکت به «بابک زنجانی» و
عزل و نصب‌های بی‌ضابطه و پی در پی در هیات مدیره‌های شرکت‌های زیرمجموعه شستا، از مهم‌ترین نکات این پرونده است.
خزانه سوراخ
خزانه سازمان تامین اجتماعی گویی سوراخ است؛ سوراخ‌هایی بزرگ، اما نامرئی که وقتی دسترنج مشتریان به «رانت» تغییر ماهیت می‌دهد، از این سوراخ‌ها به بیرون نشت می‌کند. مدیرانی هم که کلیددار این سازمان بوده‌اند، جملگی، داعیه‌دار جلوگیری از گسترش فساد و هدرروی منابع در این سازمان بوده‌اند. اما در طول هشت سال گذشته، هر ناخدایی که بر عرشه این کشتی توفان‌زده پا گذاشت، به تعداد این درزها و سوراخ‌ها افزود. از طرفی به دلیل تسلط دولت بر این سازمان و امتناع از سه‌جانبه‌گرایی با مشارکت کارفرمایان و بیمه‌شدگان در مدیریت سازمان، امکان هرگونه نظارت بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی سلب شد. اما نخستین بار در اردیبهشت سال 1389 بود که مجلسیان عزم کردند اسناد سازمان تامین اجتماعی را مورد کنکاش قرار دهند. تحقیق و تفحص تا مراحلی پیش رفت؛ اما این واکاوی بیش از آنکه با نیت دفاع از حقوق مردم و بیمه‌شدگان باشد، برای مچ‌گیری سیاسی صورت گرفت. از این رو پیش از آنکه نتایج این تحقیق و تفحص برای مردم قرائت شود یا به طور رسمی انتشار یابد، مختومه شد. اما دومین خیز نمایندگان مجلس برای بررسی اسناد این سازمان، پس از آن بود که تلاش آنان برای عزل مرتضوی بی‌نتیجه ماند. «محمود احمدی‌نژاد» در اسفندماه سال 1390، سازمان تامین اجتماعی را با 34 میلیون نفر بیمه‌شده و 240 بنگاه اقتصادی تحت پوشش و نیز در شرایطی که گردش مالی آن در سال به حدود 60 هزار میلیارد تومان می‌رسید، به قاضی معزول «سعید مرتضوی» سپرد. البته احمدی‌نژاد در شرایطی امضای خود را پای حکم مرتضوی نشاند که از آن سو، نمایندگان مجلس برای جلوگیری از این انتصاب، برای استیضاح «عبدالرضا شیخ‌الاسلامی» وزیر کار، خط و نشان کشیده بودند. اما رئیس دولت دهم، بی‌اعتنا به این اولتیماتوم‌ها و البته بی‌توجه به ذهنیت منفی مردم نسبت به مرتضوی او را بر این مسند نشاند.
مغرضانه یا واقعی؟
اما حتی تکاپوی ژنرال‌های مجلس، شکایت به دیوان عدالت اداری، حکم دیوان به غیرقانونی بودن ریاست مرتضوی و دست آخر استیضاح شیخ‌الاسلامی نیز نتوانست مرتضوی را از کرسی ریاست این سازمان پایین بکشد. پارلمان‌نشینان که این کشمکش را به احمدی‌نژاد و مرتضوی باخته بودند، اوایل سال 1392 دومین سری تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی را کلید زدند. حالا چند روزی است که نتیجه این تحقیق، منتشر شده و واکنش‌های بسیاری را برانگیخته است. البته مرتضوی نیز به این گزارش، بی‌تفاوت نبوده است، در بخشی از جوابیه او که برخی رسانه‌ها آن را منتشر کرده‌اند، نوشته است: «در جریان تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی از نحوه پیگیری برخی نمایندگان محترم متوجه گردیدم که با رویکرد سیاسی آن هم به قصد تخریب خدمات یک سال و نیم گذشته مدیران این سازمان و نام بردن بی‌جهت از برخی افراد خاص، کمر همت بسته‌اند و توجهی به ارائه سند و احراز واقعیت ندارند.»4
فروش ذخایر
اما چنانچه، گرد و غبار حاصل از این زدوخوردهای سیاسی فرو نشیند، قامت نهادی عیان می‌شود که کارشناسان آن را «ورشکسته» و «سالخورده» می‌خوانند. می‌گویند، منابع این سازمان، سال‌هاست که دیگر تکافوی مصارف آن را نمی‌دهد. از سوی دیگر، گلایه بیمه‌شدگان نیز این است که دفترچه‌هایی که این سازمان به دست آنان داده است، فاقد کارایی است. خدمات بیمارستان‌های تحت پوشش این سازمان نیز به نسبت آنچه از بیمه‌شدگان دریافت می‌کند، ناچیز است. مسوولان سازمان تامین اجتماعی، اذعان می‌کنند تعادل نقدی این سازمان متمول، برهم خورده است و هرچه می‌گذرد، شکاف میان منابع و مصارف عمیق‌تر