رکود در کسب و کار طلایی

امیرمحمد خدیوی کارشناس بازار آتی

بازار و کسب و کار طلا را باید از دو جنبه کلان و خرد بررسی کرد. در حال حاضر کلیت اقتصاد کشور درگیر رکودی عجیب و غیرقابل‌پیش‌بینی است که این شرایط اقتصادی نامطلوب به تمام صنوف و مشاغل تسری پیدا کرده است.
اگر تنها به صنف خاص طلا نگاه شود این صنف به چند قسمت تقسیم می‌شود که بالاترین سطح صنف طلا از نظر درآمدی و موقعیت شغلی، فروشندگان جواهر و پایین‌ترین سطح این صنف فروشندگان کیفی هستند. فروشندگان جواهر فعالیت متفاوتی از دیگر قسمت‌های این صنف دارند که عمده این تفاوت به مشتریان هدف جواهرفروشان برمی‌گردد که قشر مرفه جامعه هستند؛ فروشندگان جواهر کالایی را که از تلفیق جواهر و طلا تولید شده عرضه می‌کنند، آنها برای آنکه قیمت نهایی کالای خود را در زمان کاهش ارزش طلا، ثابت نگه دارند این کاهش را با افزایش قیمت سنگ جبران می‌کنند و در زمان افزایش ارزش طلا، میزان افزایش را به قیمت نهایی که ارزش سنگ نیز در آن وجود دارد اضافه می‌کنند. به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت با توجه به قیمت‌گذاری اختیاری سنگ‌های قیمتی و خاص بودن مشتریان این گروه از صنف طلا جواهر‌فروشان از رکود بازار طلا کمترین آسیب را می‌بینند. به طور کلی با توجه به پژوهش‌های به دست آمده در زمان رکود اقتصادی کالاهای لوکس کمترین میزان تاثیرپذیری را از رکود دارند و در بین کالاهای لوکس، برندهای نام آشنا که توانسته‌اند برای خود بازار غیررقابتی و انحصاری ایجاد کنند به مراتب در وضعیت مناسب‌تری به سر می‌برند.
اما زیرشاخه‌های دیگر صنف طلا موجودی‌کارها هستند، این کار یک فعالیت موروثی بوده به آن معنی که فرزند طلافروش از پدر خود به طور مثال 400 کیلوگرم طلا به ارث برده حسابداری آنها نیز متفاوت است و برحسب ریال نیست و با توجه به وزن طلا سال مالی خود را بررسی می‌کنند. در پایان سال موجودی‌کارها زمانی سود عایدشان شده که میزان وزن دارایی‌شان بیش از میزان ثبت‌شده در اول همان سال باشد، برای این گروه فعالیت صنف طلا ارزش ریالی طلا آنچنان مهم نیست.

جواهر قیمت مشخصی ندارد
گروه بعدی این صنف، ایرانی‌کارها هستند، ایرانی‌کارها، مصنوعات طلا را ساخته و عرضه می‌کنند، با توجه به این مساله که در فرهنگ ما نگهداری طلا به عنوان یک کالای سرمایه‌ای تلقی می‌شود و خرید طلای خام از نظر شرعی شامل خمس و زکات می‌شود خانواده‌های ایرانی سعی می‌کنند با خرید ترجیحاً مصنوعات طلا که قیمت‌گذاری آن واضح بوده و نه جواهر که قیمت‌گذاری معلومی ندارد هم نیاز سرمایه‌ای خود را برطرف کرده و هم از آن به عنوان زیورآلات استفاده کنند.
علل ایجاد رکود در بازار طلا را در دو سطح کلان و خرد می‌توان بررسی کرد.
در سطح کلان که رکود شامل حال کلیه بازارها و اصناف ایران است و تا تغییر نگرش دولت به مباحث اقتصاد و ایجاد محرک‌های پولی، مالی در جهت ایجاد رونق این شرایط تغییر خاصی نخواهد کرد. در سطح خرد با نگاه تخصصی به بازار طلا متوجه می‌شویم دو بازار موثر بر روند معاملات طلای داخلی یعنی اونس جهانی و دلار نیز در رکود به سر می‌برند؛ اونس جهانی به دلیل اوضاع نابسامان اقتصادی چین و هند و رشد کند اقتصاد این دو کشور عمده مصرف‌کننده طلا و شرایط عدم قطعیت جامع در کلیت اقتصاد جهانی در حالت رنج و با نوسان کم است، دلار نیز با توجه به عدم وجود نقدینگی در بازار و دخالت‌های دولت بسیار کم‌نوسان شده است.

