بازار نفت

از شرکت استاندارد‌اویل جان راکفلر در اواخر دهه 1800 تا کمیسیون راه‌آهن در تگزاس در سال 1930 تا اوپک از سال 1960 به بعد، نهادها همیشه تلاش کرده‌اند تا بازار نفت را به نفع خود باثبات کنند. به گفته جیسون بوردف مدیر مرکز سیاست جهانی انرژی از دانشگاه کلمبیا می‌گوید که فقط در موارد نادر بازار نفت رفتاری طبیعی داشته است و بیشتر تحت قوانین عرضه و تقاضا بوده است تا فشارهای یک کارتل، اکنون یکی از آن زمان‌های نادر است.
عرضه را در نظر بگیرید. یک سال قبل عربستان سعودی به اوپک اجازه نداد با کاهش تولید نفت بهای آن را بالا ببرد. عربستان امیدوار بود بهای پایین نفت رقبای دیگر به ویژه تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا را از عرصه خارج کند. از آن زمان این کشور از حربه بهای پایین نفت استفاده کرد تا خود سهم بزرگ‌تری در تولید داشته باشد. عربستان با روسیه و سایر کشورهای عضو اوپک درافتاد تا بتواند به چین نفت بفروشد. ست کلاین‌من از سیتی‌بانک می‌گوید به تازگی عربستان تلاش کرده است تا نفت خود را در پالایشگاه‌های سوئد و هلند جایگزین نفت خام روسیه کند و قیمت‌ها را در سطح اروپا پایین‌تر آورد.
تولیدکنندگانی که هزینه‌های بیشتری دارند از جمله شرکت‌های نفتی بزرگ بورسی و بسیاری از شرکت‌های ملی نفت که رقیب آنها هستند نیز رفتاری منطقی در پیش گرفته‌اند. هر چند این تغییر رفتار از روی بی‌میلی است. آنها حداقل 150 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری امسال خود را متوقف کردند و این کاهش سرمایه‌گذاری را در سال آینده نیز ادامه می‌دهند. البته زمان زیادی لازم است تا این راهبرد جدید به تولید کمتر منجر شود چرا که پروژه‌های نفتی معمولاً زمان‌بر هستند و در طول این مدت تولیدکنندگان به طور طبیعی تلاش می‌کنند ضرر ناشی از بهای اندک را با تولید بیشتر از تاسیسات موجود جبران کنند. اما در نهایت کاهش سرمایه‌گذاری کاهش تولید را به همراه خواهد داشت.
تنش‌های ژئوپولتیکی که معمولاً عامل تخریب بازار نفت هستند در سال جاری نسبتاً کمتر بودند. بخشی به آن دلیل است که اوپک کم و بیش سهمیه‌های خود را برداشته است. این بدان معناست که مناقشات درون این کارتل که زمانی به نقض سقف تولید منجر می‌شد کمتر شده است. به عنوان مثال جنگ نیابتی در عین حال تاثیری بر قیمت‌ها نگذاشته است. در مقابل عوامل دیگری که نبض بازارها را تنظیم می‌کند باعث شده‌اند بازار نفت خام همانند بازار سنگ‌آهن پرتلاطم باشد. از میان این عوامل می‌توان به اعتصاب کارگران نفت در برزیل، کاهش بودجه سرمایه‌گذاری در عراق و انتشار اوراق قرضه عربستان که ممکن است آن را قادر سازد بیشتر در مقابل سقوط بهای نفت پایداری کند، اشاره کرد.
بخش تقاضا نیز تاثیرات خود را دارد. همان‌طور که انتظار می‌رود کاهش نفت افزایش شدید مصرف را به همراه دارد. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی -‌که سازمانی پیش‌بینی‌کننده و نماینده کشورهای مصرف‌کننده نفت است-‌ افراد بیشتری اکنون متقاضی اتومبیل‌های بزرگ پرمصرف مانند شاسی‌بلندها شده‌‌‌اند. این تحول بیشتر در چین و آمریکا مشاهده می‌شود. آژانس‌ بین‌المللی انرژی انتظار دارد درمجموع تقاضا 8 /1 درصد در سال جاری افزایش یابد که بسیار بیشتر از میانگین 9 /0درصدی تقاضا در طول دهه گذشته است. با وجود این تفاوت‌های کوچک به همان اندازه جهت‌گیری کلی جالب هستند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید حتی در جهان در حال توسعه میزان نفت مصرف‌شده به ازای هر واحد تولید اقتصادی رو به کاهش است. به ویژه از روند مصرف انرژی در رشد اقتصادی چین کاسته شده است. شاید نتوان استانداردهای مصرف انرژی را به طور کامل اعمال کرد اما این استانداردها حداقل سه‌چهارم از کل وسایل نقلیه جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تحلیلگران این صنعت در حال جایگزینی «اوج تقاضا» به جای «اوج عرضه» به عنوان عامل تعیین‌کننده مسیر قیمت‌ها در درازمدت هستند.
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش سالانه «چشم‌انداز انرژی جهانی» که در 10 نوامبر انتشار یافت پیش‌بینی می‌کند اندکی بهبود در تقاضا و کاهش نسبی عرضه باعث خواهد شد بهای نفت در سال 2020 به 80 دلار برسد. همچنان در مقابل سناریوی جایگزینی را مطرح می‌کند که در آن تا اواسط دهه 2020 بهای نفت در دامنه 50 تا 60 دلار در هر بشکه باقی می‌ماند. یکی از دلایل این آژانس برای اتخاذ چنین تصمیمی نفت شیل آمریکاست. این نفت تاکنون نتوانسته است آن‌گونه که تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند به سرعت به تغییرات پاسخ دهد.
سال گذشته حتی با وجود افت بهای نفت تولید افزایش یافت. این فرآیند به تازگی معکوس شده است. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید این انطباق درازمدت به خاطر فاصله زمانی چندماهه‌ای است که بین حفاری یک چاه و فرآیند فراکینگ (یعنی پمپ کردن آب و شن برای شکستن سنگ‌های نفتی و خروج نفت) است. فرآیندهای کاهش هزینه‌ها و تامین بودجه نیز این صنعت را قادر ساخت با وجود کاهش قیمت‌ها سود حاشیه‌ای خود را حفظ کنند. سوال اصلی آن است که اگر قیمت‌ها دوباره بالا روند تولیدکنندگان نفت شیل چگونه به سرعت می‌توانند تولید را افزایش دهند. آژانس بین‌المللی انرژی در این مورد بدبین است. به استدلال آژانس ممکن است بانک‌ها مایل نباشند تامین مالی چاه‌ها را انجام دهند، بسیج دوباره کارکنان پس از اخراج اخیر می‌تواند زمان‌بر باشد و عوامل دیگری ممکن است تولید نفت شیل را از آنچه تولیدکنندگان تصور می‌کنند دشوارتر سازد. آژانس عقیده دارد نرخ شدید استهلاک در میادین نفت شیل ممکن است قیمت‌ها را بیشتر از آن مقداری که فناوری پایین آورده است افزایش دهد و بنابراین توان درازمدت این صنعت محدود شود. این اخبار برای عربستان سعودی مسرت‌بخش هستند. اما متخصصان صنعت نفت شیل افرادی باهوش هستند که حداقل به همان اندازه سعودی‌ها بازار را درک می‌کنند. این نبرد هنوز هیچ برنده‌ای نداشته است.
منبع:‌اکونومیست