می‌شود. «سازمان بیش از 60 هزار میلیارد تومان از دولت و حدود هشت هزار تومان هم از واحدهای کارفرمایی طلبکار است. اینک این عدم تعادل، مسوولان سازمان تامین اجتماعی را به فروش ذخایر مجبور کرده است. فروش ذخایر برای پرداخت تعهدات. برای مثال، تعهدات سال 1392 به میزانی است که برای وصول این تعهدات باید پنج هزار میلیارد تومان از ذخایر سازمان به فروش برسد. حال آنکه مجموع ذخایر مولد و غیرمولد سازمان تامین اجتماعی اندکی بیش از 200 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و حجم تعهدات سازمان نیز به 500 هزار میلیارد تومان می‌رسد.»5 این گزارش را معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی سازمان تامین اجتماعی در اتاق بازرگانی تهران عنوان کرده است. حال چنانچه گزارش هیات تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی را واقعی و غیرمغرضانه بپنداریم، چگونه ممکن است، این دو گزارش را در کنار یکدیگر قرار داد؟ از یک سو، پاداش‌های میلیونی، سکه‌ها و کارت‌های هدیه‌ای از جیب بیمه‌شدگان خارج شده و به جیب اعضای هیات مدیره شرکت‌ها، نمایندگان مجلس و آنان که نام‌شان در گزارش تحقیق و تفحص آمده ریخته شده است و از سوی دیگر، مسوولان این سازمان برای اجرای تعهدات‌شان به فروش ذخایر سازمان که به عنوان دارایی‌های بیمه‌شدگان تلقی می‌شود، روی آورده‌اند. اکنون بیمه‌شدگان با چه ذهنیتی به رویدادها و حواشی سازمان تامین اجتماعی می‌نگرند؟ و پرسش دیگر این است که چه کسی خسارتی را که بیمه‌شدگان از ناحیه کشمکش‌های سیاسی و مصرف سلیقه‌ای منابع سازمان تامین اجتماعی متحمل شده‌اند، خواهد پرداخت؟
پی‌نوشت‌ها:
1- شخصی که بسیار می‌خورد و سفره را از خوردنی خالی می‌کند.
2- کنایه از مهمان
3- آنچه پس از سیری حاضران نخورده مانده است، باقی مانده غذا
4- خبرگزاری فارس
5- سایت اتاق تهران
خزانه سوراخ
خزانه سازمان تامین اجتماعی گویی سوراخ است؛ سوراخ‌هایی بزرگ، اما نامرئی که وقتی دسترنج مشتریان به «رانت» تغییر ماهیت می‌دهد، از این سوراخ‌ها به بیرون نشت می‌کند. مدیرانی هم که کلیددار این سازمان بوده‌اند، جملگی، داعیه‌دار جلوگیری از گسترش فساد و هدرروی منابع در این سازمان بوده‌اند. اما در طول هشت سال گذشته، هر ناخدایی که بر عرشه این کشتی توفان‌زده پا گذاشت، به تعداد این درزها و سوراخ‌ها افزود. از طرفی به دلیل تسلط دولت بر این سازمان و امتناع از سه‌جانبه‌گرایی با مشارکت کارفرمایان و بیمه‌شدگان در مدیریت سازمان، امکان هرگونه نظارت بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی سلب شد. اما نخستین بار در اردیبهشت سال 1389 بود که مجلسیان عزم کردند اسناد سازمان تامین اجتماعی را مورد کنکاش قرار دهند. تحقیق و تفحص تا مراحلی پیش رفت؛ اما این واکاوی بیش از آنکه با نیت دفاع از حقوق مردم و بیمه‌شدگان باشد، برای مچ‌گیری سیاسی صورت گرفت. از این رو پیش از آنکه نتایج این تحقیق و تفحص برای مردم قرائت شود یا به طور رسمی انتشار یابد، مختومه شد. اما دومین خیز نمایندگان مجلس برای بررسی اسناد این سازمان، پس از آن بود که تلاش آنان برای عزل مرتضوی بی‌نتیجه ماند. «محمود احمدی‌نژاد» در اسفندماه سال 1390، سازمان تامین اجتماعی را با 34 میلیون نفر بیمه‌شده و 240 بنگاه اقتصادی تحت پوشش و نیز در شرایطی که گردش مالی آن در سال به حدود 60 هزار میلیارد تومان می‌رسید، به قاضی معزول «سعید مرتضوی» سپرد. البته احمدی‌نژاد در شرایطی امضای خود را پای حکم مرتضوی نشاند که از آن سو، نمایندگان مجلس برای جلوگیری از این انتصاب، برای استیضاح «عبدالرضا شیخ‌الاسلامی» وزیر کار، خط و نشان کشیده بودند. اما رئیس دولت دهم، بی‌اعتنا به این اولتیماتوم‌ها و البته بی‌توجه به ذهنیت منفی مردم نسبت به مرتضوی او را بر این مسند نشاند.