بازار طلا، بازار رقابت کامل
بازار طلا از معدود بازارهای رقابت کامل در ایران است. بازار رقابت کامل به بازاری گفته می‌شود که انحصار در دل آن وجود ندارد و فروشنده برای دستیابی به درآمد بیشتر نمی‌تواند حاشیه سود خود را افزایش دهد، در این شرایط فرد تولیدکننده یا عرضه‌کننده میزان عرضه کالای خود را افزایش می‌دهد، افزایش میزان عرضه افزایش میزان درآمد را در پی خواهد داشتکه از خواص این نوع بازارها حاشیه سود پایین است.
اهالی این نوع بازارها درآمد خود را از گردش معاملات کسب می‌کنند که با توجه به رکود موجود در کلیت اقتصاد و عدم نوسان در بازار طلا از گردش معاملات خبری نیست، در نتیجه درآمد در این بازار بسیار افت کرده است. از طرف دیگر گسترش چتر مالیاتی از طرف دولت برای جبران کسری بودجه و شرایط سفت و سخت برای اخذ مالیات بر ارزش افزوده از این صنف و اختلاف‌نظرهایی که در این مورد وجود دارد شرایط کاسبی را سخت‌تر می‌کند. به طور کلی اگر دولت مالیات را از لحاظ عددی افزایش دهد آنچنان مناسب نیست و نارضایتی عمومی را در جامعه به همراه دارد، مالیات رابطه مستقیمی با میزان فعالیت و کسب و کار در یک نقطه قابل تامل دارد، هرچقدر میزان مالیات افزایش یابد میزان مشاغل در سطح کشور کاهش می‌یابد که در نهایت در کاهش میزان دریافتی مالیات تاثیرگذار است از این رو در اقتصاد بعد از گذر از نقطه مناسب مالیاتی دیگر میزان مالیات‌ها افزایش نمی‌یابد.

آینده پیش روی بازار طلا
با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی داخلی و جهانی می‌توان دو سناریوی کلی برای این بازار متصور شد.
در صورت انجام توافق بین ایران و گروه 1+5، احتمالاً در مدت‌زمانی کوتاه معاملاتی پرحجم و احساسی همراه با کاهش قیمت‌ها را خواهیم داشت و بعد از مدتی قیمت‌ها منطقی شده و با بازگشت رونق به کلیت اقتصاد شاهد حجم معاملات نرمال و منطقی مانند آنچه در سال‌های قبل از افزایش قیمت دلار (سال‌های قبل از سال 1390) به واسطه از بین رفتن رکود در جامعه تجربه کردیم خواهیم بود، که متغیرهای اونس جهانی و تغییرات کم دلار منطبق بر تورم داخلی و برگرفته از شاخص جهانی دلار باعث ایجاد نوساناتی در بازار خواهند شد.

عدم توافق سیاسی، گرانی را به همراه خواهد داشت
ولی در صورت عدم توافق با توجه به اینکه از یک‌طرف قطعاً افزایش قیمت دلار به عنوان یکی از ارکان تعیین‌کننده نرخ طلای داخلی را خواهیم داشت و از طرف دیگر ایجاد تقاضا در بازار طلا به عنوان safe heaven یا پناهگاه امن در آن شرایط بغرنج نامطلوب سیاسی و اقتصادی و برهم خوردن کفه عرضه و تقاضا و پیشی گرفتن تقاضا بر عرضه می‌توان پیش‌بینی کرد که روند معاملات در این بازار پر‌حجم و با افزایش قیمت‌ها و ایجاد حباب قیمتی در مسکوکات و طلای آب‌شده مطابق سال‌های 1390 و 1391 خواهد شد.

تحلیل بنیادی بازار جهانی طلا
قیمت طلای جهانی در سال 2008 در اثر بروز بحران در اقتصاد آمریکا و گسترش آن به سایر کشورها روندی صعودی به خود گرفت، به‌گونه‌ای که از قیمت 700 دلار در سال 2008 به 1900 دلار در سال 2011 رسید، که بخشی از این رشد در اثر سیاست‌های انبساطی فدرال‌رزرو آمریکا بوده است. اما رفته‌رفته با بهبود شرایط اقتصادی آمریکا و کاهش نرخ بیکاری و تغییر سیاست‌های انبساطی به انقباضی در این کشور و وعده افزایش نرخ بهره قیمت طلا در یک سال گذشته حدود 15 درصد (200 دلار در هر اونس) کاهش داشته است.

افت ارزش طلا در پی افزایش نرخ بهره آمریکا
بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با توجه به بهبود شرایط اقتصادی آمریکا، نرخ بهره این کشور از عدد 25 /0 درصد در آینده‌ای نه چندان دور فاصله گرفته و افزایش پیدا کند، که این اتفاق می‌تواند قیمت طلای جهانی را تحت تاثیر قرار دهد و آن را با افت قیمت مواجه کند. همچنین ثبات اقتصادی در آمریکا و کشورهای منطقه یورو نیز باعث افت بیشتر قیمت جهانی طلا خواهد شد.

تحلیل تکنیکال اونس طلا
کاهش ارزش اونس جهانی در بلندمدت
با بررسی امواج الیوت در اونس طلا، دیده می‌شود که قیمت طلا با اتمام پنج موج صعودی خود، وارد امواج اصلاحی بلندمدت شده و بخشی از اصلاح خود را در قالب یک سه‌موجی به اتمام رسانده است. در کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌توان انتظار داشت کمی قیمت طلا به سمت بالا حرکت کند اما در بلندمدت انتظار کاهش قیمت تا سطوح حدود هزار دلار می‌رود.