رکوردزنی مصرف گاز شوخی نیست

ایران، دومین ذخیره گازی جهان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سرانه گاز در جهان با کمترین بهره‌وری از نظر تاثیر این مصرف در رشد GDP است. ایران معادل دو برابر فرآورده‌هاى نفتى، گاز مصرف می‌کند و جمعاً روزانه حدود پنج میلیون بشکه معادل نفت انرژی هیدروکربورى مصرف می‌کند. بر اساس ترازنامه‌های انرژی منتشره اکنون 9/52 درصد از سبد انرژی تولیدی کشور گاز طبیعی است یا به عبارتی روزانه معادل 6/2 میلیون بشکه نفت، گاز طبیعی تولید و کلاً مصرف داخلى می‌شود. همچنین در حال حاضر ایران 1/33‌ TCM (تریلیارد متر مکعب) ذخایر ثابت‌شده گازی متداول (مخازن گازی یا گازهای همراه مخازن نفتی) دارد و بر این اساس رتبه دوم جهان را دارد.

طبق آمار BP میزان تجارت جهانی گاز، در سال گذشته 4/1025 BCM (میلیارد مترمکعب) بوده است در حالی که میزان تجارت گاز در ایران 1/ 19 BCM یعنی86/1درصد است. به عبارتی سهم ذخایر ایران از ذخایر جهانی بالغ بر 16 درصد است ولی سهم آن از تجارت جهانی زیر دو درصد است. جالب اینکه در این تجارت ایران بیش از آنچه صادر می‌کند واردات دارد. در مقایسه با کشورهای همسایه هم‌تراز مثل روسیه و قطر که تراز گاز آنها صادرات است ایران عملاً صادر‌کننده نیست. در مروری بر ذخایر گاز کشورهای منطقه نیز مشاهده می‌شود که سه کشور ایران، روسیه و قطر حدود 55 درصد ذخایر گاز جهان را دارند. طبق آمار ارائه‌شده توسط بریتیش پترولیوم، بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی جهان، به ترتیب روسیه، ایران، قطر، ترکمنستان، آمریکا و عربستان هستند. روسیه 4/21 درصد، ایران 9/15درصد و قطر 12 درصد سهم ذخایر گاز جهان را دارند، پس از این سه کشور ترکمنستان در رتبه چهارم قرار دارد. شش سال پیش ذخایر ترکمنستان حدود 2 TCM بود، یعنی سرمایه‌گذاری ترکمنستان بر روی اکتشاف باعث شد آنها از رتبه ناچیزی که داشتند به رتبه قابل ملاحظه‌ای برسند و در همان سال‌ها ایران تعلل کرد. ملاحظه می‌شود که اکتشافات یا فعالیت‌های شرکت‌های بین‌المللی ذخایر این کشور را با یک جهش به سطح قطر رسانیده است. این اتفاق مهم در بازار گاز جهان باعث تغییر نگرش به تامین‌کنندگان گاز در دنیا شده است.

صادرات گاز ایران در سال حدود 9 BCM است. صادرات گاز ترکمنستان 35 BCM است، یعنی تقریباً 5/3 برابر ایران، از سوی دیگر واردات گاز ایران حدود 10 BCM در سال است ولی ترکمنستان اصلاً واردات گاز ندارد، پس در قدر‌مطلق تجارت گاز ایران صادر‌کننده نیست. ایران حدود 152 میلیارد مترمکعب در سال گاز تولید می‌کند در حالی که ترکمنستان 60 BCM تولید می‌کند یعنی تولید کشورما 5/2 برابر آنهاست. اما کشور ما هر چه تولید می‌کند مصرف می‌کند و یک مقدار اضافه‌تر هم وارد می‌کند. وضعیت مصرف انرژی در کشور خطرناک است و اگر شرایط به همین ترتیب پیش رود ایران به زودی صادرکننده نفت هم نخواهد بود و دیگر حتی نیاز به تحریم نیز ندارد. تابستان 1392 به برخی نیروگاه‌های کشور گازرسانی نشد و مجبور شدند به‌جای آن گازوئیل ارائه دهند. این در حالی است که کشور همواره در زمستان‌ها با مشکل کمبود گاز مواجه بوده است. گاز کشور از لحاظ تولید به دلایل مختلف از جمله به دلیل عقب‌افتادگی در برداشت میدان پارس جنوبی وضعیت خوبی ندارد. در بخش مصرف، کشور چهار نوع مصرف گاز دارد. یک بخش مصرف گرمایش داخلی است، بخش دیگر تزریق به میادین نفتی است تا ازدیاد برداشت داشته باشیم. بخش دیگر مصرف گاز پتروشیمی‌ها و مصرف‌کنندگان عمده صنعتى از جمله نیروگاه‌هاست و یک بخش دیگر هم که صادرات است. مصرف داخلی و مصرف‌کننده‌های عمده، بسیار بالاست و به همین دلیل کشور در تزریق به میادین و صادرات از برنامه عقب است. حداقل در حوزه صادرات گاز طبق برنامه‌ سال 1387، ایران اکنون باید نزدیک به 250 میلیون متر مکعب در روز صادرات می‌داشت ولی آنچنان سهم مصرف بالاست که نمی‌توان به این هدف رسید.