مغرضانه یا واقعی؟
اما حتی تکاپوی ژنرال‌های مجلس، شکایت به دیوان عدالت اداری، حکم دیوان به غیرقانونی بودن ریاست مرتضوی و دست آخر استیضاح شیخ‌الاسلامی نیز نتوانست مرتضوی را از کرسی ریاست این سازمان پایین بکشد. پارلمان‌نشینان که این کشمکش را به احمدی‌نژاد و مرتضوی باخته بودند، اوایل سال 1392 دومین سری تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی را کلید زدند. حالا چند روزی است که نتیجه این تحقیق، منتشر شده و واکنش‌های بسیاری را برانگیخته است. البته مرتضوی نیز به این گزارش، بی‌تفاوت نبوده است، در بخشی از جوابیه او که برخی رسانه‌ها آن را منتشر کرده‌اند، نوشته است: «در جریان تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی از نحوه پیگیری برخی نمایندگان محترم متوجه گردیدم که با رویکرد سیاسی آن هم به قصد تخریب خدمات یک سال و نیم گذشته مدیران این سازمان و نام بردن بی‌جهت از برخی افراد خاص، کمر همت بسته‌اند و توجهی به ارائه سند و احراز واقعیت ندارند.»4
فروش ذخایر
اما چنانچه، گرد و غبار حاصل از این زدوخوردهای سیاسی فرو نشیند، قامت نهادی عیان می‌شود که کارشناسان آن را «ورشکسته» و «سالخورده» می‌خوانند. می‌گویند، منابع این سازمان، سال‌هاست که دیگر تکافوی مصارف آن را نمی‌دهد. از سوی دیگر، گلایه بیمه‌شدگان نیز این است که دفترچه‌هایی که این سازمان به دست آنان داده است، فاقد کارایی است. خدمات بیمارستان‌های تحت پوشش این سازمان نیز به نسبت آنچه از بیمه‌شدگان دریافت می‌کند، ناچیز است. مسوولان سازمان تامین اجتماعی، اذعان می‌کنند تعادل نقدی این سازمان متمول، برهم خورده است و هرچه می‌گذرد، شکاف میان منابع و مصارف عمیق‌تر می‌شود. «سازمان بیش از 60 هزار میلیارد تومان از دولت و حدود هشت هزار تومان هم از واحدهای کارفرمایی طلبکار است. اینک این عدم تعادل، مسوولان سازمان تامین اجتماعی را به فروش ذخایر مجبور کرده است. فروش ذخایر برای پرداخت تعهدات. برای مثال، تعهدات سال 1392 به میزانی است که برای وصول این تعهدات باید پنج هزار میلیارد تومان از ذخایر سازمان به فروش برسد. حال آنکه مجموع ذخایر مولد و غیرمولد سازمان تامین اجتماعی اندکی بیش از 200 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و حجم تعهدات سازمان نیز به 500 هزار میلیارد تومان می‌رسد.»5 این گزارش را معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی سازمان تامین اجتماعی در اتاق بازرگانی تهران عنوان کرده است. حال چنانچه گزارش هیات تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی را واقعی و غیرمغرضانه بپنداریم، چگونه ممکن است، این دو گزارش را در کنار یکدیگر قرار داد؟ از یک سو، پاداش‌های میلیونی، سکه‌ها و کارت‌های هدیه‌ای از جیب بیمه‌شدگان خارج شده و به جیب اعضای هیات مدیره شرکت‌ها، نمایندگان مجلس و آنان که نام‌شان در گزارش تحقیق و تفحص آمده ریخته شده است و از سوی دیگر، مسوولان این سازمان برای اجرای تعهدات‌شان به فروش ذخایر سازمان که به عنوان دارایی‌های بیمه‌شدگان تلقی می‌شود، روی آورده‌اند. اکنون بیمه‌شدگان با چه ذهنیتی به رویدادها و حواشی سازمان تامین اجتماعی می‌نگرند؟ و پرسش دیگر این است که چه کسی خسارتی را که بیمه‌شدگان از ناحیه کشمکش‌های سیاسی و مصرف سلیقه‌ای منابع سازمان تامین اجتماعی متحمل شده‌اند، خواهد پرداخت؟
پی‌نوشت‌ها:
1- شخصی که بسیار می‌خورد و سفره را از خوردنی خالی می‌کند.
2- کنایه از مهمان
3- آنچه پس از سیری حاضران نخورده مانده است، باقی مانده غذا
4- خبرگزاری فارس
5- سایت اتاق تهران
دیدگاه تان را بنویسید